Mimar Sinan’ın eserleri hakkında 33 ilginç bilgi

Osmanlı mimarisini farklı bir kavrayışla ele alarak dünya mimarlığının zirvesindeki gelişme noktasına taşıyan Mimar Sinan, Sinan'ın Kayseri'nin Ağırnas köyünde doğdu. Yavuz Sultan Selim zamanında devşirme olarak İstanbul'a getirildi. Kendi hayatına ait bu bilgileri şöyle dile getirdi: 'Bu hakir, Sultan Selim Hân-ı Evvel'in gülistân-ı saltanatının devşirmesi olup Kayseriye sancağında ibtidâ oğlan devşirmek ol zamanda vâki olmuştur.' Hangi tarihte devşirildiği bilinmemekle birlikte İstanbul'a geldiğinde yirmi iki yaşında olduğu ileri sürülür. Bu bakımdan onun 1491 yılından önce doğduğu kabul edilir. Çocukluğunda yaşadığı evin altında Roma döneminden kalma yer altı tünelleri bulunuyordu. Çocukluğunda bu tünelleri gezip mimarisini inceledi. Yavuz Sultan Selim ve Kanuni döneminde çoğu savaşına katılan Sinan, bu seferlerle mimari açıdan o devrin zirve şehirlerini görme fırsatı yakaladı. Selçuklu ve Safevî dönemi yapıları kadar antik yapılar ve Mısır piramitlerinin onu çok etkilediği, mimari-şehir ilişkileri konusunda zengin bir birikim kazandırdı. 25 yaşından 50 yaşına kadar hayatı savaş meydanlarında geçti. Mimari kişiliğinin yanında asker olan Sinan, doğuda Tebriz'den batıda Almanya'dan, güneyde Mısır'dan kuzeyde Moskova'ya kadar geniş bir coğrafyayı karış karış gezerek mimari açıdan inceledi. 1521 yılındaki Belgrad Seferi'nde Acemi Oğlanlar birliğinin komutanlığını yaptı. Şehrin fethinden sonra Kanuni Sultan Süleyman'ın savaş otağına konuk oldu, onunla ilk kez tanıştı. Asıl hünerini ise Bağdat Seferi'nde gösterdi. Ordu Van gölüne geldiğinde Lütfü Paşa Sinan'dan 3 tane kadırga yapmasını istedi. 15 günde kadırgaları bitirdi. Bunun neticesinde 'mimar' olarak anılmaya başlandı. Onun ustalığını gözler önen seren ise Prut nehri üzerine inşa ettiği köprü ile oldu. Mimar Sinan gökten boşalırcasına yağmur yağdığı bir ortamda Prut nehrinin çamurlu yüzeyine köprü döşeyerek orduyu karşıya geçirdi. Ahşap inşaat teknolojisindeki ustalığını gözler önüne seren Sinan, bu köprüsünü on üç günde inşa etti. Bu inşaatın ardından köprüyü korumak için bir kule yapılması teklifine karşı çıktı, hatta bu sebeple Lutfi Paşa ile tartıştı, bundan dolayı başına bir iş geleceği hususunda endişe içine dahi düştü. Fakat umduğunun aksine Lutfi Paşa onu takdir etti, 'Acem Alisi' adıyla tanınan mimarbaşının ölümünden sonra Sinan'ı bu göreve getirdi. Rivayete göre, Kanuni Sultan Süleyman bir gece rüyasında Resul-i Ekrem Efendimizi gördü. İkisi, Haliç'i ve Boğaz'ı gören bir tepedeydi. Peygamber Efendimiz, Sultan'a oraya bir cami yaptırmasından bahsediyordu ve mihrabı ile minberinin yerini tarif ediyordu. Ertesi gün, Kanuni hemen Mimar Sinan'ı çağırdı. Onu rüyasındaki tepeye götürdü ve tam rüyasını anlatırken Sinan 'Sultanım, mihrabı burada, minberi burada olsun...' deyince Kanuni şaşırdı. Sinan sakince, 'Dün geceki kutlu ziyaretinizde ben de iki adım arkanızdaydım' diyecekti. Mimar Sinan, Süleymaniye Camii'nde verilen vaazın duyulması için, akustik sistemi üzerinde detaylı bir şekilde çalıştı. Sesin bir noktadan çıkarak caminin tüm köşelerine eşit şekilde dağılması için yoğun çaba gösterdi. Usta mimar, bu gayeyle Anadolu'da kullanılan turşu küplerinden 65 tanesini, ağızları aşağıya bakar vaziyette içi boş olarak ana kubbenin etrafındaki duvarlara yerleştirdi. Küplerin aralarını da yumurtanın akıyla sıvadı. Mimar Sinan, caminin temeli kazıldıktan sonra birkaç sene temele kazık çaktı ve bekledi. Bu bekleyiş, o dönem usta mimarın işi ağırdan aldığı dedikodularına sebep olmuştu. Hâlbuki o, zeminin sıkılaşmasını ve oturmasını istiyordu. Yapı bu sayede asırlara meydan okudu. Süleymaniye Camii'nin bir diğer mimari özelliği de, Mimar Sinan'ın buraya is odası yapmasıydı. İnşa edildiği dönemde elektrik olmadığı için, cami 275 adet kandil ve bunlara ek olarak mihrabın iki yanına yerleştirilen dev mumlar ile aydınlatılıyordu. Mimar Sinan yanan mumlardan çıkan isin, camiye zarar vermemesi amacıyla orta kapının üstünde bir oda tasarladı. Kandillerden çıkan is, meydana gelen akımla mihrabın aksi yönüne hareket ederek kapının üstünde dışarıya açılan dört adet küçük pencereden is odasına çekildi. Mimar Sinan'ın, hava akımını is odası yönüne ayarlayabilmek amacıyla, camiyi is odası merkezli tasarladı. Odada biriken isle de, mürekkep elde edildi. Bu mürekkeple o günün siyasi, dini ve idari bütün fermanları yazıldı. Bu mürekkebin sırrı ise, yazı yazıldıktan sonra kâğıda herhangi bir akıcı madde dökülse dahi yazıların kaybolmamasıydı. Yazıyı tahrip edebilmek için kâğıdın tamamen imha edilmesi gerekiyordu. Bu nedenle bütün önemli belgelerde, Sinan'ın keşfi olan bu mürekkep kullanıldı. İs odasından caminin içine açılan iki menfez için, Sinan ince bir detay tasarlamıştı. Menfezlerden bakıldığında, birinden sadece cami içindeki 'Allah' yazılı levha; diğerinden ise, 'Muhammed' yazılı levha görülüyordu. Süleymaniye Camii'nin 53 metre yüksekliğinde, 26,5 metre çapındaki merkezi kubbesini, dört adet fil ayağı taşıyor. Otuzar tonluk bu dört sütun, dört halifeyi yani Ebubekir, Ömer, Osman ve Ali temsil ediyor. Camideki granit sütunlardan birinin Topkapı Sarayı'ndan, birinin Fatih Kıztaşı'ndan, birinin İskenderiye'den ve diğerinin de Lübnan'ın Baalbek şehrinden getirildiği rivayet ediliyor. Osmanlı döneminde bu fil ayaklarında kürsülerin olduğu, ilim adamlarının buradan halka tefsir, İslâm hukuku, hadis ve tasavvuf dersleri verdikleri söyleniyor. Mimar Sinan, bu camiyle ilgili şöyle der: 'Süleymaniye'de kullandığım dört büyük mermer sütunun her biri bir diyardan gelmiştir. Bunlardan kıztaşı dedikleri sütun, Bizans zamanı dikilmiş minare kadar uzun bir taştı. Sütunlardan biri gemiyle ta Mısır İskenderiyesi'nden getirildi. Diğeri Baalbek'den Akdeniz'e kadar sürülüp oradan deniz yoluyla İstanbul'a taşındı. Dördüncü sütun da Topkapı Sarayı'ndan söküldü. Cami için lazım olan bütün ak mermerler, Marmara Adası'ndan kesilip getirildi. Yeşil mermerler Arabistan'dan somaki mermerler başka diyarlardan getirildi. Kapılar abanos ağacından yapılıyor, en değerli sedefkârlar tarafından işleniyordu. Hattatların en büyüğü Karahisar, kubbeye emsalsiz bir hatla bir ayet-i kerime yazdı' Mimar Sinan'ın, ustalığına şapka çıkarılacak 5 asırlık bir sır, deve kuşu yumurtası. Süleymaniye Cami'nde, üzerlerinde renkli çizimler ve ince işçiliklerin yer aldığı birçok deve kuşu yumurtası bulunuyor. Sinan, o dönemde kendi keşfi olduğu tahmin edilen bir buluşu bu muhteşem eserine ekliyor. Deve kuşu yumurtasının örümcekleri ve küçük haşereleri rahatsız ettiğini keşfeden Sinan, avizelerin kandil çanakları arasına deve kuşu yumurtaları yerleştiriyor. Sultan Süleyman, caminin inşası sırasında, Afrika'dan onlarca deve kuşu yumurtası getirtiyor. Deve kuşu yumurtası, kuru ve havadar bir yerde muhafaza edildiğinde, suyunu kaybederek çürüyor ve yaydığı (insanlar tarafından hissedilmeyen) koku nedeniyle örümcekler o alana yaklaşamıyor. Dolayısıyla o ortamda örümcek barınamıyor ve bu da ağ oluşumunu engelliyor. Yumurtanın bu özelliği, ortalama 60-70 metrekarelik bir alanda etki gösteriyor. Mimar Sinan, Süleymaniye Camii'nin içindeki ölçüleri de ebcet hesabına göre tasarlamıştı. Cami içindeki mesafeler ölçüldüğünde, bütün mesafeler ebcet hesabı ile 'Allah' isminin katları oluyor. Minare yüksekliği, kubbe çapı gibi bazı uzunluk ve açılar birbirine orantılandığında 'Pi' sayısı ya da dünya ekseninin eğim açısı olan 23 gibi rakamları verdiği söyleniyor. Caminin mimarisinde oldukça ilginç detaylar bulunuyor. Avlunun dört köşesinde bulunan dört minare, Kanuni'nin İstanbul'un fethinden sonraki dördüncü padişah oluşunu simgeliyor. Bu minarelerin camiye bitişik, ikisi üçer şerefeli ve 76 metre yüksekliğindeydi. Diğer ikisi ise ikişer şerefeli ve 56 metre yüksekliğindeydi. Minarelerdeki bu on şerefe, Kanuni'nin Osmanlı'nın onuncu padişahı olduğuna işaret ediyor. II. Selim bir cami yaptırmak istiyordu. Rivayete göre, rüyasında yaptırmak istediği cami için Peygamber Efendimizin Edirne'yi işaret ettiğini gören Sultan, caminin Kavak Meydanı'nda yapılmasını buyurdu. Mimar Sinan tarafından serhat boyunda temeli atılan caminin inşası 6 yıl sürdü. İslam mimarisini seleflerinden aldığı noktadan saha ileri noktaya taşıyan Sinan, Selimiye Cami'de Ayasofya'nın kubbesinden daha büyük bir kubbe inşa etti. Bu ilmi alanda ne kadar ileride olduğunu göstermesi açısından önemlidir. 31.28 metre çapındaki bu kubbe o dönemde imkânsız görülüyordu. Ayasofya'dan daha büyük olan kubbesi, 6 metre genişliğindeki kemerlerle birbirine bağlanan 8 büyük fil payeye oturuyor. Köşelerde dört, mihrap yerinde bir yarım kubbe merkezi kubbeyi destekliyor. Selimiye gibi bir eser ve böyle mükemmel bir kubbe, ne Hıristiyan ne de İslam dünyasında inşa edilemedi. Özellikle kubbe mimarisinde zirveye çıkan Sinan, kubbede yapılabilecek her gelişmeyi sağladı. 'Kubbeyi zirveye taşıyan mimar' olarak da adlandırılan Mimar Sinan, kubbenin gelişebildiği en uç noktaya kadar ustalığını sergiledi. Selimiye Cami'nin mimari ve estetik değeri bakımından hala aşılamadı. Zemin mühendisliğini, depremi hesaba katan Mimar Sinan, topraktan camilerini ısıtır. Sinan 'ustalık eseri' olarak adlandırılan Selimiye Camii'nin inşası sırasında, içerisinde devekuşu yumurtası olduğu bilinen 'Horasan harcı' karışımını kullandı. Kandil çanaklarına, tıpkı Süleymaniye'deki gibi bu yumurtalardan yerleştirdi. Selimiye, İslam'ın şartları, farzları, tevhid inancının izlerini taşır. Devasa kubbe Allah'ın birliğini, tekliğini, caminin pencerelerinin 5 kademeli oluşu İslam'ın 5 şartını anlatır. 32 metre çapındaki dev kubbe İslam'ın 32 farzını işaret eder. 4 vaaz kürsüsü 4 mezhebi anlatır. Arka minarelerin 6 yollu olması imanın 6 şartını, minarelerin toplamda 12 şerefeli olması ise namazın 12 farzına yorulur. Kalem gibi ince, bir dantel gibi süslü 3 şerefeli dört minaresi bulunan Selimiye'nin minarelerinin uzunluğu ise âlemi dâhil 85 metre uzunluğunda. Dönemin şartları düşünüldüğünde 'inanılmazın başarıldığı' minareler 3 yollu olarak tasarlandığı için, minareden çıkan 3 kişi birbirini göremez. Mimar Sinan bu makamda 50 sene, üç kıtada Osmanlı'nın mimari sahada mührünü vurdu. Daha sonra çıraklık eserim diyeceği Kanuni'nin oğlu Şehzade Mehmet için cami yaptı. Bu Şehzadebaşı Camii inşaatı tam 5 yıl sürdü. Şehzade Külliyesi, Türk mimari tarihinde bir dönüm noktasıdır. Bursa ve Edirne'nin ardından İstanbul'un alınmasıyla birlikte Bizans mimarisinden etkilenen Osmanlı, Fatih Cami'yle birlikte eskiden aldıkları mimariyi aşmaya başlamıştı. Kanuni Sultan Süleyman, Mimar Sinan'dan İstanbul'un merkezini tespit etmesini ve bu noktaya oğlu Şehzade Mehmet için bir cami inşa etmesini istedi. Sur içinde ölçüm yaparak İstanbul'un tam ortasının burası olduğunu tespit eden Mimar Sinan, buraya yeşil sütun koydu. Kanuni döneminde burası, tarihi yarımadanın sıfır noktası olarak tespit edildi. Şehir nizamı da bu esas üzerinden yürüdü. İstanbul'un büyük bir imparatorluk merkezi oluşundan itibaren Saraçhane sağ tarafta Haliç'e bağlı, sol tarafta Aksaray Limanı'nın tam kavşak noktasıydı. Buradan itibaren Edirnekapı'ya, Edirnekapı'dan da Sultanahmet'e giden karayolunun da kavşak noktasıydı. O kavşak noktası, Osmanlı şehirciliği içinde sıfır noktası olarak kabul ediliyordu. Mimar Sinan 'çıraklık eserim' dediği Şehzadebaşı Camisi'nde yarım kubbe sorununu ilk kez ele aldı. 4 yarım kubbeli bir yapı oluşturarak Rönesans mimarlarının rüyasını gerçekleştirdi. İlk çift eksenli ve simetrik cami olma özelliğini taşıyan kare planlı caminin üzeri, yarım küre biçiminde büyük bir kubbe ile çevresinde 4 yarım kubbeyle örtülerek inşa edildi. Bütün kubbelerin, 4 büyük fil ayağı üzerine oturduğu camide de Mimar Sinan'ın diğer eserlerinde görülen sadelik ve tezyinat göze çarpar. Şehzadebaşı Camisi'nin büyük dış avlusu altı kapılı inşa edilirken, cümle kapısı duvarının iki yanındaki ikişer şerefeli çift minaresi, yapının en dikkati çeken bölümleri arasında yer alır. Külliye olarak inşa edilen camide ayrıca imaret, medrese, tabhane ve türbeler bulunuyor. 1990'lı yıllarda Mimar Sinan'ın 'çıraklık eserim' dediği Şehzadebaşı Camisi'nin zedelenen kemerleri için restorasyon çalışmaları başlatılmıştı. Caminin kemerlerindeki sorun, çok sayıda mimarı bir araya getirse de bir karara bağlamamıştı. Mimarlardan biri incelemeler sırasında caminin kemerlerinde bir oyuk fark etti. Bu oyuktan çıkan cam şişede gizlenmiş mektup bulundu. İncelemeler sonucu mektubun Mimar Sinan tarafından yazıldığı anlaşıldı. Büyük usta mektubunda, 'Bu notu bulduğunuza göre kemerlerden birinin kilit taşı aşındı ve nasıl değiştireceğinizi bilmiyorsunuz' diyordu. 'Bu kemeri oluşturan taşların ömrü yaklaşık 400 senedir. Bu müddet zarfında bu taşlar çürümüş olacağından siz bu kemeri yenilemek isteyeceksiniz. Büyük bir ihtimalle yapı teknikleri de değişeceğinden bu kemeri nasıl yeniden inşa edeceğinizi bilemeyeceksiniz. İşte bu mektubu ben size, bu kemeri nasıl inşa edeceğinizi anlatmak için yazıyorum' diyerek başlıyordu mektup. Daha sonra taşların nasıl onarılacağını şöyle anlatıyordu: 'Her kim bu taş eskidiğinde yenisiyle değiştirmek isterse, eski taşın yerine takılacak yeni kilit taşının iki tarafından yağlı iple taşı bir taraftan sokup öteki taraftan çeksin. Sonra ipin dışarıda kalan kısımlarını kessin.' Koca Sinan böylece çağlar sonrasına ışık tuttu. Camiyi kurtaran bu mektup şu anda Topkapı Sarayı'nda muhafaza ediliyor. Mimar Sinan, Sultan II. Selim'in buyruğu üzerine Ayasofya'ya iki minare tasarladı. Bu minareler mimari açıdan Ayasofya'ya Osmanlı döneminde yapılan eklemelerin en önemlisidir. İstinat duvarlarıyla güçlendirdiği yapıya biçim çeşitliliği de sağlayan Sinan, kubbeyi taşıyan payelerle yan duvarlar arasındaki boşlukları kemerlerle besleyerek kubbeyi de iyice sağlamlaştırdı. Mimar Sinan, minarelerin yapımı sırasında Ayasofya'yı güçlendirme çalışmalarını yürüttü. Payandalarla desteklediği yapının ömrünü uzatacak uygulamalar gerçekleştirdi. Bu güçlendirme çalışmaları Ayasofya'nın pek çok yıkıcı depreme rağmen ayakta durmasında önemli pay sahibiydi. Sinan'ın önceki minarelerle kıyaslanamayacak kadar kalın gövdeli iki minaresi, yapıyı batı yönünde adeta zemine bağlayan iki güçlü odaktır ve daha önce yapılmış narin iki minarenin Ayasofya'ya kazandırdığı doğuya yönelme ifadesini, daha okunaklı hale getirerek yapıyı bulunduğu yerle bütünleştirir. Süleymaniye ve Selimiye camilerine ince yapılı, narin ve uzun minareler yapan mimarbaşının Ayasofya'da nispeten çok yüksek olmayan iki tıknaz minare yapması işlevselliklerinin ötesinde Sinan'ın mimari dehasıyla da ilgilidir ve kubbe-minare orantısına verdiği önemi gösterir. Perspektif görünümde Ayasofya'nın yarattığı güçlü etkiyi bütünleyen bu eş minareler olmuştur ve yapıya farklı bir mimari ahenk getirmiştir

Mimar Sinan’ın eserleri hakkında 33 ilginç bilgi

MİMAR SİNAN KİMDİR?