Meremmetçilikten esen bir balyanlar rüzgâr

'Biçim, işlevi takip eder.' 18. ve 19. yüzyıllarda Osmanlı Devleti zamanında yaşamış Ermeni bir mimar ailesidir. Osmanlı Devleti tarafından yaptırılan birçok önemli mimari esere imza atmışlardır. Kanuni Sultan Süleyman tarafından 'Ser Mimaran-ı Cihan ve Mühendisan-ı Devran' (Cihan mimarlarının ve devrin mühendislerinin başkanı) övgüsüne mazhar olan muhteşem mimar Koca Sinan gibi Kayserili olan Mimar Balyan Ailesi'nin birçok ferdi, yaşadıkları 18. ve 19. yüzyılda imza atmış oldukları eserlerle Osmanlı Devleti'nin son dönemine adeta damga vurmuşlardır. Balyan Ailesi'nin atası meremmetçi (yapı onarımcısı) Bali Kalfa'dır ve 18. yüzyılda Kayseri'den İstanbul'a göç ederek Hassa Mimarları Ocağı'na girmiştir. 1803 yılında İstanbul'da vefat eden Bali Kalfa'nın mezarı Üsküdar Bağlarbaşı'nda bulunan Ermeni Mezarlığı'nda yer almaktadır. Mezar taşına ölüm yılıyla birlikte adı da 'Keresteci Bali Usta' olarak yazılmıştır. Bu olaydan sonra artık Osmanlı Devleti'nin son döneminde 'Balyanlar' rüzgârı esmeye başlamış ve İstanbul şehri Balyanlar'ın imza atmış oldukları eserlerle güzelliğine güzellik katmıştır. Bu dönemde devlet hanedanının ihtiyaç duyduğu birçok saray ve köşk inşasının yanında toplumsal ihtiyaçları gidermek adına birçok cami, kilise, kışla, fabrika ve okul yapımı da gerçekleştirilmiştir. Mimar ailesi ilk olarak Krikor Balyan ile kardeşi Senekerim Balyan ile birlikte faaliyet göstermeye başlamıştır. Ardından, Garabet Amira Balyan'ın oğulları Nigoğos ve Sarkis Balyan'ı mimarlık eğitimi için Fransa'ya göndermesiyle birlikte mimarlıkta önemli gelişmeler olmuştur. Oğulları Fransa'dan döndükten sonra, Osmanlı'da çok sayıda saray, park, bahçe, şehir düzenlemesi yapılmıştır. MERMER HAVUZ İNŞASINDAN BAŞLAYAN BİR MİMARLIK HAYATI Balyanların devri Sarkis Balyan'la biter ve Sarkis Balyan bu ailenin en meşhur mimarıdır. Sarkis Balyan'ın Selanik'te basit bir mermer havuz inşa etmesiyle başlayıp saray, cami, köşk, kışla yapımına kadar uzanan 40 yıllık bir mimarlık hayatı vardır. 1866'da babası Garabet Balyan ölünce hassa mimarlığına tayin edilir. O andan sonra döneminin en büyük ve en aranan mimarı olur. Bunun en önemli sebeplerinden biri ise; Sarkis Balyan son derece zarif ve sağlam binaları kısa sürede ve en az maliyetle inşa etmesi. Sarkis Balyan, ailenin diğer üyelerinden farklı olarak ticari aklı daha faal çalışan bir mimardır. Çünkü 1873'te Şirket-i Nafia-i Osmani adlı bir şirket kurar. Bu şirket aracılığı ile kimi demiryollarının imtiyazını aldığı gibi bazı kömür madenlerinin işletme imtiyazını alır. Dolayısıyla bu imtiyazlar, onun binaları ucuz maliyetle yapmasına vesile olur. Yaptığı birbirinden önemli eserlerden yaklaşık elli tanesi günümüzde hala kullanılmaktadır. Dolmabahçe Sarayı'ndan sonra yapılan Beşiktaş'la Ortaköy arasını 1.5 kilometrelik bir anıtsal kordon gibi kaplayan Çırağan Sarayı ve daha bir çok önemli eser Sarkis Balyan'a aitdir. Özellikle Osmanlı'nın son dönemlerinde yapılan eserlerin birçoğu Balyan ailesi tarafından yapılmıştır. AİLENİN ÜYELERİ VE ESERLERİ KRİKOR BALYAN 1764-1831 yılları arasında yaşamıştır. Krikor Balyan Bali Kalfa'nın oğlu olarak 'Baliyan' şeklinde adlandırılmış ve 'Balyan' soyadını kullanan ilk isim olmuştur. III. Selim ve II. Mahmud Dönemi'nde eser vermiş olan Krikor Balyan önemli kamu binalarının mimarı olmuştur. Kışla ve su yapılarında ciddi mühendislik başarıları göstermiştir. En tanınmış yapıları Selimiye Kışlası, Taksim Topçu Kışlası ve Barok üslubuyla inşa etmiş olduğu Nusretiye Camii'dir. Krikor Balyan'ın etkili bir kişiliğe sahip olduğu, saray ile ilişkilerinin iyi olduğu, yoksullara ve işçilerine yardım etmeyi sevdiği belirtilir. Mezarı Üsküdar Bağlarbaşı'nda yer alan Ermeni Mezarlığı içerisinde yer almaktadır. Saray mimarlarından Minas Kalfa'nın damadı ve Ohannes Amira Severyan'ın kayınpederidir. Emeği geçtiği diğer eserler arasında: -Sarayburnu'ndaki Saray -Beşiktaş Sarayı -Beylerbeyi Sarayı -Valide Sultan Sarayı -Defterdar Sarayı -Aynalıkavak Kasrı -Davutpaşa Kışlası -Beyoğlu Kışlası -Darphane-i Amire -Valide Bendi -Topuzlu Bendi -Yangın Köşkü SENEKERİM BALYAN 1768-1833 yılları arasında yaşamıştır. Birçok projesini kardeşi Krikor Balyan ile birlikte yapmış, kendisi biraz daha arka planda kalmıştır. Kardeşi Krikor Balyan'ın ahşap olarak inşa ettiği Bayezid Kulesi'ni, bir yangında büyük zarar görmesi üzerine 1826 yılında betondan yeniden inşa etmiştir. Ayrıca İstanbul'un Beşiktaş semtindeki Surp Asdvadzazdin Ermeni Kilisesi'ni yapmıştır. GARABET AMİRA BALYAN Krikor Balyan'ın oğludur. Balyanların atası Bali Kalfa'nın torunu olarak İstanbul'da birçok önemli eser inşa etmiştir. Mühendislik yapılarının yanı sıra inşa etmiş olduğu saraylarla öne çıkmıştır. Eserleri arasında en bilineni Dolmabahçe Sarayı'dır. Şu anda Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi'nin kullanmakta olduğu Cemile ve Münire Sultan Sahil Sarayları da bu mimarın eserleridir.Gümüşsuyu Kışlası ve Kuleli Süvari Kışlası askeri yapılarından olup II. Mahmud Bendi, Kirazlı Bendi ve Terkos Tesisi öne çıkan diğer yapılarındandır. Dolmabahçe'de yer alan Bezm-i Alem Valide Sultan Camii de Garabed Balyan'ın eseridir. Bu eserlerin hemen hemen hepsi de günümüzde özgün durumlarını korumaktadır. Garabed Balyan'ın eşi Nazeni Babayan ile olan evliliğinden 10 çocuğu olmuştur. Bunlardan Nigoğos, Sarkis, Agop ve Simon, Balyan da meşhur bir mimar olarak tarih sahnesine çıkacaklardır. NİGOĞOS BALYAN Garabed Balyan'ın oğludur. Babasıyla ve kardeşleriyle birlikte etkin bir şekilde çalışmıştır. Dolmabahçe Sarayı'nın iki saltanat kapısı ile Muayede Salonu'nun tasarımı kendisine aittir. Dolmabahçe Saray girişinde yer alan saat kulesi de Nigoğos Balyan'ın eseridir. Babası Garabed Balyan'ın mimarı olduğu Dolmabahçe Camii'nden esinlenerek Ortaköy Camii'ni inşa etmiştir. Bunlarla birlikte Mecidiye Kasrı, Ihlamur Kasrı ve Küçüksu Kasrı mimarın öne çıkan diğer eserleridir. SARKİS BALYAN Sarkis Balyan 1835-1899 yılları arasında yaşamıştır. Garabet Amira Balyan'ın oğludur. 1843 yılında ağabeyi Nigoğos Balyan ile birlikte Paris'e gitmiştir. Collège Sainte-Barbe de Paris okulunu bitirmiştir. Ecole des Beaux Arts'tan mezun olmuştur. Sarkis Balyan, İstanbul'a döndükten sonra babası ve ağabeyi ile birlikte çalışmıştır. Onlar öldükten sonra ise kardeşi Hagop Balyan'la çalışmaya devam etmiştir. En önemli eserleri arasında: -Beylerbeyi Sarayı -Beşiktaş Makruhyan Ermeni Okulu -Çırağan Sarayı -Valide Camii -Zeytinburnu Barut Fabrikası -Beşiktaş-Akaretler 138 daireli evler -Harbiye Nezareti -Mekteb-i Tıbbiye -Maçka Silahhanesi -Malta köşkü -Baltalimanı Yalısı -Adile Sultan Sarayı (Kandilli) -Yıldız Sarayı Büyük Mabeyin Binası -Çadır Köşkü, Malta Köşkü -Şale Köşkü (2. kısım) -Çit Kasrı -Çağlayan Kasrı (Kâğıthane) -Ayazağa Köşkü (Maslak) -Kalender Köşkü -Zincirlikuyu Kasrı -Tokat Köşkü (Beykoz) -Alemdağ Av Köşkü -Abdülaziz Av köşkleri (Validebağ ve Ayazağa) -Sultan Çiftliği Köşkü (İzmit) -Kâğıthane Camii -Bahariye Nezareti -Maçka Karakolhanesi -Hamidiye Saat Kulesi HAGOP BALYAN Hagop Balyan 1837-1875 yılları arasında yaşamıştır. Garabet Amira Balyan'ın oğlu ve Sarkis Balyan'ın kardeşidir. Paris'teki Sainte-Barbe Koleji'nin mimarlık bölümünden mezun olmuştur. Babasının ölümünden sonra kardeşi Sarkis Balyan'la birlikte çalışmıştır. Kardeşiyle aralarındaki işbölümü tam olarak bilinmediği için birlikte yaptıkları eserlerden hangilerinin Hagop Balyan'a atfedilebileceği kesin olarak bilinmemektedir.Birlikte yaptıkları projelerde Sarkis Balyan'ın daha ziyade muhasebe ve müşteri ilişkilerini yürüttüğü, Hagop Balyan'ın ise tasarım ve çizimle uğraştığı düşünülmektedir. Sarkis Balyan daha çok göz önünde olduğu için ismi daha çok bilinir. SİMON BALYAN Simon Balyan 1846-1894 yılları arasında yaşamıştır. Garabet Amira Balyan'ın oğludur. Kardeşleri Sarkis Balyan ve Hagop Balyan'la birlikte çalışmıştır. Mimarlık eğitimini Avrupa'da bir okulda tamamlamıştır. Maçka Silahhanesi, Maçka Karakolu ve Yıldız Köşkü'nün tasarımlarına katıldığı bilinmektedir. Balyan ailesinin üstlendiği mimarlık projelerini suluboyayla resimlemiştir. LEVON BEY BALYAN Levon Bey Balyan 1855 yılında doğmuştur, kaç yılında öldüğü bilinmemektedir. Nigoğos Balyan'ın oğludur. Paris'teki Collège Sainte-Barbe de Paris (1869) ve Ecole des Beaux Art okullarında okuduğu bilinmektedir.

Meremmetçilikten esen bir balyanlar rüzgâr

Meremmetçilikten esen bir balyanlar rüzgâr

"Biçim, işlevi takip eder."