İslam sosyolojisini mimarlığa nakşeden bilge: Turgut Cansever

💠 Turgut Cansever, üç defa Ağa Han Mimarlık Ödülü'nü kazanan dünyadaki tek mimardır. Şüphesiz Cansever'e bu başarıyı kazandıran toplum içindeki mimarlığı ve mimarlığın insanlar içerisindeki işleyişini kavramadaki bilgeliğidir. 💠 Gelenekselin diliyle modern tavra ayak uyduran ve muhafazakar düşünceyi mimariye aksettiren Cansever, İslam'ın toplum ve insan ilişkilerine verdiği dersi derinlemesine inceler. Ortaya koyduğu akademik çalışmaları ve mimari eserleri, Bilge Mimar'ın bu konuda ne denli söz sahibi olduğunu bizlere gösterir. Turgut Cansever'e göre 'İslam'da Şehir ve Mimari' 'Bir insanın yaptığı her şey muhakkak onun inançlarının bir yansımasıdır.' Turgut Cansever 💠 Turgut Cansever'in dinimiz İslam'a olan güçlü bağlılığı, onun eserlerinde İslam'dan kesitler ve izler bulmamızda büyük bir etkendir. Cansever'in İslam'a olan ciddi bağı hayatının ilerleyen safhalarında, yaşının olgunluğa eriştiği yıllarda daha da gelişir. 💠 Temelinde insanın yer aldığı bir pratik olan mimari, Cansever'in muhafazakar bakış açısıyla toprağa ilmek ilmek işlenir. Bilge mimar yapısını coğrafyaya et ve tırnak arasındaki iletişim gibi öylesine güçlü işler ki, toprak o eser olmadan öksüz, yapı o coğrafya olmadan yetim kalır. Ayrıca O, Kur'an ayetlerinde ve hadis-i şeriflerdeki toplum hayatını şekillendiren kuralları kendisine ilke edinerek kalemini eline alır, taşı besmeleyle Yaradan'ın kulluğuna yöneltir. Kubbeyi yere koymayan mimar: Turgut Cansever 'Hep birlikte Allah'ın ipine sımsıkı yapışın; bölünüp parçalanmayın. Allah'ın size olan nimetini hatırlayın. Hani siz birbirinize düşman idiniz de Allah gönüllerinizi birleştirdi ve O'nun nimeti sayesinde kardeş oldunuz. Siz bir ateş çukurunun tam kenarında iken oradan da sizi Allah kurtarmıştı. İşte Allah size ayetlerini böyle açıklıyor ki doğru yolu bulasınız.' Al-i İmran suresi 103. ayet-i kerime meali Al-i İmran suresi 103. ayet-i kerime tefsiri için tıklayın 💠 Turgut Cansever'in yapıları; özünde birleştirmeyi, bir araya getirmeyi esas almış, mimari anlamda iyi çözülmüş, insanın ergonomik faaliyetlerine temel ittihaz etmiş güzide eserlerlerdir. Cansever mimarisinde 'La ilahe ilallah'daki tevhidi anlatmayı hedef edinmiş, bütünlüğü en ince parçalarına kadar nakşetmiştir. İslam mimarisinin Avrupa'daki izleri 'Yeryüzünde böbürlenerek dolaşma! Ne yeri yarabilir ne de dağlarla boy ölçüşebilirsin.' İsra suresi 37. Ayet-i kerime İsra suresi 37. ayeti-i kerimenin tefsirini okumak için tıklayın 'Yeryüzünde kibirlenerek yürüme, çünkü sen ne yeri yarabilirsin, ne de boyca dağlara ulaşabilirsin.' Turgut Cansever 💠 Turgut Cansever bu ayet-i kerimeden aldığı dersle yapılarında sadelik ve mütevazılığı daima ön planda tuttu. Sahabe efendilerimizin, Peygamber Efendimiz'in (SAV) önünde yürümemekteki dikkati gibi onun yapıları da camilerin, medreselerin mimarisinin önüne geçmez, onları bir rakip olarak addetmezdi. İslam mimarisinin dünyadaki hâkimiyeti 'Allah'ın mescidlerini ancak Allah'a ve âhiret gününe inanan, namazını kılan, zekâtını veren ve yalnız Allah'tan korkup çekinen kimseler imar edebilirler. İşte bunların doğru yolu bulanlardan olmaları umulur.' Tevbe suresi 18. ayet-i kerime Tevbe suresi 18. ayet-i kerimenin tefsiri için tıklayın '...'topografyaya dayalı olarak mahalle ve sokaklarda oluşuyor'...Bu oluşum esnasında topografyanın en seçkin noktasına kamusal alan yerleştiriliyor; cami, mektep, medrese, imaret, hamam vs. Bunlar topografyanın en seçkin yerlerine yerleştiriliyor ve değişmeyecek yapılar olarak meydana getiriliyor. Bu önemli bir şey. Çünkü değişmeyecek binalar, devam edecek bir erdemin, ilahi irşadın içerisinde öğrenildiği ve icaplarının yerine getirildiği yapılar olarak var oluyor.' Turgut Cansever 💠 Bilge mimar, yapılarında daima topoğrafyaya saygı duyar, yapısını adeta toprağı incitmeyecek şekilde yerine kondururdu. Onun bu tutumu Osmanlı'nın geleneğinden de devraldığı önemli bir adetiydi. Avrupa'nın 'Gotik' eserlerine ilham veren İslam mimarisi 'Yarın kıyametin kopacağını bilseniz bile, bugün elinizdeki fidanı dikin!' Buharî, el-Edebül-Müfred s. 168 Riyazü-s Salihin okumak için tıklayın 💠 Günümüz mimari yapılanmalarında dikkat edilmeyen hususlardan birisi olan yeşili koruma ve hiçbir canlıya zarar vermeme ilkesi, Turgut Cansever'in en çok önem verdiği konulardan birisiydi. Yapılarında mevcut arazideki yeşil dokuyu korumayı en önemli ilkelerden birisi olarak addetmişti. Cansever, İstanbul Planlama Başkanlığı yaptığı dönemlerde park ve bahçelerdeki ağaçlanmanın öncülüğünü yaptı. İslam uygarlığında mimari eserlerin ağırlığını taşıyan kemerler ' Peygamber Efendimiz, 'Ne yaparsanız, yaptığınız her şey inancınızın ta kendisidir' diyor. Bu bilinç kaybolunca bu defa çevremizi nasıl meydana getirdiğimizin temelleri de yok oldu.' Turgut Cansever 💠 Turgut Cansever yaptığı yapılarda sadece maddi bir imar oluşturmak istemedi. Onun asıl hedefi, yaptığı yapılarla nesli ihya ve şehri imar etmekti. 💠 Oluşturduğu yapılı çevrenin arka planında dinimizin gerekliliklerini kolayca yerine getirilebilmek ve yasaklarından uzak durmak gayesi yatıyordu. Beyazıt Meydanı'nı tasarlarken tarihi sokaklara saygılı elleri ile adeta erdemi döşemesi de bunun büyük bir göstergesiydi. Mağrib mimarisine özgü İslami eserler 'Maalesef insanlar sefalet mahallelerinde, havası kirlenmiş, yeşillikten ve tabiattan yoksun, bütün kültür değerleri yok edilmiş, kirletilmiş şehir alanlarında biçimsiz böcekler gibi yaşamaya mahkûm edilmiştir.' Turgut Cansever 💠 Dinimiz İslam samimiyetin, hürmetin ve adaletin dinidir. Dolayısıyla herkes yaşanılabilir bir ortamda hayatını refah içerisinde sürdürme hakkına sahiptir. 💠 Turgut Cansever şehir planlamalarında ve mimari yapılarında daima ayrımcılığı, zenginlerin üstün tutan üslubu, kapitalist tavrı reddetmiş, adaletin, hürmetin ve saygının öncüsü ve temsilcisi olmuştur. Kubbetü'l İslam şehirleri 'Kim islamda iyi bir çığır açarsa açtığı çığrın ecri ve kendisinden sonra, onunla (o çığırla) amel edenlerin ecirleri, sevaplarından hiçbir şey eksilmeden ona aittir. Kim de islamda (müslümanlar içinde) kötü bir çığır açarsa, açtığı çığrın günahı ve kendisinden sonra onunla amel edenlerin günahları, günahlarından birşey eksilmeden ona aittir.' (Müslim, 19, bab. 172. hadis, s. 158) Riyazü-s Salihin okumak için tıklayın 'Mimari, etkileri asırlarca devam eden ve nesillerin varlıklarını içinde sürdürdükleri bir kültür ve sanat alanıdır... Güzel bir dünya inşa etmek sorumluluğu ile mimari, diğer sanat alanlarından çok daha yoğun ve ciddi bir şekilde varlığın bütün zaruretleriyle karşı karşıya gelinerek geliştirilebilir.' Turgut Cansever 💠 Mimari sadece yapıldığı dönem insanını değil, geçmiş ve gelecekteki insanları da etkileyen, toprağın hakkını üzerinde bulunduran bir pratiktir. Bu idealin peşinde olan Cansever, daima gelmiş ve gelecek insan ve toplumlar için bir eser bırakma, geçmişten onlara bir öğüt aktarmanın gayreti içerisindeydi. Geçmişten günümüze İslam dünyasının kadim şehirleri 'İçinizden hayra çağıran, iyiliği emredip kötülüğü meneden bir topluluk bulunsun. İşte onlar kurtuluşa erenlerdir.' Al-i İmran suresi 104. ayet Al-i İmran suresi 104. ayetinin tefsirini okumak için tıklayın ' Aslında bugün Türkiye'nin uyanması, Osmanlı-İslam kültür muhtevasını anlaşılır dille hem kendi insanlarına, hem dünyaya iletmesi lazım. Türkiye'de politik gücü olmak bence amaç olamaz; dünyayı değiştirmektir amaç. İnsanlara İslam'ın mesajını iletmektir.' Turgut Cansever 💠 Dinimiz İslam'ı güzel temsil etmek, insanlara Allah'ı tanıtmak her Müslüman'ın en başat vazifelerinden birisidir. Turgut Cansever, gerek ortaya koyduğu eserleriyle gerekse karakteriyle daima İslam'ı yayma ve insanlara aktarma hedefinde, çağının ötesinde, geçmişin gölgesinde bir mimardı. İslam beldelerinde şehir planlaması nasıl yapılırdı?