Farklı kültürlerdeki geleneksel çalgılar

İskoçların milli çalgısı gayda Trakya, Bulgaristan ve Makedonya'nın da yerel çalgısıdır. Kuzeydoğu Anadolu'da 'tulum' adıyla bilinen nefesli çalgı oğlak derisinden yapılıyor. 🎵Gayda, kamıştan yapılmış çift düdük ve tulumdan oluşan, tiz sesli, nefesli bir çalgıdır. Hangi kültüre aittir? 🎵İskoç gaydası, İrlanda savaş gaydası en bilinen gayda türlerindendir. İskoçya'daki çeşidine gayda denir. Türklerde, Trakya ve Doğu Karadeniz yöresine özgü bir çalgı olmuştur. 🎵Bulgarlar'ın milli çalgısı, yarı ton seslere sahip olması dolayısıyla tulumla daha çok benzerliklere sahiptir. Gayda'nın sesi en çok Trakya, İstranca, Dobruca, Sofya ve Rodop dağlarında duyulmaktadır. Hangi müzik aleti, ne zaman keşfedildi? Gayda türleri 🎵Macaristan'da 20. yüzyılın başlarında Meleyen Keçi adlı yapılan bir türü vardır. Bu alette körük kol altına alınır. Oğlak derisinden yapılma tulumu şişirmek için tulumun içine hava pompalanır. Bir kamışı bulunan kıvrımlı borudan, dem sesinde sürekli pes bir ses çıkar. Tulum, bunun yanı sıra çifte dedende bulunan çift kamışa üfürme yapar. Çifte dedende melodi çalmaya olanak veren parmak delikleri vardır. Fransa'nın Bretanya bölgesinde koyun postundan yapılan basit bir gaydadır. İlk önce üfleme borusundan üflenerek tulum şişirilir. Ardından dem borusuyla dedeni seslendirmek için bu tulum sıkıştırılır. Bu tür gaydalara Asya, Afrika ve Avrupa'nın her yerinde rastlanır. Eski tulumun sesi İskoç gaydalarından rahatlıkla ayırt edilebilir. Balalayka, Lavta ailesinden Rusya'ya özgü bir telli çalgı türüdür. Hangi kültüre aittir? 🎵Balalayka, Rusya'ya özgü bir telli çalgı türüdür. Genellikle Orta Asya'da çalınan üç teli ve yuvarlak bir gövdesi bulunan dombra adındaki bir müzik aletinden esinlenilerek 1700'lü yılların sonuna doğru geliştirilmiştir. 🎵Rus çalgısı balalayka, 18. yüzyılın sonuna doğru yaygınlaşmaya başladığından beri bölge halkına kimi zaman sevinç ve coşkuyla eşlik etmiştir. 🎵Çarlık döneminin sonlarına doğru kısıtlanan bu enstrüman, Sovyetler Birliği döneminde sahip çıkılsa da yine de kısıtlamaya uğradı. Kültür Bakanlığı balalaykanın yeni nesile tekrar tanıtılması için yeni hamleler planlamaktadır. Nitekim kültürde yavaş yavaş yok olmaya başlamaktadır. Bakanlık yetkilileri dünyaya mal olmuş bu enstrümanın sadece müzik okullarına hapsolmasını istemediği için faaliyetlerde bulunuyor. Türk halk müziği ile özdeşleşmiş 10 çalgı türü Balalaykanın özellikleri 🎵Balalayka, aslında halk şarkılarıyla birlikte tek başına çalınır. Ama son yıllarda büyük balalayka orkestraları kurulmuştur. 🎵Balalaykanın gövdesi 3 köşelidir ve 3 teli vardır. 🎵Sapının üzerinde pirinçten yapılmış perdeler bulunur. 🎵Altı değişik boyda balalayka vardır ve Rus halk ezgileri genellikle, bu değişik boyutlarda balalaykalardan oluşan orkestralarla çalınır. Orta Asya'da yaşayan Türklerin hala büyük önem atfettiği kopuz o coğrafyaya ait masallarda da adı geçen bir çalgıdır. Hangi kültüre aittir? 🎵Bağlamanın atası kabul edilen müzik aleti bugün Kafkaslardan Balkanlara kadar birçok yerde görülmektedir. Kırgızistan'ın geleneksel müziğinin sembolleşen enstrümanı Komuz, geleneksel Kırgız kültürünü en iyi yansıtan müzik aletlerinden biridir. 🎵 Kırgızistan'ın bu en eski çalgısının sesi halen düğün ve toylarda duyuluyor. 🎵 Kulaktan kulağa yayılan anonim komuz ezgileri aşıklık geleneği ile birlikte sürdürülüyor. 🎵Değişik biçimlerde de çalınabilen komuz, günümüz ozanlarının elinde farklı görüntülere yol açabiliyor. Komuzun özellikleri 🎵Diğer Türk halk kültürlerinde kobuz, homuz, hobus, kopuz biçiminde adlandırılır. 🎵Komuz, üç telli ve perdesiz bir çalgıdır. 🎵Kırgızlar genellikle bu çalgıyı, destanlara eşlik amaçlı kullanmıştır. 🎵Bu küçük, yassı çalgı; eski zamanlarda ata binerken sırtta taşınmıştır. 🎵Perdesiz olması, Orta Asya çalgılarının geneline bakıldığında istisnai bir durumdur. 3 adet telin ortada bulunanı, genellikle diğer tellerden daha yüksek bir akorda sahiptir. Çin'de ortaya çıkan ve 17. yüzyılda Çinliler tarafından Japonya saray çevresine tanıtılan koto, zamanla Japonya'nın geleneksel çalgısı haline gelmiştir. Japonlar eskisi kadar olmasa da bu mistik enstrümanı kullanmaya devam ediyor. Hangi kültüre aittir? 🎵Bu müzik aleti, aslen Çin kültürüne aittir. Ancak günümüzde, çalgı tümüyle Japonya'da ilgi görmekte ve bu ülkeyle özdeşleşmiş bulunmaktadır. Kotonun özellikleri 🎵Koto, çoğu kaynağa göre, Japonya'ya 17. yüzyılın sonlarına doğru Çinliler tarafından tanıtılmıştır. 🎵Her ne kadar çalgı 17. yüzyıla kadar kraliyet ailesi ve saray çevresi çalgısı olarak bilinse de, bu yüzyıldan sonra, belli kişiler bu çalgıyı kullanarak sanat icra etmeye başlamışlardır. Günümüzde değişen işleviyle koto Japonya'da 20. yüzyılda beliren yeni pop akımları ve batı etkisi sonucunda, koto, eskisine nazaran daha sinik bir çalgı haline geldi. Fakat buna rağmen yine de günümüz pop müziği başta olmak üzere belli başlı müzik türlerinde bile koto çalgısı kullanılabilmektedir. Çalgının Sitar gibi mistik tarzda kullanım alanları vardır. Japonya, 20. yüzyılda her ne kadar kotoyu bir nebze daha unutsa da, çoğu ünlü batı etkisi altındaki Japon sanatçı, bu çalgıyı halka defalarca tanıtmıştır. Zither, bir telli çalgı sınıfıdır. Genellikle parmakla veya arşe ile çalınmakta olup dizelerinin sayısı, birden elliye kadar değişmektedir. Hangi kültüre aittir? 🎵Zither, Avusturya ve Almanya'nın Bavyera eyaletinin milli çalgısıdır. Zihterin özellikleri 🎵Zihter santurun hemen hemen aynısıdır. 🎵Diz ya da masa üzerine koyularak çalınabildiği gibi parmakla ve mızrapla da çalınabilmektedir. Sitar telli uzun saplı bir saz, müzik enstrümanıdır. Hangi kültüre aittir? 🎵Sitar, Hintlilerin yerel çalgısıdır. Günümüzde Batı ülkeleri tarafından da ilgi ile karşılanmaktadır. Mistik bir sese sahip bu uzun saplı telli çalgı aslında İran ve Afganistan bölgesindeki bir çalgıdan türetilmiş. 🎵Sitar İran-Afganistan bölgesindeki Sehtar adlı aletten türemiştir. Sitar özellikleri 🎵 Hindistan kökenli bu sazın sözcük anlamı Farsça'da 30 telli'dir. Sitarın telleri iki kategoriye ayrılır. Ana teller yarım ay şeklinde bükülmüş perdeler üzerinde çalınır. Taraf telleri perdelerin altındadır. Sayıları sitarın yapıldığı bölge ve ustaya göre değişir. 🎵Genelde 12-13 taraf teli bulunur ve bunlar çalınan makama göre akort edilir. Ana tellerden çalınırken verilen notalar, taraf tellerinde tekrarlanır ve yankılanır. Sitarın mistik sesi buradan gelmektedir ve genellikle, her müzik türünde, müzikal eserlere mistik bir hava katmak için kullanılmaktadır. 🎵Ayrıca, sitarın diğer bir varyasyonu olan surbahar, sitarın daha geniş bir şeklidir. Yunan müziğinin önemli çalgılarından buzuki, saz enstrümanının tellerine ve gitarın perde düzenine sahip karma bir çalgıdır. Mızrap ya da penayla çalınan enstrümanın gövdesi sedef kakmalarla süslenir. Buzukinin özellikleri 🎵 Buzuki, çağdaş Yunan müziğinin belli başlı çalgılarındandır. Yunan müziği denilince ilk akla gelen enstrümandır. 🎵Gitar ve bağlamanın karışımıdır. Bu yüzden çok dengeli bir enstrüman değildir. Gitar ve bağlama karışımı klavyeye, bağlamanın tellerine ve gitarın perde düzenine sahiptir. 🎵Buzuki, yumurta biçimli gövdesi ve uzun sapıyla bağlama, kopuz ve udla aynı aileden gelmektedir. Rebetika müzik kültürünün etkin müzik aletidir. 🎵Gövdesinin ön kısmı genelde sedef kakmalar ile süslenmiş olan buzuki, mızrap veya pena ile çalınır. Buzuki ismi nereden gelmektedir? 🎵Sazdan bozularak yeni bir çalgı oluşturulduğu için bozuk denilmiştir. 🎵Kelimenin Yunanca telaffuzla birlikte bouziki adını aldığı söylenir. Diğer bir görüş de ismini Türkçe bozuk sazdan türemiş olduğu, bir saz çalma şekli olan bozuk düzenden geldiğidir. 🎵Buzukiye İrlanda folklorunda da rastlanır. Buzukiyi üç çeşide ayırabiliriz: 📌Trichordo üç çift tele sahiptir.

Farklı kültürlerdeki geleneksel çalgılar

GAYDA