Çölün ortasında masalsı şehir Hive’deki tarihi yapılar

Tarihi yapıları, yüksek minareleri ve yeşil bahçeleriyle çölün ortasında bir masalsı şehri andıran Özbekistan'ın Hive şehri, tarihte 'Heyvak' olarak bilinirdi. Rivayetlere göre, uzun süre çölde susayarak kente gelen seyyah, kuyudan içtiği lezzetli suyla rahatlayarak 'hey-vah' demiş ve bu kelime, eskiden 'Heyvak' olarak adlandırılan Hive'nin ismini oluşturmuştu. Bu tür kuyular günümüze kadar Hive'nin iç kenti olan İçankale'de eski önemi ve güzelliğini koruyor. Medeniyetlerin buluştuğu ülke: Özbekistan Tarihi 2500 yıl önceye dayanan Hive, tarihinde sayısız yıkım ve savaşlara maruz kaldı. Bu nedenle de günümüzdeki görüntüsüne 18 ve 19. yüzyıllarda kavuştu. Hive, Ceyhun Nehri'nin Aral Gölü'ne döküldüğü yerin her iki yanında yer alan bölgenin adı olan Harezm'de kurulan birçok devletin, önemli kentlerinden biriydi. Burada kurulan devletler arasında Gazneliler, Selçuklular, Enuşteginler ve Şeybaniler yer alır. Geçmişte birçok devletin ele geçirmek için mücadele verdiği bu şehir, 17. yüzyılda Hive Hanlığı'nın başkenti oldu. Şehir, 1873'te Sovyetlerin kontrolü altına girdi. Geçmişten günümüze İslam dünyasının kadim şehirleri Hive, 1220 yılında Cengizhan ordusu tarafından yerle bir edilmesine rağmen ayakta kalmayı başardı. Hive, 18 ve 19. yüzyıllarda kurulan medrese ve minareleri, mescit ve kapılarıyla ün kazandı. Bölgede yaklaşık 51 antik anıtsal yapı bulunuyor. Matematik ilminin en önemli isimlerinden olan ve 'sıfır'ın kâşifi olarak bilinen Hârizmî, Hive doğumludur. Matematik, coğrafya ve tarih alanının önemli alimlerinden Bîrûnî de Hive'de yetişen isimlerden biridir. Biruni kimdir, neyi bulmuştur? Biruni hakkında bilinmeyenler... 1990 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası Listesine alınan Hive, TÜRKSOY Kültür Bakanları Daimi Konseyi 37. Dönem Toplantısı'nda 'Türk Dünyası 2020 Kültür Başkenti' ilan edildi. Tarihi milattan önceki döneme dayanan Hive, yüzyıllar boyunca Türk-İslam medeniyetinin önemli merkezlerinden biriydi. 'UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne giren 10 yeni yer Hive'yi ziyaret etmek için önce başkent Taşkent'ten 1,5 saat süren uçak yolculuğunun sonrasında Ürgenç'e, ardından yaklaşık 45 dakikalık kara yolculuğuyla Hive'ye varılır. Açık hava müzesi halindeki Hive, dünyanın sayılı 'şehir-müze'lerinden biri olan İçankale (İçkale) barındırıyor. İpek Yolu güzergahındaki önemli siyasi ve kültürel merkezlerden biri olan Hive'nin içindeki bir iç şehir statüsündeki İçankale'de halen tarihle iç içe 2 bin 600 kişi yaşıyor. Fakat tarihi dokusunu kaybetmemesi açısından dışarıdan göç almasına izin verilmiyor. İçankale, yüksekliği 8 metre, kalınlığı ise 5 metre olan duvarlarla çevrilmiş bulunuyor. İçankale, toplam 2 bin metre duvarlarla çevrilen ve her tarafından çok sayıda kule, kapılarla donatıldı. İçankale'nin dışarı ile bağlantısı Bahçe Kapı, Pehlivan Kapı, Taş Kapı, Çift Kapı ve Ata Kapı ile sağlanıyor. İşte Hive'deki tarihi yapılar... Birçok tarihi eseri barındıran Hive'de yer alan minarelerin kendine özgü yapısı vardır. Buradaki minarelerden biri de İslamhoca Minaresi'dir. 44,6 metre yüksekliğindeki İslamhoca Minaresi'nin inşaatı 1908 yılında tamamlandı. İçankale külliyesindeki en genç yapıtlardan biri olan İslamhoca Minaresi şehirdeki minareler arasında en yüksek olanıdır. Labirenti andıran sokakların sonunda bulunan İslamhoca Minaresi'nin 10 metrelik taban çapının etrafı, turkuaz renkli seramiklerle çevrelendi. Bu minarenin arkasında, 42 hücreli büyük bir medrese yer alıyor. Orta Asya'nın en büyük medresesi olan Muhammed Emin Han Medresesi, iki katlı ve tüm duvarları sırlı çinilerle çevrilidir. Zemin katta, iki odalı hücreleri bulunur. Medresenin iç kısmında büyük bir avlu ve avlunun içinde bir su kuyusu bulunuyor. Günümüzde bu medrese otel olarak kullanılıyor. Muhammed Emin Han Medresesi'nin hemen önünde yer alan Kalta Minar, 1855 yılında inşa edildi. Kalta Minar (alçak minare), 26 metre yüksekliğindeki minare, Orta Asya-Türk mimarisinde ayrı bir yer tutar. Minarenin temeli, 14,2 metre çapındadır. Dış cephesinde mavi, turkuaz ve sarı tonlarının kullanılıp çinilerle süslendiği minare, şehrin Eski Kalesinin karşısında yer alır. Kale içinde, çinilerle süslenen yapıdaki boyanmış kare şeklindeki taşların her birinin üzerinde Arap harfleri yazıdır. Bu harflerle, hangi taşın nereye konulacağı bir yapboz gibi işaretlenmiştir. İlk başta Orta Asya'nın en yüksek minaresi olarak planlansa da bilinmeyen nedenlerden dolayı inşaatı yarıda bırakıldı. Bu yüzden bölgenin en alçak minaresi olarak anılıyor. İçankale'deki en eski tarihli binalardan biri olan Şergazihan Medresesi, çok sayıda bilim adamı ve ulema yetiştirdi. Ünlü Türkmen şairi Mahtumkulu'nun da bu medresede öğrenim gördü. Bir rivayete göre, medrese inşaatının çok uzun sürmesinden dolayı burada çalışan köleler isyan etti. İnşaatın tamamlanmasından sonra, dönemin tarihçi ve şairi Munis tarafından medrese duvarına yazdırılan 'Dad az gulaman' (Köleler yüzünden feryat) sözleri, medrese inşaatının acılı tarihini gösterir. 10. yüzyılda inşa edilen Cuma Mescid külliyesi, Orta Asya'daki en eski camidir. Külliye, cami tavanını ayakta tutan, çeşitli usullerle işlenen 212 adet ahşap sütunu ile ahşap işleme sanatının en güzel örneklerini barındırır. Mescidin içindeki hiçbir sütun bir diğerine benzemez ve bunlar ayetlerle bezelidir. Sütunlar o kadar muntazam yerleştirilmiş ki minberden bakıldığında hiçbir sütun bir diğerini kapatmaz ve cemaatin her ferdi imamı görebilir. Caminin içinde ayrıca küçük kubbeli bir şadırvan da bulunuyor. Cuma Mescid, İçankale'deki diğer yapıtlar arasında, kendine özgü yapısı ve güzelliği ile ayrı bir mimari sergiler. Kubbesi ve avlusu bulunmayan caminin, düz ve ahşap olan çatısında aydınlatma için açıklıklar bırakıldı. Endülüs'teki Kurtuba Camisi'ne benzeyen yapı, 50 metreyi aşkın büyük bir minareye sahiptir. Yaklaşık 2 bin kişinin aynı anda namaz kılabildiği bu büyük cami, günümüzde müze olarak kullanılıyor. Hive'nin en eski yerleşim bölgesi olan Köhne Ark ya da Eski Saray, 17. yüzyılda yaptırıldı. Hanedanın yaşadığı sarayın içinde yazlık ve kışlık olmak üzere iki cami, mutfak ve muhafızların barındığı odalar bulunur. Önceden kale olan bu yer, zamanla saray büyünce iç kaleden yüksek bir duvarla ayrıldı. 18. yüzyılda Köhne Ark, şehir içinde bir şehir görünümü kazandı. Sarayda yer alan sütunların dayanaklığının artırılması için yapımında deve yünü de kullanılmıştı. 14. yüzyılda yaşamış olan Pehlivan Mahmud'un türbesi, 1701 yılında yaptırıldı. Mavi tonlarda çinilerle süslenmiş bu türbe, şehrin en büyük türbesidir. Aynı zamanda şair ve yazar olduğu bilinen Pehlivan Mahmud'un katıldığı hiçbir müsabakada sırtının yere değmediği, hiçbir güreşi kaybetmediği rivayet edilir. Türbenin taç kapısı 17. yüzyıla, çinileri ise 19. yüzyıla ait. Pehlivan Mahmud'un ve bazı hanların mezarının yer aldığı türbenin bahçesinde, bir de su kuyusu bulunur.

Çölün ortasında masalsı şehir Hive’deki tarihi yapılar

ÇÖLÜN ORTASINDA MASALSI BİR ŞEHİR