Çiniyle bezeli cami: Gökmedrese

AMASYA'DA SEMERKANT RÜZGARI 🔹 Selçuklu eseri olan Gökmedrese Camii, Orta Karadeniz'in en nadide şehri Amasya'nın simgelerinden biri olarak kabul edilmektedir. Mavi çinileri ile bezeli yapı, şehzadeler şehrine adeta Özbekistan'daki Registan Meydanı esintisi katmaktadır. 🔹 Adından da anlaşılacağı üzere tarihi yapı aynı zamanda bir medresedir. Yakın zamanda restorasyondan geçen eserin daha pek çok zarif detayları mevcuttur. Özbekistan -Semerkant Registan, Orta Asya Türk mimarlığının nadir örneklerinden biridir. XV. asırda Emir Timur'un torunu Uluğ Bey tarafından kurulan, üzeri karolarla bezenmiş kapılara sahip üç ayrı medresenin bir arada bulunduğu, Semerkant'ın merkezindeki bir meydandır. TORUMTAY CADDESİNDEKİ SELÇUKLU MİMARİSİ 🔹 Torumtay Caddesi üzerinde yer alan eser, evvela bir merdiven ile ziyaretçilerini karşılar. Ardından biri büyük diğeri küçük olan iki yapı, görenlerin dikkatini çeker. Bu iki yapıdan biri camiyken diğeri de Seyfeddin Torumtay'ın Türbesidir. ↪Yapı topluluğu içerisinde bir medrese de olduğu, fakat günümüze ulaşmadığı bilinir. 🔹 Bir yokuş üzerinde konumlanmış vaziyette olan mekan, cami ve türbe arasında kalan alanıyla birlikte Amasya'daki hem Selçuklu hem de Osmanlı camilerinden ayrılmaktadır. *Torumtay Caddesi Amasya'da yer alan Torumtay Caddesi ismini, şehrin valisi Seyfettin Torumtay'dan almıştır. EN GÜZEL DETAYLAR 🔹 Caminin bulunduğu alana giriş yaptığınızda açık bir avlu sizleri karşılar. Bu güzide eser, Osmanlı döneminde inşa edilen camilere nazaran yüksekte bulunmaktadır. 🔹 Ağaç işçiliğinin en güzel örneği bu yapıda yer almaktadır. Restorasyon yapılmadan önce kullanılan caminin kapısı, günümüzde Amasya Müzesi'nde sergilenmektedir. *Ağaç işçiliği nedir? Ahşap işçiliği, marangozluk, ahşap oyma gibi ahşaptan öğe üretme faaliyeti veya becerisidir. *Amasya Müzesi Amasya Arkeoloji ve Mumya Müzesi veya Amasya Müzesi 1958 yılında kurulmuş etnografya, arkeoloji ve mumya müzesidir. Amasya'nın incileri: Tarihi camiler GÖKMEDRESE'NİN MİMARİ YAPISI 🔹 Caminin sekizgen biçimli kubbesindeki mavi çiniler, bu yapıyı özel kılmaktadır. Hem cami hem medrese olarak kullanılan dikdörtgen planlı yapının kalın duvarları kesme taştan örülmüştür. 🔹 Caminin büyük, eyvanlı ve beşik tonozlu bir girişi vardır. Geometrik desenler ve pencerelerdeki işçilikler Selçuklu mimarisinin en güzel örneklerini teşkil etmektedir. GÖKMEDRESE'NİN YAPILIŞ AMACI 🔹 Gökmedrese'nin inşa edilme amacına Hankah-ı Mesudi Şeyhi İbik Baba'nın menfi faaliyetleri gösterilebilir. Baba İlyas'ın halifesi İzzeddin İbik Baba'nın bir Moğol iş birlikçisi olduğunu söylenir. 🔹 Hatta Hüsameddin, Amasya'da Babaîlerin sayısının gün geçtikçe arttığını ve Amasya'daki Selçuklu Emirlerinin İbik Baba'ya meylettiklerini, Selçuklulara karşı Moğolları galeyayana getirdiğini söyler. *Babaîler kim? Babâ'îyye ya da Babâîlik, Horasan doğumlu olan Ebû'l-Bekâ Baba İlyâs bin Ali el-Horasânî ve müridi Baba İshâk Kefersudî'nin ayaklanması ile tanınan Vefâî Tarikatı çevrelerine verilen addır. Bu tarikatın üyelerine de 'babaîler' denmektedir. *İbik Baba kim? Amasya'da Babaî Tekkesi'nin şeyhliği yapan isim. İBİK BABA'NIN AMASYA'DAN KAÇIŞI 🔹 Amasya Valisi Seyfeddin Torumtay, İbik Baba'nın kışkırtıcı faaliyetlerinden ötürü Gökmedrese'yi inşa ettirir. 🔹 Mevlana'nın halifesi olan Şeyh Veliyüddin Ahmet Dede'nin liderliği ile Mevleviler ve Gökmedrese'nin müderrisi Gıyaseddin Mahmud Garmini'nin başını çektiği Amasya alimleri, gerçekleştirilen münazaralarda İbik Baba'yı yenerler. 🔹 Tehlikeli düşünceleri ve faaliyetleri ile sorguya çekileceğini anlayan İbik Baba, Mısır'a kaçar fakat orada beklediği muameleyi göremez. Bunun ardından İlhanlı yöneticilere sığınır. Burada ise Türkler hakkında yürüttüğü karalama çalışmalarına devam eder. *Şeyh Veliyüddin Ahmet Dede kimdir? Müneccimbaşı Ahmed Dede olarak bilinen Şeyh Veliyüddin Ahmed Dede, Amasya'da Mevlevi şeyhi olarak görev alır. Müzikle tedavi eden ilk hastane: Amasya Darüşşifası ŞEHRİN EN GÖRKEMLİ YAPISI 🔹 Gökmedrese, müstakil bir medrese olarak değil de az sayıda talebe okutulan yapı olarak inşa edildiği bilinmektedir. Ters T planlı Gökmedrese, 1266 yılında tamamlanır. 🔹 Torumtay'ın vakfiyesinde, bu camide yoksullara 'tam üç öğün yemek verilmesi' yazmaktadır. Fakat bu yapı bir zaviye değildir. ↪ Fakat zamanında hac vazifesini ifa eden ve memleketlerine dönen hacılar, zemzem suyunu, eserin girişindeki bölüme getirerek cami cemaatine ikram edermiş. SEYFETTİN TORUMTAY KİMDİR? 🔹 Seyfeddin Torumtay, Selçuklu siyasetinde etkili olmuş, üst düzey Selçuklu devlet adamı ve yöneticisidir. Merkez yönetimdeki vazifelerinden ziyade, 1280 yılından itibaren yaklaşık ölümüne kadar tam 30 yıl Amasya'yı yönetir. 🔹 Gökmedrese'yi inşa ettirmesinin yanı sıra pek çok mimari eserin şehre kazandırılmasında büyük etkisi olan Torumtay, uzun yıllar ismi asırlarca hayırla yad edilmektedir. *Anadolu Selçuklu Devleti Anadolu Selçuklu Devleti veya Türkiye Selçuklu Devleti Selçuklu Türklerinden olan Kutalmış oğlu Süleyman Şah tarafından Anadolu'da İznik başkent olmak üzere 1077 yılında kurulmuş olan, Türk - İslam devletidir. Selçuklu şehrinin özellikleri DEVŞİRME BİR YÖNETİCİ 🔹 Torumtay Türbesi kitabesinde yazılanlara göre Seyfeddin Torumtay'ın Türk kökenli olmadığı anlaşılır. Küçük yaşta devşirilmiş bir 'gulam' olduğu rivayet edilmektedir. 🔹 Başka bir görüşe göre de Torumtay'ın Memlüklülerden geldiğini ve Kıpçak kökenli bir Türk olduğu söylenir. *Gulam nedir? Gulam, sözcük bakımından Arapça kökenlidir. 'Erkek çocuk' manasına gelmektedir. Gulam, İslam devletlerinde kölelerden oluşan, hükümdarı korumakla görevli olan askeri birliklerdir. Osmanlı İmparatorluğu'nda kapıkulu askerleri olarak devam etmiştir. TORUMTAY TÜRBESİ 🔹 Caminin hemen karşısında yer alan Torumtay Türbesi 1278 yılında inşa edilir. Seyfeddin Torumtay ve onun aile efradı bu türbede medfun bulunmaktadır. 🔹 Türbe, kare plan üzerine sekizgen biçimlidir. Yüksek kasnaklı ve tuğla bir külah ile örtülüdür. Bundan ötürü Amasya'daki diğer Selçuklu eserlerinden ayrılmaktadır. ↪ Vali, bu medreseden sonra Amasya'da vakıf kurar. Vakfın geliriyle yoksullara yardımlarda bulunur. Amasya'da inşa ettirdiği yapılar arasında günümüze ulaşan tek eseridir. Türkistan'ın gözbebeği 10 cami