Bir doğa senfonisi: Kuş dili

Kuş dili, Giresun'un Çanakçı ilçesine bağlı Kuşköy köyünde yöre halkınca yüzyıllardır haberleşmede kullanılan ıslık dilidir. Bir nevi ıslıkla konuşma biçimi olarak adlandırılabilir. Islıkla çıkarılan ses kuş şakımasına benzediği için kuş dili denmiş ve Karadeniz bölgesinde artık hayvanların bile aşina olduğu bir dile dönüşmüş, öyle ki çobanlar koyunlarını kuş diliyle güdüp çoban köpeklerini kuş diliyle eğitmeye başlamıştır. Kuş dili bölgedeki geleneksel kültürün bir parçası haline gelmiştir. Yöre halkınca yaklaşık 500 yıldır kullanılan kuş dilinin keşfedilmesi ise ilk başta tamamen zorunluluktan doğmuştur. Kuş dili ile ilgili belgeseli izlemek için tıklayınız. Kuş dilinin başlangıç tarihi tam olarak bilinmemekle beraber, Kuşköy halkının tarihiyle yaşıt olduğu düşünülmektedir. Fakat bu konuda elde yazılı belge, kayıt ve kaynak bulunmamaktadır. Ancak kuş dili, köy halkınca kuşaklar öncesindeki çobanlık döneminden geldiği bilinmekte. Bundan dolayı, kuş dilinin çobanlık kültürünün bir ürünü olduğu düşünülür. Kuşköy yöresinde ıslıkla konuşma şekli doğmasının temel sebebi ise yörenin coğrafi yapısıdır. Yerleşimi oldukça dağınık olan Kuşköy'ünde aynı zamanda arazi engebeli ve sarptır. Bunların yanı sıra Kuşköy'ü tam ortadan bölen Çanakçı deresi, köyün her iki yakasında bulunan evlerin birbirlerinden uzakta kalmalarına sebep olmuştur. Üstelik Çanakçı deresinin sesi hayli gürdür. Öyle ki dere sesinin gür oluşundan insanların bağırış çağırışları anlaşılmamaktadır. Bu sesi bastırmak için de daha keskin bir ses olan ıslık sesi kullanılmaya başlanmıştır. Üstelik bu, sadece ıslık olarak kalmamış 'ıslıkla konuşma' olarak geliştirilmiştir. Kuşköy halkı, işte bu coğrafi şartlardan ve yüzyıllar evvel başka bir haberleşme yöntemi olmadığından ötürü bu dili keşfetmişlerdir. Görüldüğü gibi kuş dili asırlardan beri, haberleşme aracı olarak kullanılmış ve günümüzde hala bu işlevini sürdürmeye devam etmiştir. 2009 yılından beri kuş dilinin tanıtılması için gerekli çabalar gösterilmiş ancak bir sonuca varılamamıştır. Kuş dilinin UNESCO Acil Koruma Gerektiren Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi'ne alınması için 2016'da yapılan başvurunun ardından başlayan heyecanlı bekleyiş, Güney Kore'nin Jeju adasındaki UNESCO toplantısında oy birliğiyle alınan karar sonrası sonunda mutluluğa dönüşmüştür. Kuş dili, 2017 yılında UNESCO'nun Acil Koruma Gerektiren Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi'ne dahil edilmiş ve bu sebeple göç, teknolojik gelişmelere bağlı olarak unutulmaya yüz tutan diller arasına girmesi engellenmiştir Kuşdilini Tanıtma Kültür ve Turizm Derneği Başkanı Şeref Köçek, AA muhabirine yaptığı açıklamada, kararın köy halkı tarafından sevinçle karşılandığını ifade etmiştir. Kuş dilinin yörede yaklaşık 500 yıldır kullanıldığını dile getiren Köçek, 2009 yılından bu yana köy halkı ve dernek olarak bu kültürü yaşatmak için çalıştıklarını belirtti. Köçek, uzun yıllardır bekledikleri olayın bugün gerçekleştiğini aktararak şöyle devam eder: 'Artık kuş dili UNESCO'da, bir hayalimiz gerçek oldu. UNESCO'ya alınması konusunda da umutluyduk, umutlarımız boşa çıkmadı. Kuş dilinin UNESCO'ya alınmasında çalışan, emeği geçen herkese teşekkür ediyoruz. Artık kuş dili denince dünyada Giresun, Çanakçı ve Kuşköy akla gelecek.' Teknolojinin gelişmesiyle beraber haberleşme artık telefonlar vasıtasıyla sağlanıyor olsa da Karadeniz bölgesinde bu kültür hala yaşatılmaya devam etmiştir. Kuşköy'de kuş dili tam anlamıyla bir kültür taşıyıcısı rolünü üstlenmiştir. Nitekim, Giresun'daki Kuşköy'de 1997'den beri yapılan Kuş Dili Festivali ve Şenliği bunun en güzel örneği... Bu dilin gelecek nesillere aktarılması için her yıl festivaller düzenlenmiştir. Aynı zamanda dili gelecek nesillere aktarmak amacıyla 2014 yılından bu yana kuş dili kursları açılmış ve bu kurslar oldukça talep görmüştür. Bu kurslarda 'kuş dili' kültürünü öğrenen çocuklar toplu ıslık dili yöntemiyle İstiklal Marşı'nı da okumuştur. Kurslarda öğrencilere ıslık çalmasından başlanılarak alfabedeki harflerin ıslık diline karşılık gelen telaffuzları gösterilmiştir. Okuma yazma öğrenir gibi ıslık dilini öğrenen öğrenciler yörede, öğrendiklerini pekiştirme fırsatı da bulmuştur. UNESCO'nun Acil Koruma Gerektiren Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi'ne alınan kuş dili, 2019 yılında Giresun Üniversitesi Turizm Fakültesi programına 'Türkçe Islık Dili' ismiyle seçmeli ders olarak eklenmiştir. Ayrıca Giresun Üniversitesi Turizm Fakültesi ortak bir projee kapsamında ıslık dilinin tarihi, kültürel ve sosyal geçmişi hakkında geniş kapsamlı araştırma başlatmış ortaya çıkan verilerin ise bir kitapta toplanacağını bildirmiştir. Dili kullanabilmek için önce ıslık çalmasını bilmek gerekiyor. Yörenin yerlileri, yabancı birinin dili öğrenmesi için bir yıl gerektiğini kanaatinde. Yerliler bu dili çocukluklarında öğreniyor hatta öyle ki çocuklar arkadaşlarını oyun oynamaya bile bu dille çağırıyor. Tıpkı konuşma tarzı gibi kuş dili de kişiye göre farklılık gösteriyor. Ses tonu farklı olan insanın ıslık tonu da farklı oluyor. Kur'an-ı Kerim'de kuşların geçtiği veya sembollerle kuşlara işaret eden pek çok ayet vardır. Neml Suresi, 16. ayette, ' Süleyman Dâvûd'un yerine geçti. Dedi ki: 'Ey insanlar! Bize kuş dili öğretildi ve bize her şeyden gerektiği kadar verildi. Doğrusu bu apaçık bir lutuftur.' Süleyman peygamber, kuşların dilini bilen kişi olarak bildirilir. Ardından gelen ayetlerde ise 'Süleyman, kuşlara göz atıp yokladı ve şöyle dedi: 'Hüdhüd'ü niçin göremiyorum? Yoksa kayıplara mı karıştı?', 'Derken Hüdhüd çok beklemedi, çıkageldi ve (Süleyman'a) şöyle dedi: 'Senin bilmediğin bir şey öğrendim. Sebe'den sana sağlam bir haber getirdim.' şeklinde buyrulmuştur. Bu kıssaya göre, Süleyman Peygamber kuşlarla, özellikle Hüthüt kuşuyla konuşur. Kur'an-ı Kerim'de geçen bugünkü konuşulan kuş dilinden farklı olsa da, görüyoruz ki kuş dili ve kuşlarla konuşmak insanlığın kadim sırlarından biridir.

Bir doğa senfonisi: Kuş dili

Kuş dili nedir?