Bilinmesi gereken 10 temel arkeolojik yapı

UNESCO Dünya Miras Listesi'nde yer alan ve tüm dünyanın dikkatini çeken Şanlıurfa'daki Göbeklitepe, insanlık tarihinin bilinen ilk tapınakları arasında yer alıyor. Göbeklitepe ile ilgili bahsi geçen bilimsel veriler, arkeoloji çalışmalarında neolitik dönemle ilgili kuramsal çerçevenin ve tarihlendirmelerin yeniden değerlendirilmesini gerektiren önemli bilgiler vermektedir. Göbeklitepe'nin, konumu, boyutları, tarihlendirilmesi ve yapılarının anıtsallığı ile Neolitik dönem için ünik bir alan olduğu anlaşılmıştır. Alan, 12000 yıl boyunca doğal çevresi içinde dokunulmadan kaldığından önemli arkeolojik buluntu vermektedir. Bölgede yapılan araştırmaların sonucunda buğdayın ilk olarak Göbeklitepe eteklerinde yetiştiği ortaya çıkarıldı. Nasıl keşfedildi? Dünyanın en önemli tapınma merkezlerinden biri olan Göbeklitepe Ören Yeri, 1963 yılında İstanbul ve Chicago üniversiteleri iş birliği ile bölgede yapılan 'Güneydoğu Anadolu Araştırma Projesi' sırasında bulundu. Alanın gerçek değeri, 1994 yılından sonra başlatılan kazı çalışmaları ile ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu çalışmalar sonrasında, Göbeklitepe'nin 12000 yıl öncesine uzanan bir kült merkezi olduğu anlaşılmıştır. T biçimindeki sütunların ağırlığının 40 ila 60 ton arasında değişiyor. Fakat o dönemin şartlarında bu taşların alana kimler tarafından ve nasıl taşındığı bir Göbeklitepe sırrı olarak çözülmeyi bekliyor. Yunanistan'ın Teselya bölgesinde bulunan bu mağaranın içerisinde 130.000 yıllık ayak izlerinin, 65.000 yıllık eşyaların, 9000 yıllık biz 15-18 yaşları arasında bir kız çocuğu kalıntıları vardır. İnsanlık tarihinin en eski duvarıdır. Bilim insanları bu duvarın 23.000 yaşında olduğunu ve rüzgârı önlemek için inşa edilmiş olabileceğini düşünüyor. Mağara, duvarın yıkılma tehlikesine karşı 2016 yılında güvenlik amaçlı kapatılmıştır. Keops Piramidi, Khufu Piramidi ya da diğer adıyla Büyük Piramit; günümüzde Mısır'ın başkenti Kahire'nin bir parçası olan Gize'yi çevreleyen antik 'Gize mezar kenti'nde bulunan üç anıtsal piramitten en eski ve en büyük olanıdır. Bu piramidin Mısır firavunu Khufu adına bir anıtsal mezar olarak inşa edildiğine inanılır ve yapımının yaklaşık yirmi yıl sürdüğü sanılmaktadır. 20. yüzyıl başlarına dek, yani 3800 yıl boyunca hacmi ve kütlesi bakımından Dünya'daki en büyük yapay (insan yapımı) yapı olarak kabul edilmiş ve yükseklik rekoru 4000 yıl boyunca kırılamamıştır. Büyük Piramidin inşa teknikleri hakkında birbirlerine karşıtlık gösteren vaya birbirleriyle çelişen birçok alternatif varsayım ortaya atılmıştır. Örneğin Davidovits taş blokların uzaktaki bir taş ocağından taşınmamış olduklarını, yapım mahallinde üretilmiş, bir tür katılaştırılmış kireçt aşı blokları olduklarını ileri sürer ki, bu diğer Mısır bilimcilerce rağbet görmemiş bir iddiadır. Büyük çoğunluk ise bu taşların bir taş ocağından elde edilmiş, taşınmış ve yapıda kaldırma veya yuvarlama yoluyla kullanılmış olduklarını düşünür. Taş blokların nasıl yerleştirildiği henüz anlaşılmış değildir. Bir varsayıma göre yapılan spiral bir rampadan çıkarılan taş bloklar üst üste konuyordu. Rampa çamur kaplanıyor sulanıyor ve taş bloklar itilerek kaydırılabiliyordu. Beyaz renkli büyük kireç taşı bloklarından yapılmış olan bu mezar, altı basamaklı bir kaide ile dikdörtgen planlı, beşik çatılı bir mezar odasından oluşmaktadır. Kiros'un Mezarı şehri fetheden Büyük İskender tarafından da ziyaret edilmiştir. Efsaneye göre mezarın üzerinde ziyaretçilerine bir mesaj vardır. 'Ey ziyaretçi ben Perslere imparatorluklarını kazandıran Cyrus… Kim olursan ol ve her nereden gelirsen gel biliyorum ki geleceksin. Sakın kemiklerimi örten bir parça toprağa dokunma!' Toprak Askerler ya da Terrakotta Ordusu, ilk Çin imparatoru Qin Shi Huang'ın mezarında bulunan terrakotta heykelleridir. MÖ 210 tarihinde yapılmış olan heykeller, 1974'te Çin'in Shaanxi eyaletine bağlı Xi'an yakınlarında bir çiftçi tarafından bulunmuştur. Toprak Askerlerin inşası eski Çin Hükümdarı Qin Şhi Huang'ın ölümüyle ilişkilendirilir. Çin'de Qin Hanedanlığı döneminden önce eski bir geleneğe göre hükümdar öldüğünde hizmetkârları, savaş malzemeleri, askerleri, özel eşyaları ve hatta eşleri ile birlikte gömülürdü. Ancak Çin hükümdarı Qin Şhi Huang öldüğünde kendisi için askerlerinin ve hizmetkarlarının öldürülmesini istememiş ve kendisine diğer dünyada eşlik etmek üzere pişmiş toprak ve bronzdan askerler, savaş arabaları, hizmetkarlar ve diğer ihtiyaçlarının hazırlanmasını emretmiştir. Bu ordunun Çin'de ilklerin hükümdarı olarak bilinen Qin Şhi Huang'ın mezarını koruduğuna inanılır. Dev yer altı ordusundan bugüne kadar iki bin civarında askerin gün yüzüne çıkarıldığı, ancak boya ve renk hususunun hala gizemini koruması nedeniyle 6 bin civarındaki askerin yerleri tespit edildiği halde gün yüzüne çıkarılmadığı belirtiliyor. İtalya'nın başkenti Roma'da bulunan Flavianus Amfitiyatro olarak da bilinen Kolezyum bir arenadır. Usta bir komutan olan Vespasianus tarafından MS 72 yılında yapımına başlandı ve MS 80 yılında Titus döneminde tamamlandı. Daha sonraki değişiklikler Domitian hükümdarlığı zamanında yapılmıştır. İmparatorlar, burada Roma halkını eğlendirmek için, daha çok da kendi eğlenceleri için gladyatör dövüşleri düzenlerdi. Bunlardan başka pek çok halk gösterileri, taklit deniz savaşları, hayvan avcılığı, infazlar, meşhur savaşların yeniden canlandırılması, klasik mitolojiye dayanan dramalar olurdu. Bu arenanın sadece açılışında 5 bin hayvan öldürüldü. Tahminen o günden beri de, Kolezyum'da yaklaşık 1 milyon insan ve hayvan hayatını kaybetti. 2007 yılında Dünyanın Yeni Yedi Harikasından biri olarak seçilen Kolezyum, bugün Roma'nın en çok turist çeken eserlerinden biri. Arkeolojik araştırmalara göre belirlenen dünyanın en eski binası olan Barnenez, MÖ 4850 yılına aittir. Fransa'nın Finistere yerleşiminin kuzeyinde yer alan bu yapı, 72 metre uzunluğa ve 25 metre genişliğe sahiptir. Binanın yüksekliğinin ise 8 metrenin üzerinde olduğu belirtiliyor. Tarihin derinliklerinden gelen bu kalıntının bir anıt mezar olduğu kanısı hakim. Yapının sağlamlığı ve genişliği de, buranın kabile döneminde yaşayan önemli bir siyasi ya da ruhani lidere ait olabileceği savını destekler nitelikte. Ggantija, tapınakları, Malta'daki Megalit Tapınaklar'ın ilk yapılanıdır. Tapınakları yapanlar, iki Ġgantija tapınağını Neolitik Çağ'da tamamladılar. Yaklaşık 5500 yıllık olan kompleks, dünyanın en eski dini yapılarından biridir. 5.500 yıl önce yerli halkın bu kadar ağır ve büyük taşları nasıl hareket ettirdiğine dair fikirler var elbette. Bu fikirlerden en yaygın olanı, büyük taşların altlarına küçük ve yuvarlak taşlar koyulması ve kaydırılması yönünde. Bu dairesel taşları da müzede görebilirsiniz. Kazı alanındaki bulgular, ölü gömme törenleri ve dini ayinlerin varlığını kanıtlıyor. Bazı iskeletler el sürülmemiş ve bozulmamış halde bulunurken, daha sonraları tapınak dönemlerinde, bazı iskeletlerin kafataslarının ve uzun kemiklerinin bedenden ayrılmış olarak özel bölümlere gömüldüğü görülüyor. Bu durum, yaşayan kişilerin ölmüş olan akrabaları için ölümlerinden bir süre sonra ikinci bir gömü töreni düzenlediğini ve bu değişiklikleri yaptığı izlenimini oluşturuyor. Newgrange, İrlanda'nın Meath Kntluğu'ndaki Boyne Nehri'nin kuzey tarafındaki Drogheda'nın sekiz kilometre batısında yer alan tarih öncesi bir anıttır. Site, iç taş geçişli ve odalı geniş bir dairesel höyükten oluşmaktadır. Bu odalarda insan kemikleri ve olası mezar kalıntıları ya da adak sunuları bulundu. Höyük aynı zamanda bir taş daire ile çevrelenmiştir. Sitenin hangi amaçla kullanıldığı konusunda kesin bir tahmin yoktur, ancak dini amaçlarla kullanıldığı düşünülmektedir. M.Ö. 3200 civarında Neolitik Çağ'da inşa edilmiştir ve Stonehenge ve Mısır piramitlerinden daha yaşlıdır. Akkadça 'zaqā' - 'yükselmiş yere kurmak' sözcüğünden türeyen 'ziggurat' terimi, Mezopotamya'ya özgü, kule formunda bir tapınak mimarisini ifade eder. Ve bu formun en görkemli örneği Büyük Ur Zigguratı'dır. Bilinen 32 ziggurat vardır. Bunlardan 4'ü İran'da, gerisi Irak'tadır. Mezopotamya zigguratları sadece halkın ibadet ettiği ya da seremoni yaptığı yerler değildi. Bu yerlerde tanrıların bulunduğuna inanılırdı. Zigguratlar sayesinde tanrıların insanlara yakın olduğuna inanılırdı. Her şehrin kendi tanrısı mevcuttu. Sadece rahipler zigguratın içerisindeki odalara girebilirdi ve onların sorumluluğu altında tanrıların gereksinimleri karşılanırdı.

Bilinmesi gereken 10 temel arkeolojik yapı

GÖBEKLİTEPE