Anadolu'ya Selçuklu'dan miras 5 medrese

Erzurum ilindedir. Çifte Minareli Medrese; Erzurum'un sembolü haline gelen bir Selçuklu eseridir. Genelde 13. yüzyılın sonlarında yatırıldığı kabul edilmektedir. Anadolu Selçuklu Sultanı I. Alaeddin Keykubad'ın kızı Hüdâvent Hatun tarafından 1253 yılında yaptırılan olan bu tarihi yapı, Anadolu'nun en büyük sanat eserlerinden biridir. Hüdâvent Hatun'dan dolayı 'Hatuniye Medresesi' olarak adlandırılır. Medrese'nin özellikle taç kapısında bulunan bezemeler, Selçuklu taş süslemesindeki derinliğin ve estetik anlayışın muhteşem örneklerini oluşturmaktadır. Bezemelerde ağırlıklı olarak bitkisel ögeler kullanıldı. Taç kapının iki yanından yükselen silindirik minareler, tuğla ve mozaik çiniler ile süslüdür. Çinilerle süslü minarelere 'Allah', 'Hz. Muhammed' ve 'ilk dört büyük halife'nin isimleri işlenmiştir. Osmanlı padişahlarından 4. Murad'ın emri ile bir süre 'Tophane' olarak, daha sonra da 'Kışla' olarak kullanılan medrese, 1942-1967 yılları arasında Erzurum Müzesi, günümüzde ise hem müze hem de resim sergi salonu olarak hizmet verdi. Çifte Minareli Medrese, boyutları ile Anadolu'nun en büyük Selçuklu medresesidir. Çifte Minareli Medrese, UNESCO'nun Dünya Miras Geçici Listesi'nde yer alır. Yapı, neredeyse sadece ön cephesiyle ayakta kalabilmiş durumdadır. Cephenin arkasında 1882 yılında yapılan ve sonraları okul olarak kullanılan bir hastahane binası yer almaktadır. Medresenin asıl tahrip edilişinin bu binanın yapımı sırasında meydana geldiği anlaşılmaktadır. Cacabey Medresesinin bir başka önemli sırrı ise giriş kapısında bulunan eksen eğikliği ve ekvator çizgisi işlemeleridir. Bugün cami olarak kullanılan medresenin, dış köşelerine yerleştirilmiş kıvrımlı köşe sütunları ilgi çekicidir. Binanın batı, kuzeydoğu ve kuzeybatı köşelerinde, duvara bitişik, alt tarafları değişik işlemeli füze biçiminde birer tane olmak üzere üst kısmı konik külahlı üç tane kule vardır. Kırşehir ilindedir. Kırşehir kent merkezinde bulunan medrese, Selçuklu döneminde Kırşehir Emiri Nurettin Cibril Bin Cacabey tarafından 1271-1272 yıllarında bir medrese olarak yaptırıldı. Eser bugün cami olarak kullanılmaktadır. Türk-İslam kültür ve medeniyetinin en muhteşem mimari özelliklerini yansıtan Cacabey Medresesi, Selçuklular döneminde dini ilimler yanında müspet bilimlerin de öğretildiği bir fakülte olarak kullanılmış; gökyüzünün, güneşin, ayın ve yıldızların hareketlerini inceleyen bir gözlemevi olarak yıllar boyu ayakta kaldı. Medreseden ayrı yapılmış olan minare erken dönem örneklerden birisidir. Minarede uygulanan üç farklı tuğla örgü sistemi Anadolu'da tek örnektir. Günümüzde cami olarak hizmet veren medresenin kubbesi açık ve altında su kuyusu vardır. Bu kuyuya eşlik eden yıldızlar tetkik edilirdi. Döneminde 'astronomi yüksekokulu' olarak hizmet veren medrese, dünyada gayesine uygun gözlemevi olarak yapılan ilk yapıttır. Taç kapının en üstünde yer alan tek satırlık kitabede, besmele ve Nahl sûresinin 90. ayetinin baş kısmı vardır. Binanın ortasında toprak altında kalmış bir havuz mevcuttur. Kuyu şeklindeki bu havuza akseden yıldızlar yüksekokulda incelenirdi. Böylece yurdun çeşitli yerlerinden gelen öğrenciler burada astronomi araştırmaları yaparlardı. Tokat ilindedir. Yağıbasan medresesi, Danişmentliler'den Nizamettin Yağıbasan'ın Tokat ve Niksar'da yaptırdığı iki medreseden biridir. Tokat' taki Yağıbasan medresesi ''Çukur medrese'' olarak anılır. 1152'de yaptırılan bu medrese, kapalı avlulu Anadolu medreselerinin ilk örneklerinden biri olması açısından önemlidir. Kazanılan bir zaferin peşinden doğduğu için babası tarafından, 'Düşman Basan' anlamına gelen Yağıbasan ismi verildi. Bir bölümü Niksar kalesi'nin duvarlarına yaslanan medresenin Doğu ve Kuzey'inde iki eyvan, Batı'sında beşik tonozlu küçük mekânlar vardır. Her iki medrese de yalın, süslemesiz örneklerdir. En önemli özelliği Anadolu'nun ilk medreselerinden biri olmasıdır. Giriş kapısı üzerindeki kitabede şu ifade yer almaktadır: Sivas ilindedir. Anadolu Selçuklu döneminden kalma tarihi eserlerden biri olan Gök Medrese, mimarisiyle dikkat çeken eserler arasında yer almaktadır. Bu eser 1271 yılında Sultan IV. Kılıçarslan'ın oğlu III: Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde baş vezir Sahip Ata Fahreddin Ali tarafından Konyalı Kaluyan el-Konevi'ye yaptırıldı. Sâhibiye Medresesi diye de bilinen yapı, fîrûze renkli çinilerinden dolayı ''Gök Medrese'' adıyla tanınmaktadır. Medresenin en gösterişli bölümü, üzerindeki süslemelerle Selçuklu kapıları arasında önemli bir yere sahip olan taç kapıdır. Yayvan kemerli kapı açıklığının iki yanındaki nişler taç kapının birer küçük benzeri şeklinde yapıldı. Cephe süslemesinde palmetler, lotuslar ve birbirini kesen geometrik kompozisyonlar yer alır; ayrıca hayat ağacı, nar, şahin, kuş ve hayvan başı gibi figürler göze çarpar. Taç kapının üstünde de firuze üzerine mor harflerle 'Ali' ismi yazılmış çini bir mühüre rastlanmaktadır. Süslemeleri içinde bazı arabesk motifler de görülen Gökmedrese, gerek mimarisi gerekse tezyinatı ile Anadolu Selçuklu sanatının en ilgi çekici örneklerinden biridir. Selçuklu mimarisinin bütün karakteristik özelliklerini bünyesinde taşımaktadır. Giriş bölümünün medrese olarak kullanılmasından ve bitişiğinde yer alan türbenin mor firuze rengi çini ve sırlı tuğlalarla süslenmiş olmasından dolayı bu adla anılan yapıya ''Torumtay Camii''de denilmektedir. Yapıldığı tarihten itibaren dini ilimlerin tahsil edildiği medrese olarak hizmet verdiği bilinen bina, 1926 yılında müzeye dönüştürüldü. Konya ilindedir. Selçuklu Sultanı II. İzzeddin Keykavus devrinde, Vezir Sahip Ata Fahreddin Ali tarafından hadis ilmi öğretilmek üzere 1264 yılında inşa ettirildi. Konya'da avlusunun üzeri kubbeyle örtülü üç medreseden biri olan yapı Sâhib Ata Dârülhadisi adıyla anılmaktadır. Medreseye bitişik olarak yapılan mescidin cephe üzerinde yer alan sırlı tuğlalarla süslenmiş minaresi yapıya, ''İnce Minareli'' adının verilmesine sebep oldu. Doğusunda yer alan taç kapı, Selçuklu Devri taş işçiliğinin en güzel örnekleri arasındadır. Cepheden bakıldığında fark edilemeyen bu mekân, binanın esas eyvanı için simetri teşkil etmektedir. Kubbeye geçiş pandantiflerle sağlanmıştır. Kubbe kasnağında kûfi yazı ile 'Ayet-el Kürsi'' ve El-Mülkü-Lillâh' yazılıdır. Klasik formların dışında oluşuyla dikkat çeken kapı, Anadolu'da Selçuklu döneminde yapılmış en ihtişamlı taç kapılardan biridir. Dışta köşelerde iri bir düğümle bağlanan üçlü kaval silmelerle, cephede ise kıvrık dallı rûmîli, geometrik, Feth sûresinin yazılı olduğu kitâbe kuşağından oluşan üç bordürle iki yandan sınırlandırıldı. Karatay Medresesi'ne göre çok sadeleştirilmiş olan bu iç mekân, taç kapının zenginliğiyle âdeta tezat teşkil eder. 1901 yılında yıldırım düşmesi yüzünden yıkılan minare, mescidin kubbesine zarar verdi ve yapı tamire muhtaç bir durumda on sekiz yıl ayakta durdu. 1929 yılında tamamen yıktırılarak ortadan kaldırıldı.