Anadolu'nun ikinci Kapadokya'sı: Frig Vadisi

Anadolu'nun 'İkinci Kapadokyası' olarak son yıllarda kültür ve doğa turizminde ilgi çeken, efsanevi kralı Midas ile bilinen Frig Uygarlığı'nın izinde, uçsuz bucaksız vadide yürüyüş yapan doğaseverler, karşılaştıkları onlarca eserle tarih sayfalarında gezintiye çıkıyor. Kafkaslar'dan Anadolu'ya göç eden Brig adı verilen bir topluluk tarafından M.Ö. 9. yy'larda Anadolu'da kurulduğu bilinen Frig Uygarlığı, dünyada yalnızca bu bölgede yaşamış olan ve kendinden sonra gelen medeniyetlere büyük etkilerde bulunmuş bir medeniyet. Günümüzde Kütahya, Afyon ve Eskişehir il sınırlarına yayılan Dağlık Frigya Bölgesi, derin vadiler tarafından şekillenen dağlık bir alan olup, kolayca işlenebilen volkanik tüflerden oluşan bir jeolojik yapıya sahip. M.Ö. 900-600 yılları arasında Frigler, daha sonra Romalılar ve Bizanslılar tarafından kullanılan bölgede kaya mezarları, kiliseler, sığınma ve barınma amaçlı yapılan mağara kalıntıları bulunuyor. Bu doğal yapı kayanın oyularak inşa edildiği özgün bir mimarinin ortaya çıkmasına neden olmuş ve bu mimari kendinden sonra gelen birçok medeniyet tarafından uygulanmış. Frig dönemi kaya anıtlarının ortak özellikleri; bezemelerindeki ve süslemelerindeki zenginlik, mimariye tanıştırılan üçgen alınlık ve içerisinde Ana Tanrıça heykeli bulunan kaya nişleri. Ana Tanrıça adına inşa edilmiş olmaları nedeniyle de Anadolu'daki benzerlerinden ayrılmaktadır. Frig dönemi kaya anıtlarının en özgün örneklerinin yoğun bir şekilde yer aldığı Dağlık Frigya Bölgesi, Frig uygarlığının dini ritüellerine ve sosyal hayatına ilişkin izler barındırması nedeniyle evrensel değer taşımaktadır. FRİG YOLU Frig Vadisi, Seyitgazi, Kütahya ve Afyon arasında çok geniş bir alana yayılıyor. Asıl ilgi merkezi ise Midas Şehri (Yazılıkaya köyü). Yazılıkaya Platformu, vadinin güney ucunda; Yazılıkaya Köyünün hemen batısında yer alıyor. Frigler'in ana tanrıça Kybele'ye tapındıkları en önemli kült merkezi, Yazılıkaya Açıkhava Kutsal Alanı, sonbaharda gidilebilecek rotalardan biri. Yürüyüş rotalarının belirlenmesi birkaç yıl önce gerçekleştirilen vadinin henüz çok fazla turist almaması ve turistik tesislerin bulunmaması da bölgenin bakir kalmasının en önemli nedenleri arasında yer alıyor. Kayadan oyulmuş anıtsal ölçekli basamaklı sunaklar, girişleri platodan başlayan kaya merdivenleriyle inilen tonoz örtülü kaya tünelleri, anıtsal kaya sarnıçları, kabartmalar... Anadolu'nun ilk mahir kuyumcusu, bezeme sanatı ustası, müzikte flütün mucidi Frigler, Ege Göçleri ile Anadolu'ya gelen Balkan kökenli boylardan biriydi. Başlangıçta Eskişehir, Afyon, Ankara ve Sakarya vadilerini içine alan bir bölgede yerleşen Frigler, daha sonrasında Kütahya'dan Kızılırmak'a, Ankara'dan Denizli'ye kadar olan bölgede güçlü bir uygarlık oluşturmuşlardı. Frigler ölülerini de kayalara oyulmuş mezarlara ya da Tümülüslere gömerlerdi. Kaya mezarlarının çoğu soyulmuş olduğu için ne yazık ki hakkında fazla bilgi bulunmuyor. M.Ö. 8. yüzyıl başlarından M.Ö. 6. yüzyıl ortalarına kadar kullanıldıkları sanılan tümülüslerin büyük bölümü Gordion'dadır. Kentin sırtlarında yer alan yığma toprak mezarların sayısı 100'e ulaşıyor. FRİGLER KİMDİR? Frigler, siyasi bir topluluk olarak ilk defa MÖ 750'den sonra ortaya çıkmışlardır, Midas döneminde ise (M.Ö. 725-695/675) bütün Orta ve Güneydoğu Anadolu'ya egemen, güçlü bir krallık düzeyine ulaşmışlardır. Önce Bitinya bölgesine (Karadeniz'in batısı) yerleştiler. MÖ 12-7. yüzyıllar arasında bölgeye hâkim oldular. Bundan sonraki yıllarda Sangarios Nehri (bugünkü Sakarya) ile Maiandros Nehri (bugünkü Menderes) arasında kalan yerin çekirdek olarak kabul edildiği bir bölgeye yayıldılar. İlk kralları Gordias ülkenin başkentine de ismini verdi. Gordias'ın efsanelere konu olan oğlu Midas sürekli savaştıkları Asurlularla barış yaptı. İki önemli şehri ihya etti: Polatlı yakınlarındaki siyasi merkez Gordion ve bugün Han ilçesine bağlı Yazılıkaya'da bulunan dini merkez Midas… Frigler çiftçi toplumuydu. Büyük toprakları rahipler yönetirdi. Maden işçiliği de gelişmişti; metal aletlerle taşları biçimlendirdiler. Bronzdan yapılmış boğa başı şeklindeki kadehleri Balkanlar'a kadar ulaştı. M.Ö.7. yüzyılda Kimmerler'in Kafkaslar'dan çıkıp Anadolu'ya gelmesi Frig Uygarlığı'nın sonu oldu. Frigcenin bir Hint-Avrupa dili olduğu Yunan alfabesiyle yazılmış iki yazıt yardımıyla saptandı. Frigce, Roma döneminde 'Tanrıların Dili' olarak adlandırılır, Zeus ve Kibele'nin de Frigce konuştuğuna inanıldığı için dini ayinler de bu dilde yapılırdı. Yazısı ise henüz tamamen çözülemedi, sadece bazı kelimeler okunabiliyor. FRİG VADİSİ'NE NASIL GİDİLİR? Arkeolojik sit alanı olan Frig Vadisi'ni gezebilmek için aracınızın olması şart. Eskişehir'e 75 km, Çifteler'e 39 km, Seyitgazi'ye ise 30 km mesafede bulunuyor. Yol düzgün ve asfalt. Aracınız yoksa Eskişehir'den Seyitgazi'ye ya da Afyon'dan İhsaniye'ye otobüs ile gelip dah a sonrasında taksi tutabilirsiniz. Aksi takdirde uzun yürüyüş yapmanız gerekiyor. Haritaya ulaşmak için tıklayın...