Sultan Abdülhamid’in desteği ile inşa edilen cami: Teze

◾ Malatya, Doğu Anadolu Bölgesi'nin batısında, doğu-batı ve kuzey-güney doğrultusunda uzanan yolların kavşağında bulunur. Tarihi dokuz bin sene öncesine uzanır. ◾ Tohma ve Fırat Nehri başta olmak üzere zengin su kaynakları ile geniş ve verimli ovalara sahip olan Malatya; hem geçmişte hem de günümüzde birbirinden lezzetli meyvelerin yurdu olmuştur. Meyve değil adeta ilaç: Kayısı ◾ Bunlardan biri de meşhur Malatya kayısısıdır. Kayısı yaklaşık 60 ülkede yetiştirilir ama Malatya dünya kayısısının başkentidir; yeryüzünün en lezzetli kayısılarının yurdudur. Türkiye yaş kayısı üretiminin yaklaşık % 50'si, kuru kayısı üretiminin ise % 85-90'ı Malatya'da yapılmaktadır. ◾ Osmanlı döneminde Maraş Eyaletine bağlı olan Malatya, 1847 yılında Harput Eyaleti'ne bağlanmış ve Türkiye Cumhuriyeti 1924 yılında il statüsünü vermiştir. ◾ Yapımına 1893'te başlanan ve Sultan II. Abdülhamid'in verdiği destekle 1912'de tamamlanan tarihi cami, adeta yıllara meydan okuyor. ◾ Osmanlı mimarisini bugüne taşıyan ve tamamen kesme taştan yapılan cami, merkez kubbe ve beş gözlü son cemaat mekanından oluşuyor. Sultan Abdülhamid'in botanik merakı HOCAZADE HACI YUSUF TARAFINDAN YAPTIRILDI ◾ Malatya şehir merkezinde yer alan cami, 1843 yılında ulemadan Hocazade Hacı Yusuf tarafından yaptırıldı. Eski caminin 2 Mart 1893'te 'büyük zelzele' olarak kaydedilen depremde yıkılması üzerine, vatandaşlar yardım toplayarak buraya tekrar cami yaptırdılar. ◾ Eski camiden ise geriye sadece minare kaldı. O camiden günümüze ancak şerefesine kadar sağlam kalan minaresi gelebildi. SULTAN ABDÜLHAMİD'İN YARDIMLARIYLA YAPIMI TAMAMLANDI ◾ Cami yıkıldıktan hemen sonra inşaata başlanmasına rağmen; yardımların yetersiz kalması üzerine inşaat bir süre devam ettirilememiştir. ◾ Daha sonra devrin padişahı Sultan Abdülhamid'in yardımlarıyla yapımı tamamlanarak 1912'de hizmete açılır. I. Dünya Savaşı'nın çıkmasıyla ara verilen son cemaat yerinin üzerindeki küçük kubbeler ile iki adet ince minarenin yapımı ise Cumhuriyet'in ilk yıllarında tamamlanabilmiştir. Abdülhamid'e adanmış şiirler TEZE CAMİİ ÖZELLİKLERİ ◾ Cami, tamamen muntazam sıralı silme taşlarla yapılmıştır. Harimin dört fil ayağı üzerine merkezinin büyük bir kubbe ile örtülü olması klasik Osmanlı mimarisine uygundur. Kubbenin ağırlığı beşik tonoz ve küçük kubbeler ile yan duvarlara aktarılmıştır. ◾ Merkezi kubbe ve küçük kubbelere mekanı aydınlatması amacıyla pencereler açılmıştır. Yine aynı şekilde ana duvarlara açılan pencerelerle hem mekanın aydınlatılması sağlanmış hem de duvarların kütlevi görüntüsü hareketlendirilmeye çalışılmıştır. Kütlevi ne demek? Azerbaycan kökenli kelimesi 'cüsseli' manasına gelmektedir. ◾ Ana mekanın güney duvarı tam ortada beş köşeli yarım daire şeklinde dışa doğru taşarak mihrabı yapılmıştır. ◾ Mihrap kesme taşlardan yapılmış olup, dış yüzü gömme sütunlarla köşeler ayrılmıştır. Üstü yarım kubbe ile örtülmüş, güney duvarına birleştiği köşelerde karşılıklı birer pencere yapılmıştır. ◾ Son cemaat yeri sütunların taşıdığı beş kubbe ile örtülüdür. Üç girişi bulunan caminin asıl girişi kuzeyde yer almakta ve her iki tarafında da iki şerefeli zarif birer minare bulunmaktadır. İlk camiden kalan minare ise caminin hemen yanında doğu yönünde bulunmaktadır. ◾ Kuzey duvarının tam ortasında ana giriş kapısı yapılmış olup, kapının üzerinde Arabi harflerle yazılan kitabesi yer almıştır. Ayrıca caminin doğu ve batı duvarlarının kuzey duvarlarına yakın olan yerlerde karşılıklı birer kapı yer almıştır. ◾ Kuzey duvarlarının köşelerinde iki şerefeli iki tane minaresi vardır. Doğu yönünde tek şerefeye kadar sağlam, tamamen kesme taşlardan yapılmış, eski bir camiye ait bir minare sağlam durumdadır.