Siyer ile ilgili bilinmesi gereken 25 kavram

Ahmediye: Peygamberin hayatını anlatan manzum eserler. Muhammediye, Mahmudiye de denir. Ahmed , Peygamber Efendimizin isimlerinden biri olduğu için onun hayatını ve nasihatlerini konu edinen manzum eserlere Ahmediye denilmiştir. Şairlerimizden Peygamberimize yazılan naat şiirleri Asabiyet: Erkek tarafından bağlı olan akrabalık bağıdır. Asabiyet düşüncesini ortadan kaldırmak için Peygamber Efendimizin de dahil olduğu Hilfu'l Füdul'u kurulmuştu. Asabiyet, kısaca kabile üyeleri arasında kayıtsız şartsız dayanışma yasasını ifade etmekte ve Arapların hayatına yön veren, ahlakî zihniyet ve değerlerine hakim olan Cahiliye ruhunu yansıtmaktaydı. Kişi ve kabile şerefi, dönemin ahlak zihniyetini belirleyen etkenlerden biriydi. Bu dönemde iyilik için iyilik değil, onur kazanmak için iyilik anlayışı hâkimdi. Bu yüzden kibir, gurur, soyluluk ve üstünlük yarışı, onlara zaman zaman kabirlere gidip mezar taşlarıyla övünmek gibi saçmalıklar bile yaptırırdı. Asabiyet, Cahiliye ahlakının, en geniş sınırı kabileyi aşmayan bu egoist karakterini ifade eder. Ashab-ı Suffe: Medine'de Mescidü'n Nebi bitişiğinde bulunan ve adına suffe denilen üstü kapalı, gölgelik yerde kalıp vakitlerini daha çok ibadetle, Kur'an ve hadis öğrenimiyle geçiren sahabelere denir. Suffe, Ashâb-ı Suffe'nin vakitlerini, Resûlullah'ı dinleyip ondan İslam'ın esaslarını öğrenerek geçirmeleri nedeniyle, kısa zamanda bir eğitim kurumu haline geldi. Sahabeler bu mekânda gecesini ve gündüzünü geçiren kimselerdi. Ashâb-ı Suffe'nin eğitim ve öğretim işleriyle bizzat ilgilenen Resûl-i Ekrem, Suffe'de dersler veriyordu. İslam hukuku alanında ortaya çıkan ehl-i hadîs ve ehl-i re'y ekollerinin ilk temsilcileri kabul edilen Abdullah b. Ömer ile Abdullah b. Mes'ûd gibi birçok sahabi de Suffe'de yetişti. Suffe'de yetişen bu sahabelerden bazısına, Efendimiz Aleyhisselam, özel olarak belli adetlerde okumak üzere esma-i hüsnâ verdiği de kaynaklarda belirtilir. Ashab-ı Suffe mensubu sahabeler Bi'set: Hz. Peygamber'e peygamberlik görevinin verildiği tarihi ifade eder. Hz. Peygamberin yıllardır süregelen bir âdeti vardı. Senenin Ramazan ayını Nur Dağı'nın tepesindeki mağarada tefekkür, ibadet ve dua ile geçirirdi. Sessiz ve sakin olan Nur Dağı, tefekkürle baş başa kalması için en müsait yerdi. Cemiyetin bozuk havasından sıkılan mübarek ruhu burada huzur buluyordu. Hz. Âişe (ra)'nin rivayetine göre Rasûlullah (sav) bu dönemde bir ara 'sâdık (doğru) rüyalar' görmeye başlamış, altı ay devam eden bu süreçte gördüğü rüyalar aynen çıkmıştır. Kaynaklarda ayrıca Hz. Peygamber'in bu dönemde kendisini 'Esselâmü aleyke yâ Rasûlallâh (Sana selâm olsun ey Allah'ın elçisi)' şeklinde selamlayan sesler duyduğu, etrafına dönüp bakınca kimseyi göremediği için merak içerisinde kaldığı, bu seslerin ağaçlar ve kayalıklardan geldiğine dair rivayetler de yer almaktadır. Peygamber Efendimiz, Hira mağarasında rastgele değil, Hazret-i İbrâhim'in Hanîf dini üzere ibadetlerini yapıyordu. Peygamber Efendimiz, 40 yaşına yaklaştığında Nur Dağı'ndaki Hira Mağarası'nda inzivaya çekilmeyi ve burada vakit geçirmeyi adet edindi ve bu durum birkaç yıl devam etti. 40 yaşındayken, Kadir Gecesi, kendisine ilk vahiy geldi. 610 yılında kırk yaşındayken Hz. Hatice'nin hazırladığı azığıyla Hirâ Dağı'na tefekkür ve ibadet için gitmişti. Bu ilk vahyi Hz. Peygamber şöyle anlatmıştı: 'O gece Cebrâil bana gelerek 'Oku!' (İkra') dedi. Ben okuma bilmediğimi söyledim. Bunun üzerine melek beni aldı; dayanabileceğim son noktaya kadar sıktı. Ardından beni bırakıp tekrar 'Oku!' dedi. Cevaben yine 'Ben okuma bilmem' deyince tekrar son noktaya kadar sıktı ve 'Oku!' dedi. Ben 'Ne okuyayım?' diye cevap verince melek beni üçüncü defa takatim kesilinceye kadar sıktı ve bıraktıktan sonra şu ayetleri okudu: 'Yaratan Rabb'inin adıyla oku! O, insanı bir kan pıhtısından yarattı. Oku! Rabb'in sonsuz kerem sahibidir. O Rabb ki kalemle yazmayı öğretendir. İnsana bilmediği şeyleri öğretendir.' (el-Alak 96/1-5) Hz. Peygamber, kendisine nazil olan ayetleri tekrar etti. İnen ayetler Hz. Peygamberin hem diline hem de kalbine yerleşti. İlk vahyi alan Peygamber Efendimiz, bi'seti kırk yaşlarında bulunduğu sırada gerçekleşmiş ve yirmi üç yıl devam etti. İslam'ın doğuşuna tanıklık eden Hira Mağarası Buas savaşları: Evs ve Hazvec kabileleri arasında yapılan savaşlardır. Medineli Evs ve Hazrec kabileleri arasında 120 yıl devam eden savaşların sonuncusunun vuku bulduğu Buâs mevkii, Medine'ye 2 fersah uzaklıkta ve Benî Kurayza toprakları üzerinde bulunuyordu. Hicretten beş veya altı yıl önce cereyan eden ve 'Yevmü Buâs' diye bilinen bu savaş, Evs kabilesinden bir kişinin Hazrec'e sığınan bir yabancıyı öldürmesi üzerine başlamıştı. Her iki kabilenin ileri gelenlerinden pek çok kimsenin hayatını kaybettiği savaş Hazrec lideri Amr'ın bir okla öldürülmesi ve Evsliler'in zaferiyle sonuçlandı. Buâs Savaşı'nın hâtırasına birçok şiir söylenmiştir. Civar: Cahiliye ve İslami dönemde yaygın olan bir himaye müessesesi. Civâr sözlükte 'komşuluk' anlamındadır. 'Komşu' demek olan câr kelimesi hem haksızlığa uğrayan kimseyi koruyanı, hem de ona sığınan şahsı ifade eder. Enfal suresinde, müşrikler 'Ben sizin yardımcınızım' diyerek Bedir Gazvesi'ne teşvik eden şeytanın yardım vaadi câr kelimesiyle anlatılmıştır. Cennetü'l Baki: Medine'de Mescid-i Nebevi'nin doğu tarafında bulunan mezarlıktır. Hz. Peygamber tarafından mezarlık olarak kullanılmasına karar verilmeden önce Baki,' 'garkad' adı verilen bir tür çalılıkla kaplı bir yerdi. Resûl-i Ekrem ashabından vefat edenlerin defnedilmesi için bir yer arayarak Bakī' mevkiini mezarlık olarak kararlaştırdı. u mezarlığa muhacirlerden ilk defnedilen Osman b. Maz'ûn'dur. Hz. Peygamber onun baş ve ayak uçlarına kendi getirdiği iki taşı koydu; sonra da, 'Bu âhirete ilk gidenimizdir' diyerek buraya Revhâ adını verdi. Daha sonra vefat eden bir kimsenin nereye defnedileceği sorulduğu zaman Hz. Peygamber, 'Âhirete ilk gidenimiz olan Osman b. Maz'ûn'un yanına' buyururdu. Ensardan Baki'a ilk defnedilen ise Es'ad b. Zürâre'dir. 'Fikriyat e-kitap' uygulamasından Peygamberimizin Hayatı kitabını okumak için tıklayın Delail: Peygamberimizin mucizelerini konu edinir. Mucize; gerçekte Allah'ın fiilidir. Mecazen kullanılan 'peygamberin mucizesi' ifadesi, mucizenin onun aracılığıyla olması ve onun doğruluğunu göstermesi sebebiyledir. Kainattaki en büyük hadise ise, Yüce Allah'ın habibim dediği Hz. Muhammed'in dünyaya teşrifleridir. Peygamber Efendimizin mucizeleri Dendan-ı saadet: Peygamberimizin, Uhud savaşında kırılan mübarek dişinin bir parçasıdır. Müslümanlarla Mekkeli müşrikler arasında yapılan ikinci büyük savaş olan Uhud Savaşı, tarihte ibret alınması gereken en önemli olayların başında gelir. Uhud, Müslümanların kalbinde ağır bir yara açtığı, şehit edilen sahabelerin cesetlerinin işkenceye uğradığı bir savaştır. Bu gazvede, Utbe b. Ebû Vakkâs tarafından atılan bir taşla Hz. Peygamberin miğferinin parçalandı. Sağ alt çenede ön dişlerle azılar arasındaki dişi kırıldı. Yüzünün yaralanan Peygamber Efendimizin akan kanını durdurmak için Hz. Ali ile Fâtıma çaba sarfetti. Müslümanlar için ibret dolu olay Ensar: Medine'nin yerlileri, Muhacirlere ev sahipliği yapan Müslümanlara denir. Ensâr kelimesi, 'yardım etmek' anlamındaki nasr kökünden türeyen nasîr veya nâsır sıfatının çoğulu olup ism-i mensubu ensaridir. İslâm literatüründe ensar, Hz. Peygamberi ve muhacirleri yurtlarında barındırmak ve korumak suretiyle onlara büyük yardımda bulunan Evs ve Hazrec kabilelerine mensup Medineli Müslümanlar için kullanılmıştır. Eyyamü'l arap: Araplar arasındaki savaşları anlatan günlüklerdir. Eyyâmü'l-Arab çok basit sebeplerden dolayı meydana gelebilirdi. Meselâ Abs kabilesiyle Zübyân kabilesi arasında yıllarca devam eden Yevmü Dâhis ve Yevmü Gabrâ bir at yarışı yüzünden, Ficâr muharebesi Ukâz panayırında oturan birinin ayağını uzatarak, 'Araplar'ın en şereflisi benim. Kim benden daha şerefli olduğunu iddia ediyorsa gelsin kılıcını şu ayağıma vursun' demesi üzerine orada bulunanlardan birinin kılıçla onun ayağına vurup kesmesi yüzünden çıkmıştır. Fetretü'l-vahy: İlk vahyin gelişinden sonra bir süre vahiy gelmemesidir. Yüce Allah, emir, yasak, hüküm ve haberlerini peygamberine vahyetmek suretiyle yarattığı insanlara dilediğini bildirir. Sözlükte 'gizli konuşma, gönderme, emir, işaret, ilham' gibi anlamlara gelen vahiy, Allah Teâlâ'nın dilediği şeyleri peygamberlerine, mahiyeti bizce tam bilinemeyen bir yolla bildirmesi, Allah'la elçisi arasında bir çeşit gizli ve süratli haberleşme, Allah'ın elçisinin kalbine indirdiği şey demektir. Vahiy bir haldir, bir yaşayıştır. Nasıllığını ve niteliğini ancak onu yaşayan peygamber bilir. O, Allah'la peygamberi arasında bir sırdır. Ancak vahyin geliş şekilleri ve peygamberde meydana getirdiği etkiler ashap vasıtasıyla bilinmektedir. Vahiy ile, kalpte beliren bilgi demek olan ilham arasında fark vardır. Vahiy peygambere gelir, Allah tarafından korunur ve gözetim altında peygambere ulaşır. Peygamber vahyi alırken bilinci yerindedir. İlham ise korunmuş değildir, yanılma payı vardır ve bilinç dışı olarak Allah'ın sevgili kullarının kalbinde beliriverir. Gazve: Peygamberin bizzat katıldığı savaşlara denir. Hadis ve siyer âlimlerinin kabul ettiklerine göre asker sayısı az veya çok olsun, savaş için yahut başka bir maksatla hareket edilsin, çarpışma vuku bulsun veya bulmasın Hz. Peygamber'in bütün seferlerine gazve, bir sahâbînin kumandası altında gönderdiği askerî birliklere de seriyye denilir. Hannane: Hz. Peygamberin dayanarak hutbe okuduğu hurma kütüğüne verilen isimdir. Sözlükte 'insanı âciz bırakan, karşı konulmaz, olağan üstü, garip ve tuhaf şey' anlamlarına gelen mucize, terim olarak 'yüce Allah'ın, peygamberlik iddiasında bulunan peygamberini doğrulamak ve desteklemek için yarattığı, insanların benzerini getirmekten âciz kaldığı olağanüstü olay' diye tanımlanır. Tabiat kanunlarının geçerliliğini ve etkilerini kısa ve geçici bir süre durduran mucizenin mahiyeti, pozitif bilimlerle açıklanamaz. Aksi halde bu mucize olmaktan çıkar ve olağan bir şey olurdu. O halde mucize, peygamber olan kişinin, akılların alamayacağı bir olayı Allah'ın kudreti ile göstermeyi başarmasıdır. Kur'an'da mucize terimi yerine ayet, beyyine ve burhan kavramları kullanılır. Bunlardan biri de, ilk zamanlar yanında hutbe okuduğu hurma kütüğünün, minber yapıldıktan sonra, Hz. Peygamber'in minbere çıkışında inlemeye başlaması, bunun üzerine Hz. Peygamber'in ona yaklaşarak okşar gibi elini gezdirmesi ve kütüğün susmasıdır. İsra: 'Gece yürüyüşü' demektir. Peygamberimizin Mescidi Haram'dan Mescidi Aksa'ya kadar yaptığı yolculuğun adıdır. Peygamber Efendimiz, Recep ayının 27. gecesinde yüce Allah'ın davetiyle Mekke'deki Mescid-i Haram'dan Kudüs'teki Mescid-i Aksa'ya götürülüp oradan da ilahi huzura yükseldi. Miraç olayı, zaman ve mekandan bağımsız olarak tamamen ilahi ölçülerle gerçekleşen bir lütuftu. Miraç olayı nasıl gerçekleşti? Miraç: 'Yükseğe çıkmak, merdiven' demektir. Peygamberimizin yeryüzünden göğe çıkarılmasıdır.Miraç, en sahih kabul edilen rivayete göre, birinci ve ikinci Habeşistan hicretinden sonra, Hz. Hatice ile Ebû Talib'in vefatlarını takip eden dönemde, Hicretten bir yıl önce meydana geldi. Miraç Kandili, Recep ayının 27. gecesinde ihya edilir. Hz. Peygamber Miraç'ta hangi hadiselere tanık oldu? Lihye-i saadet: Sakalı şerif. Resûl-i Ekrem'in saç ve sakalından günümüze ulaşan teller İstanbul Topkapı Sarayı Müzesi Mukaddes Emanetler Dairesi ile dünyanın çeşitli yerlerindeki cami ve evlerde 'lihye-i saâdet, lihye-i şerif, sakal-ı şerif' adı altında muhafaza edilir. Hz. Peygamber'in tıraşı sırasında kesilen saç ve sakal tellerini bazı sahâbîler alarak saklamıştır. Megazi: Peygamberimizin savaşlarını konu edinen bir ilim dalıdır. 'Savaş yeri, savaş ve savaş hikâyeleri' anlamındaki mağzât kelimesinin çoğulu olan megāzî ise Resûl-i Ekrem'in gazve ve seriyyelerinin tarihine ve bu konuda yazılan kitaplara isim olmuş, siyer kelimesinin eş anlamlısı halinde hem kendi başına hem siyerle birlikte kullanılmıştır. Mescid-i Hif (Hayf): Yetmiş Peygamberin namaz kıldığı bildirilen Mina'daki mescittir. Aralarında Hz. Mûsâ'nın da yer aldığı yetmiş nebînin mescidin inşa edildiği yerde namaz kıldığı, yetmiş peygamberin kabrinin burada bulunduğu şeklindeki rivayet hadis olarak nakledilmektedir. Rivayete göre Hz. Âdem de burada medfundur. Hz. Peygamber'in namaz kıldığı bu yerin çevresi sonradan duvarla çevrilip mescid haline getirilmiştir. Bir rivayete göre Resûl-i Ekrem mescidin bulunduğu yere geldiğinde yüksekçe bir yer görüp Bilâl-i Habeşî'den burada ezan okumasını istemiş, daha sonra buraya bir minare yapılmıştır. Mescid-i Kıbleteyn: Medine'de öğle veya ikindi namazında iken kıblenin Kudüs'ten Mekke'ye döndürülmesi emrinin geldiği mescittir. Medine'nin kuzeybatısındaki Vebere harresinde ve Mescid-i Nebevî'nin 5 km. uzağındadır. İlk adı, içinde bulunduğu kabile bölgesinden dolayı Benî Selime Mescidi iken Resûl-i Ekrem'in burada öğle veya ikindi namazını kıldırdığı sırada nâzil olan Bakara sûresinin 144. âyeti uyarınca kıblesini Kudüs'teki Mescid-i Aksâ'dan Kâbe'ye çevirmesi üzerine 'iki kıbleli mescid' anlamına gelen bugünkü adını almış, o tarihten sonra Hz. Peygamber'in unvanları arasına da 'imâmü'l-kıbleteyn' eklenmiştir. Muallakat-ı seb'a: Müşrikler döneminde yapılan şiir yarışmalarında 1. gelen 7 şiir Kâbe'nin duvarına asılırdı. Bu 7 şiire ''7 askı'' anlamında bu isim verilmiştir. Araplar arasında en rağbet edilen özellik şiir ve belagat okunmasıydı. Bundan dolayı da o zamanlarda edebiyat pazarları kuruluyordu. Yapılan yarışmalar neticesinde seçilen şiirler altın yaldızla yazdırılarak Kâbe'ye asılıyordu. Senetü'l hüzün: Miladi 610 yılı hüzün yılıdır. Peygamberimizin eşi Hz. Hatice ve Amcası Ebu Talip vefat etmiştir. Ashab-ı kiram o yıla 'Senetü'l-Hüzn' adını vermişlerdi. Peygamberimiz, bir eş olmaktan öte, varlığıyla, dostluğuyla, şefkatiyle ve desteğiyle 'melek-sıfat' eşi Hz. Hatice ve kendisini müşriklere karşı himaye eden amcası Ebu Talib'i kaybedişinin hüzün yaralarını saramamışken, bir destek bulmak ümidiyle gittiği Tâif'te muhatap olduğu saygısızca muamelenin acısını da yüreğinde taşıyordu.Böyle tecelli ettiği bir zaman diliminde, bir Receb ayı gecesinde Alemlerin Rabbi Allah Teâlâ, Vahiy Meleği Cebrâil'i gönderdi ve Miraç hadisesi yaşandı. Mahzûn Nebî'ye bir teselli Âliaba: Hz. Muhammed'in ev halkı. Hz. Peygamber'in kızı Hz. Fatıma, damadı Hz. Ali, torunları Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin. Hz. Muhammed, bir sabah namazından sonra kızı Hz. Fatıma'yı, damadı Hz. Ali'yi ve torunları Hz. Hasan ile Hz. Hüseyin'i abasının içine almıştır. Âliaba ismi, tarihteki bu olaydan sonra kullanılmaya başlamıştır. Dârülerkam: Mekke döneminde Hz. Peygamber'in, Müslümanlara İslam'ı anlattığı, gelen vahyi tebliğ ettiği, topluca ibadet veya çeşitli görüşmelerin yapıldığı ve İslami eğitimin verildiği Erkam b. Ebi'l-Erkam'ın evi. Erkam b. Ebi'l-Erkam İslam'ı ilk kabul edenlerdendir. Kendisi, yedinci Müslüman olduğunu söylemiştir. Başta Bedir ve Uhut olmak üzere bütün savaşlara katılmıştır. Hz. Erkam, evini İslam'ın ilk yıllarında Hz. Peygamber'e ve ilk Müslümanlara bir sığınak olarak açmıştır. İslam'a gönül verenler orada toplanıp cemaat hâlinde namaz kılmışlardır. Dinî hükümleri Müslümanlar burada öğrenmişlerdir. Hz. Muhammed, Hz. Ömer Müslüman olduktan sonra bu evden ayrılmıştır. Yapmış olduğu hizmetlerden dolayı Müslümanlar arasında Erkam'ın evi hep saygıyla anılmıştır. Daha sonra Hz. Erkam bu evi Müslümanlara vakfetmiştir. Haremişerif'in çevre düzenlemesi sırasında bu ev Harem'in sınırları içerisinde kalmıştır. Liva-i Hamde: Hz. Peygamberin bayrağı ve sancağı. Peygambere inanan ve onun sünnetlerini eksiksiz olarak yapan kıyamet gününde bu bayrağın altında toplanacaklardır. Livâü'l-hamd terkibi ile İsra suresinde geçen makam-ı mahmûd terkibiyle bağlantı kurulur. Taberî, makam-ı mahmûdun Hz. Peygamber'e kıyamet gününde verilecek geniş alanlı şefaat yetkisinden ibaret olduğunu söyler. 'Livâü'l-hamd'le ilişkilendirilen 'makâm-ı mahmûd' tabiri çeşitli hadis rivayetlerinde geçer. Bunlardan biri de Peygamber Efendimizin ezanı duyan kimsenin okuduğu takdirde şefaatine nâil olacağını söylediği duadır. Bu dua: 'Ey mükemmel davetin ve sürekli duanın rabbi olan Allahım! Muhammed'e, kendisini sana yaklaştıran bir vesile ve herkesin mertebesini aşan bir üstünlük lutfet, onu vaad ettiğin makām-ı mahmûda ulaştır' (Buhârî, 'Tefsîr', 17/11; 'Eẕân', 8; Ebû Dâvûd, 'Ṣalât', 38)