Sabrı ile insanlığa örnek gösterilen Hz. Eyyub

Kur'an-ı Kerim'de Hz. Eyyub'a vahiy gönderildiği (Nisâ, 163), onun hidayete erdirildiği (En'âm, 84) bildirilir. Hastalığıyla ilgili olarak iki yerde ayrıntıya girilmeksizin özellikle olayın taşıdığı dinî ve ahlâkî mesajı kapsayan bilgiler verilir. İlkine göre Hz. Eyyûb Allah'a, 'Bu dert bana dokundu, sen merhametlilerin en merhametlisisin' diye niyaz etmiş, bunun üzerine Allah da onun duasını kabul ederek başına gelen felâketi kaldırmış, kendi tarafından bir rahmet ve ibadet edenler için bir ibret olmak üzere ona ailesini ve onlarla beraber bir mislini vermiştir (Enbiyâ, 83-84). Diğer açıklama ise şöyledir: 'Kulumuz Eyyûb'u da an. O rabbine, şeytan gerçekten bana bir yorgunluk ve eziyet verdi, diye seslenmişti. Ayağını -yere- vur! İşte yıkanılacak ve içilecek soğuk bir su -dedik-. Bizden bir rahmet ve aklıselim sahiplerine bir ibret olmak üzere ona hem ailesini hem de onlarla beraber bir mislini armağan ettik. Eline bir demet buğday sapı al, onunla -bir hatasından dolayı dövmeye yemin ettiğin karına- vur da yeminini yerine getir -dedik-. Gerçekten biz onu sabreden bir kul bulmuştuk. Ne güzel kuldu o! Daima Allah'a yönelirdi' (Sâd, 41-44). Kur'an'da adı geçen peygamberler kimlerdir? Hz.Eyyûb'la ilgili olarak tefsir ve kısas-ı enbiyâ kitaplarında çeşitli rivayetler yer alır. Onun uzun boylu, gür saçlı ve heybetli bir kişi olduğunu nakleden bu kaynaklar Şam bölgesinde yaşadığını, çok geniş bir araziye sahip bulunduğunu, bu arazisinde 500 çift öküzü, 500 kölesi, 500 dişi eşeği, çok sayıda deve, sığır ve atı olduğunu kaydederler. Rivayete göre Hz. Eyyûb baba tarafından Hz. İshak'ın, anne tarafından Hz. Lût'un soyundandır. Hanımı ise Hz. Yakub'un kızı Liya veya Hz. Yûsuf'un oğlu Efraim'in kızı Rahme'dir. Eyyûb takvâ sahibi, yoksullara karşı merhametli, dulları ve yetimleri kollayan, misafire ikram eden, yolcunun yardımına koşan ve Allah'ın verdiği nimetlere şükreden iyi bir insandır. Hz. Yakub veya Hz. Yûsuf'la çağdaştır; ya da Hz. Yûnus'tan sonra yaşamıştır. Peygamberlerin Kur'an'da geçen duaları Ona ikisi kendi ülkesinden, biri de Yemenli olmak üzere üç kişi iman etmişti. İblisin onu saptırmak için gösterdiği çaba, malını mülkünü ve ailesini kaybetmesi, ağır ve tiksindirici bir hastalığa yakalanması, uzun süre sabır ve metanet göstermesi, eşinin kendisini isyana teşviki, nihayet hastalığından şikâyet etmesi ve sonraki gelişmelerle ilgili olarak verilen bilgiler İsrâilî kaynaktakilerle benzerlik arz eder; ayrıca bu bilgilere Kur'an ayetlerinin de ilâve edildiği görülür. Enes bin Mâlik'ten nakledilen bir hadise göre Hz. Eyyûb hastalığını 18 yıl çekmiştir. Bu hastalığın 3 veya 7 yıl sürdüğüne dair rivayetler de vardır. Bir hadiste Hz. Eyyûb'un çarşamba günü hastalığa yakalandığı ve salı günü kurtulduğu belirtilir. Kur'an-ı Kerim'de adı geçen helak edilen kavimler Ebû Hüreyre'nin rivayet ettiği başka bir hadise göre Hz. Eyyûb çıplak olarak yıkandığı bir sırada üzerine altın çekirgeler dökülmüş, bunları avuç avuç alıp elbisesinin içine koymaya başlamış, bunun üzerine rabbi ona, 'Şu gördüğünden seni müstağni kılmamış mıydım?' diye nida edince Eyyûb, 'Evet, senin izzetine yemin olsun ki bana çok şey verdin, fakat senin bereketinden müstağni kalamam' demiştir. Rivayete göre Hz. Eyyûb hastalanmadan önce 70, iyileştikten sonra da 70 yıl yaşamıştır. Onun bütün ömrünün 93 yıl olduğu da nakledilir. Ahd-i Atîk'te yer alan, Hz. Eyyûb'un başına gelen musibetlere önceleri büyük bir sabır ve tevekkülle katlanıp rabbine hamdederken daha sonra isyan ettiğine dair ifadeler İslâm'ın nübüvvet anlayışına aykırıdır. Zira İslâm inancına göre peygamberlerde bulunan temel özelliklerden biri de ismet vasfıdır ki büyük küçük bütün günahlardan, küfür ve şüpheden, yalandan uzak olmaları demektir. Kur'an'da geçen kıssalar Esasen Kur'an-ı Kerim'de Hz. Eyyûb'un sadece içinde bulunduğu durumu dua şeklinde rabbine arzettiği belirtilmiş olup isyan ettiğine ve günahkâr olduğuna dair herhangi bir bilgi mevcut değildir. Aksine Allah'ın onu sabreden bir kimse olarak bulduğu, onun çok iyi bir kul olduğu ve daima Allah'a yöneldiği şeklindeki açıklamalar Kur'an-ı Kerim'in Ahd-i Atîk'teki bilgileri doğrulamadığını gösterir. Ayrıca Hz. Eyyûb'un hastalığının, insanları kendisinden nefret ettirecek kadar ağır ve tiksindirici olduğu yolundaki Yahudi menşeli bilgileri bir peygamberin saygınlığı ve sosyal prestijiyle bağdaştırmak mümkün değildir. Kur'an'da ve güvenilir hadis kaynaklarında bu tür bilgiler de bulunmamaktadır. Diğer İslâmî kaynaklarda geçen bu yöndeki mâlûmat ise tamamen İsrâilî kaynaklardan intikal etmiştir.

Sabrı ile insanlığa örnek gösterilen Hz. Eyyub

HZ. EYYUB KİMDİR?