Peygamberimizin muhtesib olarak görevlendiği ilk hanım sahabe: Semra binti Nüheyk

📌 Peygamber Efendimizin döneminde kadınlar, ticari hayatta aktif olarak yer alırdı. Esmâ binti Muharribe, Havle binti Süveyb, Kayletü'l- Enmâriye, Müleyke, Hint binti Utbe gibi hanım sahabeler ticaretle uğraşmış, Semra binti Nüheyk ise Peygamberimiz tarafından muhtesib olarak görevlendirilmişti. Peki, Semra binti Nüheyk kimdir? Gelin daha yakından bakalım👇 📌 Semra binti Nüheyk, Medineli Benî Esed kabilesine mensup, uzun bir ömür yaşamış hanım sahabelerden biriydi. Bedir Savaşı'ndan sonra genç yaşta Müslüman olduğu düşünülür. Hakkında ayet nazil olan hanım sahabe 📌 Semra binti Nüheyk, Peygamber Efendimiz (SAV) tarafından muhtesib olarak görevlendirdi. Bu görev günümüzdeki zabıta memurluğuna benzer nitelikteydi. Hanım sahabe pazarları dolaşıp emri bi'l-ma'rûf nehiy ani'l-münker ilkesi çerçevesinde insanları ticaret ahlâkına uygun davranmaya teşvik ederdi. Emir bi'l-ma'rûf nehiy ani'l-münker emirleri👇 📌 Emir bi'l-ma'rûf nehiy ani'l-münker emirleri, iyiliği emredip kötülükten vazgeçirmeye çalışma anlamında kullanılan dinî ve hukukî bir tabirdi. Al-i İmran suresinin 104. ayet-i kerimesinde, ''Sizden hayra çağıran, marufu emreden, münkerden vazgeçirmeye çalışan bir ümmet bulunsun. İşte onlar kurtuluşa erenlerdir' buyrulur. Buna istinaden bazı İslam alimleri, her Müslüman'ın iyiliklere teşvik etmesi ve kötülüklerden men etmesi görevinden sorumlu olduğunu belirtir. İslam alimlerinin çoğunluğu ise fitne ve anarşiye mahal vermemek için Müslümanların tamamının değil gerekli donanıma sahip müminlerin bu vazifeyle yükümlü tutulması gerektiğini söyler. Hisbe teşkilatı 📌 Semra binti Nüheyk, pazarda müminler İslami çerçeveye uygun hareket etmeye davet edip uyarmasına rağmen hile ve haksızlık yapanlara karşı elindeki kırbaçla caydırıcı tedbirler uygulardı. Peygamber Efendimizin (SAV) hanım sahabeye böyle önemli bir görevi vermesi onun muhtesibte bulunması gereken nitelikleri taşıdığını ve bu görev için yeterli bilgiye sahip olduğunu kanıtlar. Fikriyat podcast uygulamasında yer alan Dr. Kamil Yaşaroğlu'nun sunumuyla 📌 Peygamberimiz (SAV), Medine'de Suku'l İslam denilen bir pazar kurdu. Bazen alışveriş, bazen de ziyaret maksadıyla çarşıya çıkan Peygamberimiz elbise satan Hz. Ebû Bekir'e(RA), hurma satan Hz. Osman'a(RA), süt ve peynir ticaretiyle uğraşan Hz. Abdurrahman b. Avf'a (RA) ve diğer ticaret ehli sahabelere uğrayıp hatırlarını sorar ve ticaretlerinin bereketi için dualar ederdi. O, aynı zamanda muhtesib olarak görevlendirdiği Hz. Ömer (RA) ve Sevdâ binti Nüheyk ile çarşıyı denetlerdi. Müslümanların ilk ticaret merkezi: Suku'l İslam 📌Daha önce Arap yarımadasında böyle bir görevlendirme bulunmazdı. Hatta İslam'dan önce cahiliye döneminde kız çocukları diri diri toprağa gömülürdü. Peygamberimizin (SAV), pazarları denetlemesi için Semra binti Nüheyk'e muhtesiblik görevini vermesi, kadınlara verilen değeri ve onları sosyal hayatta daha etkin rol üstelenebileceğini gösterir. 📌Muhtesib, iyilikleri emretmek ve kötülüklerden vazgeçirmek amacıyla kurulan teşkilatın başında bulunan kişiye denirdi. Bu kişiler, İslam'da çirkin görülen her kötülüğü ve fenalığı ortadan kaldırmaya çalışırdı. Muhtesiblik görevinde bulunan kişilerde kudreti cesaret ve yaptırım gücü bulunurdu. Nerede ne şekilde olursa olsun insanları kötülükten men ederlerdi. Muhtesibler, ölçü tartı, para ayarı ve fiyat denetlemesi yapacak kadar hesap bilmesi gerekirdi. Ayrıca adalet, güzel ahlâk, güvenilirlik gibi faziletlerin bulunması da şarttı. Peygamber Efendimizin ticarette dürüstlük ile ilgili uyarı ve hadisleri 📌Günümüzde polis veya zabıta teşkilatına benzer nitelikte olan muhtesiblerin çeşitli görevleri bulunurdu. Bunlardan biri yol genişliğini muhafaza etmekti. Efendimiz o dönem için iki deve yüklü olarak yan yana rahat geçebilecek kadar genişlikte olmasını isterdi. Muhtesibler ayrıca, fiyat kontrolü yapardı. Fahiş fiyat artışını, malların stoklanmasını engellerdi. Pazarda adil bir fiyat uygulaması için çaba sarf ederdi. Fikriyat e-kitap uygulamasında yer alan Riyazü's Salihin'e 📌Muhtesipler, her malın olduğu gibi sergilenmesini de sağlıyordu. Peygamberimiz (SAV) denetimlerden birinde pazar yerinde buğday yığınına elini daldırdığında alt kısımların nemli olduğunu hissetti. Nedenini sorduğunda da satıcı, bunun önceki gün yağan yağmurdan kaynaklandığını söyledi. Bunun üzerine Hz. Peygamber (SAV): 'Bunları bu şekilde müşterilerden saklayıp gizleme! Malları onlara oldukları gibi göster' dedi ve ardından da '(insanları) aldatan bizden değildir.' buyurarak yapılması gereken davranışı tavsiye etti. Muhtesipler, Peygamberimizin (SAV) uyarıları çerçevesinde bu gibi durumların yaşanmaması için kontrol yapardı. İslam uygarlığında ticaret nasıl yapılırdı? 📌Peygamberimiz (SAV), sahabeleri hem satarken, hem de alırken kesinlikle tartı ve ölçünün adil olması gerektiği yönünde ciddi uyarılarda bulundu. Efendimizin (SAV) 'Ölçek Medine'nin ölçeği, tartı ise Mekke'nin tartısıdır.' buyurması üzerine de pazarlarda yeni bir standart geldi. Muhtesibler de bu pazarlarda ölçüyü kontrol ederdi. Haram kılınan malların ticaretini engelleyen muhtesiblerin diğer görevleri ise müşteri kızıştırılmasına engel olmak, gereksiz yeminin önüne geçmekti.