Peygamberimizin döneminde gerçekleştirilen eğitim faaliyetleri

Hadise sadece bir mekân değişikliği boyutunda kalmamış, İslam'ın daveti, faaliyeti, siyaseti ve eğitimi açısından da bir dönüm noktası olmuştur. Hicret'ten sonra muhacirlerle ensar arasında tam bir kaynaşma ve dayanışma sağlanmıştır. Bunun dayanışmada İslam'ın telkin ettiği kardeşlik anlayışı kadar Peygamberimiz tarafından gerçekleştirilen 'muâhât' uygulaması önemlidir. Bu uygulama Hicret'ten hemen sonra gerçekleştirilmiş ve Resûl-i Ekrem, ensarla muhacirleri bir araya getirerek her muhacir için ensardan bir kardeş tayin etmişti. Hicret'in ardından en önemli konulardan biri Medine'de İslam'ın doğru şekilde aktarılmasıydı. Peygamberimiz, Birinci Akabe Biatı'ndan sonra Medine halkına İslam'ı ve Kur'an'ı öğretmesi için Mus'ab bin Umeyr'i görevlendirmişti. Mescid-i Nebevî'nin yanında bazı evlerde de eğitim ve öğretim faaliyetleri yapılıyordu. Mescid-i Nebevi ibadet mekânı olmanın yanında, askeri işlerin müzakere edildiği, elçilerin kabul edildiği, bazen de duruşmaların yapıldığı idari ve resmi bir kurum niteliğindeydi. Kuruluşundan itibaren Mescid-i Nebevi'de ilim meclisleri ve ilim halkaları oluşturulmuştu. Peygamber, ashabına dini dünyevi her alanda bilgiler vermiş; bu anlamda mescid, yaygın eğitimin yapıldığı bir okul işlevi görmüştü. Peygamberimizin Hicret'ten sonra Medine'de gerçekleştirdiği faaliyetler Ayrıca Peygamberimizin Bedir Gazvesi'nde esir alınan müşriklerden okuma yazma bilenleri on Müslümana okuma yazma öğretmesi şartıyla serbest bırakması da onun ilme verdiği önemi gösterir. Resûl-i Ekrem'in İslâm'ı tebliğ görevinin ibadetlere ve beşerî ilişkilere ait hükümleri bildirme ve öğretme yönü ağırlıklı olarak Medine döneminde gerçekleşmişti. Peygamberimiz burada kaldığı esnada ensar ve muhacirler de kendisini sık sık ziyaret ediyordu. Bu ziyaretler esnasında Rasûlullah ashabına dini-dünyevi her alanda nasihatler veriyordu. Vahyolunan ayet-i kerimeleri onlara burada bildiriyor, dinin emirlerini burada öğretiyordu. İslam'ın büyük muallimi huzurunda bütün ashab, öğrenci durumundaydı. Eyyûb el Ensarî'nin evi de bir ilim yuvası olarak İslam'a hizmet etti. İkisinin de ortak noktası Allah rızası için evlerini dini eğitim ve öğretime açmalarıdır. Ancak, Erkâm'ın evindeki toplantılar Mekkeli müşriklerin müdahalesinden kaçınmak için gizlilik esasına dayalı olarak yapılmaktaydı. Medine'de böyle bir tehlike söz konusu değildi. Müslümanlar neden Mekke'den Medine'ye hicret etmiştir? Aynı şekilde, Kubâ Camii'nde de bir okulun mevcudiyetinden bahsedilmektedir ki Peygamber Efendimiz buraya sık sık gelir ve buradaki eğitim-öğretime bizzat nezaret ederdi. Evlerdeki eğitim faaliyetleri yetersiz gelmeye başlamıştı. Mescidin inşasının tamamlanmasıyla ilim ve irşad faaliyetleri daha çok mescitlerde ifa edilmişti. Üstü hurma dalları ile kapalı olan Suffe, fakir, kimsesiz ve barınacak yeri olmayan Müslümanların kalması için yapılmış bir gölgelikti. Bu kimseler, dünyanın refah ve şatafatından uzaklaşıp, kendilerini ibadete ve dini ilimleri tahsile vermişlerdi. Suffe'de devamlı kalanların yanı sıra diğer sahabeler de zaman zaman gelip Kur'an ve hadis öğreniyor, Ashab-ı Suffe'nın ilmi havasından istifade ediyorlardı. Abdullah bin Mes'ud, Abdullah bin Ömer, Salim, Selman-ı Farisi, Ammar bin Yasir, Ebu Zer el-Gıfari ve yüzlerce âlim sahabe burada yetişmiş; bazen Suffe'de kalanların sayısı 400'ü bulmuştur. Bu sebeple Medine halkının örfüne Peygamberimizin yaşayan sünneti olarak özel bir önem verilmiş ve buradaki zengin hadis malzemesi en ince ayrıntısına kadar incelenmişti. Medine'de İslam'ın erken döneminde başlayan bu kültürel canlılığın tabii bir sonucu olarak dinî ilimlerde yetkin âlimlerin yetişmesi, şehri İslam dünyasının diğer bölgelerinde yaşayan âlimler ve ilim öğrenmek isteyenler için bir cazibe merkezi haline getirmiştir. Mescid-i Nebevi hakkında 20 ilginç bilgi Bu ilimleri tedvin hareketlerine en büyük katkıyı şehrin âlimleri yapmıştır. Übey bin Kâ'b tarafından kurulan Medine tefsir ekolünün önemli temsilcileri arasında Ebü'l-Âliye er-Riyâhî, Muhammed bin Kâ'b el-Kurazî ve Zeyd bin Eslem el-Adevî sayılabilir. Medineli kıraat âlimleri Nâfi' bin Abdurrahman el-Leysî, Ebû Ca'fer el-Kârî, Abdurrahman bin Hürmüz el-A'rec Übey'dir. Medine'de Hz. Ebû Bekir, Hz. Ömer, Zeyd bin Sâbit, Hz. Osman, Hz. Ali, Hz. Âişe, Abdullah bin Ömer, Abdullah bin Abbas gibi fakih sahâbîler, tâbiîn döneminin birinci nesil fakihleri ve bunlar arasında ayrı bir konuma sahip bulunan fukahâ-yi seb'a Kur'an ve hadis bilgisinin, fıkhî görüş ve usullerinin Nâfi', İbn Şihâb ez-Zührî, Ebü'z-Zinâd, Rebîatürre'y, Yahyâ bin Saîd el-Ensârî gibi bir sonraki nesilden Medineli fakihlere aktarılmasının yanı sıra Medine fıkıh ekolünün oluşmasında da önemli katkıları olmuştur. Medine halkının uygulamalarına ve teşrîî bir konudaki ittifakına Mâlikî mezhebi başta olmak üzere bütün Sünnî fıkıh mezheplerince önem verilmiştir. Siyer ve megazîye dair bilgilerle hadisleri bir araya toplayan ve İslam tarih yazıcılığında iki önemli ekolden biri olan Medine tarih ekolü âlimleri, bu çalışmalar sonunda elde ettikleri malzemeyi kronolojik ve coğrafî mekân içine yerleştiren sistematik eserler yazmaya başladılar. Bunlar arasında sahabeden Abdullah bin Abbas, Abdullah bin Amr bin Âs ve Berâ bin Âzib; tâbiînden Ebân bin Osman, Hz. Ali'nin torunu İmam Zeynelâbidîn Ali bin Hüseyin; ensardan Sa'd bin Ubâde'nin torunu Şürahbîl bin Saîd, Âsım bin Ömer bin Katâde, Abdullah bin Ebû Bekir bin Muhammed sayılabilir.

Peygamberimizin döneminde gerçekleştirilen eğitim faaliyetleri

HİCRET İSLAM TARİHİNDE BİR DÖNÜM NOKTASIYDI