Peygamber Efendimiz bayramları nasıl kutlardı?

Ramazan, Kur'an-ı Kerim'de anılan tek aydır. Cennet kapılarının açılıp cehennem kapılarının kapandığı bu mübarek ayı oruçla geçirenlerin bütün günahlarının bağışlanacağı müjdelenir. Peygamber Efendimiz Ramazan için 'Bu ayın başı rahmet, ortası mağfiret, sonu da cehennemden kurtuluştur' buyurur. Rahmet ve mağfiret ayı Ramazan, hayatlarımıza dokunarak, dirlik ve heyecan kazandırır. Sabır ve kulluk imtihanını veren Müslümanlar bu ayın sonunda Ramazan bayramına erişir. Ramazan bayramı Müslümanların kalbine sevinç ve huzuru ihsan eder. Müslümanlar Ramazan bayramında, on bir ayın sultanını tefekkür ve ibadetle geçirmenin, yüce Allah'ın rızasına nail olmanın ümidini taşır. Peygamberimiz Ramazan ayını nasıl geçirirdi? Ramazan ve Kurban bayramları hicretin ikinci yılından itibaren kutlandı. Ramazan orucu, Peygamberimizin Medine'ye hicretinden sonra Bedir Savaşı'ndan bir ay önce farz kılındı. Öyle ki Müslümanlar ilk Ramazan'ını Bedir'de geçirdi. Peygamberimizin döneminde toplam dokuz Ramazan yaşandı. Peygamber Efendimiz, meşru ölçüler içerisinde eğlenmenin bir ihtiyaç olduğunu inanırdı. Hicret ettikten sonra Medinelilerin yılda iki bayram kutladıklarını gördüğünde Müslümanlara şu müjdeyi verdi: 'Yüce Allah size o iki bayram günlerine bedel olarak daha hayırlı iki bayram günleri ihsan buyurmuştur' (Ebu Davud, 'Salât', 245; Nesâî, 'İdeyn', 1) Hadiste buyrulan iki bayram Ramazan ve Kurban bayramıydı. Müslümanlar, bu günlerde birbirlerini ziyaret eder, bayramlaşır, yer, içer ve meşrû bir şekilde eğlenerek günlerini neşe ile geçirmeye çalışırlardı. 16 kavram ışığında Ramazan 'Arefe günü, kurban günü ve 'teşrik' günleri biz Müslümanların bayramıdır. Bu günler yeme içme günleridir.' (Ebû Dâvud, 'Savm', 50; Tirmizî, 'Savm', 59) Peygamberimiz döneminde bayram namazları musallâ denilen namazgâh adlı geniş bir alanda kılınırdı. Kadınlar ve çocuklar da katılarak namaz kılınır, bayram kutlamaları başlardı. Namazgahta ilk bayram namazı, hicretin ikinci yılında, Kurban Bayramı'nda Zilhicce ayının onuncu günü kılındı. Orucun 22 faydası Hz. Peygamber bayram namazlarını, hava yağışlı değilse, mescidin biraz uzağında bulunan musallada kıldırırdı. Bayram namazlarını Mescid-i Nebevî'de kıldırmazdı. Bayram namazına gitmeden önce gusül abdesti alır ve en güzel elbisesini giyerdi. Evine dönerken de farklı farklı yollardan geçmeyi tercih ederdi. Namaz kıldıracağı alana gitmek için evinden çıkarken tekbir getirir, musallaya varıncaya kadar tekbir getirmeye devam ederdi. Yolda 'Allah'ım! Senden isteyenlerin hakkı için, bu yürüyüşümün hakkı için -ki şer ve riyâ olsun diye yürümüyorum, senin rızana kazanmak için gidiyorum- beni ateşten koru.' şeklinde dua ederdi. (Şâmî, VIII, 528) Ramazan mukabelesi dinlemek için tıklayın Hz. Peygamber, Ramazan bayramında namaza gitmeden önce birkaç tane hurma yerdi. O'nun hurma yeme âdeti bir sünnet telakki edildi ve bunun sonucunda da bayramlarda tatlı ikram etme geleneği oluştu. Namazgâha geldiğinde önce iki rekât bayram namazı kıldırırdı. Ardından ayağa kalkıp cemaate dönerek hutbe okur, vaaz ve nasihatte bulunurdu. Peygamberimiz, bütün hutbelerine Allah'a hamd ederek başlardı. Ayrıca bayram hutbelerinde çokça tekbir getirirdi. Resûlullah iki rekâtlık bayram namazlarında 'Kamer' 'Kâf', 'A'lâ' ve 'Gâúiye' surelerini okuduğu bildirilir. Ramazanda yapılan ibadetler ile ilgili ayet ve hadisler Cabir ibni Abdullah, Resulullah'ın bayram namazını şöyle anlatır: 'Bayram günü Resulullah (sav) ile birlikte namazda hazır bulundum. Hutbe okumadan önce, ezan okumadan ve kamet getirmeden namaza başladı. Sonra Bilal'e dayanarak ayakta iken Allah'a karşı takva üzere bulunulmasını tavsiye etti. Allah'a itaate teşvik ederek halka vaaz ve nasihatte bulundu. Sonra yürüdü, kadınların bulunduğu tarafa gelince onlara vaaz ve nasihat etti.' (Müslim, Salâtü'l-İydeyn: 4) Resulullah (sav) önem verdiği hususlardan biri bayram namazından sonra sadaka vermekti. İbn Abbas bu konuda şöyle rivayet eder: 'Resulullah (sav), Ebu Bekir, Ömer ve Osman ile birlikte Ramazan Bayramı namazında hazır bulundum. Bunların hepsi de namazı hutbeden önce kıldırır, sonra da hutbeyi okurlardı. Bir defasında Resulullah, hutbeden sonra minberden aşağıya indiğini, cemaatin dağılmaması için eliyle 'oturun' işareti yaptığını görür gibiydim. Sonra yanında Bilâl olduğu halde, erkeklerin saflarını yara yara kadınların bulunduğu yere geldi. Resulü Ekrem: 'Ey Peygamber! İnanmış kadınlar, Allah'a hiçbir şeyi ortak koşmamak, hırsızlık yapmamak, zina etmemek, çocuklarını öldürmemek, elleriyle ayakları arasında bir iftira uydurup getirmemek, iyi işi işlemekte sana karşı gelmemek hususunda sana biat etmeye geldikleri zaman, biatlerini kabul et ve onlar için Allah'tan mağfiret dile. Şüphesiz Allah, çok bağışlayandır, çok esirgeyendir' (Mümtehine Suresi, 12) ayetini okuduktan sonra kadınlara: 'Sizler bu biat üzere sabit misiniz?' diye sordu. İçlerinden kim olduğu bilinmeyen bir kadın: 'Evet, ey Allah'ın Resulü' dedi. Diğerleri cevap vermedi. Bunun üzerine Resulullah, 'Öyle ise sadaka verin' buyurdu. Bilal elbisesini yayarak, 'Babam, annem size feda olsun! Haydi gelin atın' dedi. Onlar da halkalarını, yüzüklerini Bilal'in elbisesi içine atmaya başladılar.' (Müslim, Salâtü'l-İydeyn: 1) Peygamber Efendimiz döneminde hanımlar da bayram namazlarına katılırdı. Özürlü hallerinde bile namazgâha gidip arka saflarda yer alırlardı. Burada Peygamberimizin hutbesini dinleyip yapılan dualara iştirak ederlerdi. Bayram hutbesinden sonra Peygamberimiz, arka saflarda bulunan kadınların tarafına gider, vaazını tekrar eder, onlara da öğütlerde bulunurdu. Hz. Peygamber'in zamanında kadınlarla birlikte çocuklar da bayram namazına katılırdı. Allah'ın elçisi çocuklara ilgi gösterir, selam verir, başlarını okşar, şakalaşır ve hediyeler verirdi. Peygamberimiz sadece bayramlarda değil, senenin her gününde çocukların yardımcısı, koruyucusu ve şefkat kaynağı oldu. Bayram günlerinde İslâmî ölçüler içinde eğlenilmesi ve bazı oyunların oynanması câizdi. Peygamber Efendimiz, bayramları büyük bir coşku içerisinde kutlanmasını arzu ederdi. Bir bayram günü Hz. Âişe ile birlikte bulunan Hz. Peygamber'in yanında Buâs Harbi'ne ait ezgiler söyledi. Hz. Ebu Bekir bu iki kız çocuğuna müdahale etmek istediğinde Resulullah şöyle buyurdu:'Her milletin bayramı vardır, bu da bizim bayramımız' dediği (Buhârî, 'ʿÎdeyn', 3; Müslim, 'Salâtü'l-ʿîdeyn', 16). Bir bayram gününde Mescid-i Nebevi'nin toprak zemini üzerinde bir grup Habeşlinin oynadığı mızrak kalkan oyunlarını hanımı Hz. Aişe ile birlikte seyredip Hz. Ömer'in müdahalesini de doğru bulmadığı bilinmektedir. Kendisi seyretmemekle beraber, Hz. Aişe'nin yanında cariyelerin def çalıp oynamalarına da müsaade etti. Ancak cahiliye döneminin hurafeye dayalı ve tevhit inancına aykırı geleneklerine ve bayram kutlamalarına izin vermedi. Bilmeden bu tür taleplerde bulunan Müslümanlara da kesin bir şekilde red cevabı verirdi. Hz. Aişe, bu durumu şöyle anlattı: 'Habeşliler gelerek raks etmeye başlayınca Resulullah (sav) beni çağırdı. Ben de gelerek başımı onun omuzuna dayadım. Habeşlilerin oyununa bakmaya başladım. Nihayet onlara bakmaktan ilk vazgeçen ben oldum. Hatta böyle bir oyunda Resulullah (sav) Habeşlilere, 'Haydi bakalım Efrideoğulları, göreyim sizi!' buyurarak bir teşvikte de bulunmuştu. Öyle ki, böyle bir ekibi görünce taşlamak suretiyle onlara engel olmak isteyen Hz. Ömer, Resulullah (sav): 'Bırak onları, yâ Ömer!' diyerek teskin etmişti. (Müslim, Îydeyn: 18-22) Peygamberimiz, her zaman sahabeler ile görüşüp sohbet ettiği gibi bayramlarda da onları evlerinde ziyarete giderdi. Kendisi misafirler olanlara ise ikramda bulunurdu. Allah Resulü, hastaları ziyarete önem verir; bunun, Müslümanlar için bir vazife olduğunu bildirirdi. Müslümanlar arasında dargınlığı hoş görmeyen Efendimiz şöyle buyurdu: 'Bir Müslüman'ın diğer Müslüman'a üç günden fazla dargın durması helal olmaz' Hz. Peygamber, kabirleri ziyaret eder, duada bulunur ve buralardan ibret alınmasını isterdi. Peygamberimizin zamanında bayramlarda tebrikleşme de vardı. Fakat nasıl bayramlaştıklarına dair fazla bilgiye rastlanmaz. Bir rivayete göre Hz. Peygamber'in bir kurban bayramı günü kurban keserken, 'Allah'ım, Muhammed'den, Muhammed ailesinden ve Muhammed ümmetinden kabul et!' (Müslim, 'Edâhî', 19) demesinden mülhem olarak 'Allah bizden ve sizden kabul etsin' (Buhari, II/2-12) duasıyla tebrikleştikleri rivayet edilir. İslam'da temizliğe büyük önem verilir. Müslümanların maddi ve manevi olarak temiz olması istenir. Kur'an-ı Kerimde: 'Şüphe yok ki Allah tevbe edenleri ve temizliğe dikkat edenleri sever.'' buyrulmuştur. Peygamber Efendimiz Cuma ve bayram namazına gitmeden önce yıkanır, güzel koku sürünür ve en güzel elbisesi hangisi ise onu giyerdi. Resulullah (sav) bayramlarda en güzel elbisesini giyerdi. Resulullah, bu hususlara kendisi gibi, ashabına da böyle yapmalarını emrederdi. Peygamberimizin bayramlarda yaptıklarından dolayı bu günlerde temiz ve güzel elbiselerin giyilmesi, gusledilmesi, dişlerin fırçalanması, güzel kokular sürülmesi, güler yüzlü olunması, namazdan önce Ramazan bayramında hurma gibi tatlı bir şey yenilmesi, namaza mümkünse yürüyerek gidilmesi ve dönüşte başka bir yolun kullanılması, çokça sadaka dağıtılması, fitrenin namazdan önce verilmesi, namaza giderken tekbir getirilmesi mülhemdir.