Mukaddes bir yolculuk olan haccın faziletleri

Hac, kelime olarak Allah'a yönelme, günahlardan arınma, Hak yolunda feragat gösterme, meşakkatleri göğüsleme ve dinin özüyle temasa geçme manasına gelir. Dini bir terim olarak ise Mekke'de bulunan Kâbe'yi ve civarındaki kutsal olan özel yerleri, belirli vakti içinde, usulüne uygun olarak ziyaret etmek demektir. Yüce Allah, Kur'ân-ı Kerim'de bildirdiğine göre, daha önce tahrip olmuş Kâbe'nin eski temelleri, Hz. İbrahim ve oğlu Hz. İsmail tarafından bulunarak kutsal mabet yeniden inşa edilmişti. Hac suresinin 27-29. ayetlerine göre de insanları hac yapmak üzere Mekke'ye ilk davet eden peygamber, Hz. İbrahim'di. Bu tarihten itibaren diğer peygamberler ve inananlar Kâbe'yi ziyaret etti. İslam'ın doğuşu sırasında Kâbe'yi tavaf, kurban kesme gibi adetler devam ettiriliyordu ancak bunlar putperest geleneklerine uygun olarak sürdürülüyordu. Hicretin 9. senesinde nail olan 'Şüphesiz, insanlar için kurulan ilk ibadet evi, Mekke'de âlemlere rahmet ve hidayet kaynağı olarak kurulan Kâbe'dir. Orada apaçık deliller, İbrâhim'in makamı vardır. Oraya giren emniyette olur. Gitmeye gücü yetenin o evi ziyaret etmesi, Allah'ın insanlar üzerinde bir hakkıdır. Kim inkâr ederse bilmelidir ki, Allah bütün âlemlerden müstağnidir.' Al-i İmran'ın 96-97. ayetleri ile hac, Müslümanlara farz kılındı. Hz. Peygamber (sav) tarafından da putperest adetlerinden arındırıldı. Peygamber Efendimiz (sav), hac ibadetinin İslam'ın beş temelinden birisi olduğunu belirterek şöyle buyurur: 'İslam beş şey üzerine bina edilmiştir: Allah'tan başka ilah olmadığına, Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna tanıklık etmek, namaz kılmak, zekât vermek, hac etmek ve Ramazan orucunu tutmak.' (Buhârî, İman, 1 I, 8; Müslim, İman, 19-22. I, 45) Önemli İslam âlimlerden El-Halimi, haccın fazileti hakkında şöyle der: 'Hac, bütün ibadetlerin manalarını bir araya toplar. O halde hacceden bir kimse oruç tutmuş, namaz kılmış, itikâf yapmış, zekât vermiş, Allah yolunda savaşmış gibidir. Hem biz daha babalarımızın sulbünde iken tıpkı ibadetlerin en üstünü olan iman gibi hacca çağrılmış bulunuyoruz.'' Buhari ve Müslim'in Ebu Hureyre (ra) den rivayet ettikleri hadis-i şerif de haccın üstünlüğü ve fazileti çok açık şekilde ifade eder: 'Resulullah (sav)'a 'Amellerin en üstünü hangisidir?' diye soruldu. 'Allah'a ve Resulüne imandır.' buyurdu. 'Sonra hangisi?' diye soruldu. 'Allah yolunda cihattır.' buyurdu. 'Sonra hangisidir?' diye sorulunca: 'Mebrur (kabul gören, kabul edilmiş ) hac.' cevabını verdi. 'Hacılar ve umre yapanlar, Allah'ın heyetidirler, dolayısıyla O'na dua ettikleri takdirde Allahü Teala icabette bulunur. Mağfiret diledikleri takdirde ise onları bağışlar.' (İbnu Mace; İbnu Hıbban; Beyhaki) Haccın beşeri ve sosyal alanda pek çok faydası vardır. Bu faydaların en başında, kul hakkı hariç kişinin günahlarının bağışlanması, kalbinin günah kirlerinden arınması gelir. Kur'ân-ı Kerim'de hac ibadetinin muhtelif safhaları hem şekli hem de manevi ve rûhî yönlerden tasvir edilerek çeşitli yararlarının bulunduğu belirtilir. Hac suresinin 27 ve 28. ayetlerinde Hz. İbrahim'e hitaben şöyle buyurulur: 'İnsanlar arasında haccı ilan et ki, gerek yaya olarak, gerek uzak yollardan gelen yorgun develer üzerinde sana gelsinler. Gelsinler ki kendilerine ait birtakım menfaatlere şahit olsunlar ve Allah'ın kendilerine rızık olarak verdiği (kurbanlık) hayvanlar üzerine belli günlerde (onları kurban ederken) Allah'ın adını ansınlar.' Hac, nefsi temizleyip arı, duru hale getirir ve nefsi ihlasla donatır. Böylece insana yeni bir hayatın kapılarını açar, insanın maneviyatını yükseltir, umutlarını güçlendirir. İlahi rahmet ve affa dair duyduğu güveni sağlamlaştırır. Hac, imanı güçlendirir. Allah'a verilen sözün yenilenmesine yardım eder. Sapması, yalanı olmayan en dürüst tövbeye götürür. Nefsi tertemiz hale getirerek duyguları inceltir. Hac, mümine hem İslam'ın muhteşem geçmişini hatırlatır hem de dünyanın her bölgesinden gelmiş kardeşleriyle tanışmasına ve kaynaşmasına vesile olur. 'Şüphesiz müminler ancak kardeştir.' ilahi hitabını anlamayı ve müminlerin birbirlerine karşı üstünlük taslamaya hakkı olmadığını, üstünlüğün Allah katında yalnızca takva ile olduğunu yaşayarak öğrenirler. Hac ibadetini eda eden kimse, her şeyden önce, Allah'ın bir emrini yerine getirmiş ve böylece O'nun rızasını kazanmayı amaçlar. Hac yolculuğuna hazırlanan kişi, bir taraftan gerekli hazırlıkları yaparken, diğer taraftan günahlarına tövbe eder, üzerinde kul hakkı varsa bunların sahipleriyle görüşüp helalleşir ve borçlarını öder. Bu bir nevi, büyük yolculuk da denilen ahiret yolculuğunun bir provasıdır. Kâbe etrafında, cins, ırk, renk, mevki, makam, zengin, fakir ayrımı olmadan saf tutan, tavaf edip Allah'a yönelen büyük kalabalık içerisinde kendisini, adeta mahşer yerinde Allah'ın huzuruna çıkmış birisi olarak algılar. Hac adayı, her gün en az beş defa yöneldiği ve Kur'an'da Allah'ın evi olarak da nitelenen Kâbe'yi bizzat yerinde görüp, orada, başta Hz. Muhammed olmak üzere, geçmiş peygamberlerin hak din uğrunda verdikleri mücadeleleri hatırlar. Hac esnasında hiçbir şeye zarar vermemek esas olduğundan, insanın çevresiyle ilişkisinde son derece dikkatli davranması gerektiği ortaya çıkar. Bu husustaki titizliğin ölçüsü, Kur'ân-ı Kerim'deki yasaklardan ve bu yasakların çiğnenmesi halinde verilecek cezaları bildiren ayetlerden anlaşılır. Hacda büyük ölçüde bitki ve canlılara karşı özen gösterip kimseyi incitmeyerek, sabırlı ve güler yüzlü olarak hac esnasında daha önce teorik olarak haberdar olduğu fakat layıkıyla yaşayamadığı ahlaki özellikleri kazanır. Hac ibadetinin hikmetlerinden birisi de, çeşitli uluslara mensup Müslümanların bir araya gelerek buluşmaları, tüm farklılıklara rağmen İslam kardeşliğinin kucaklayıcı atmosferinde kaynaşmalarıdır. Bunun en güzel örneği, Amerikalı siyahi Müslüman Malcolm X'in, siyahi ırkının üstünlüğüne dayalı İslam anlayışının yanlışlığını hac görevini eda ederken fark etmesi ve bu görüşünden tamamen vazgeçmesidir. Dolayısıyla hac, dünyanın neresinde yaşarlarsa yaşasınlar bütün Müslümanların aynı değerlere sahip oldukları ve bu değerlerin kendileri için ortak bir zemin oluşturduğu gerçeğini ortaya koyar. Hac ibadetinin yerine getirilebilmesi için bazı şartlar vardır. Bir kimseye haccın farz olması için onun şu şartlara sahip olması gerekir: Müslüman olması Hz. Peygamber, hicretin onuncu yılının Zilkade ayında hac için hazırlanmaya başlamıştı. Bu durum Müslümanlara duyurularak onların da hazırlanmalarını istedi. Onunla birlikte haccetmek isteyenler Medine'de toplanmıştı. Hz. Peygamber 26 Zilkade'de yanında hanımları ve kızı Fâtıma da olduğu halde, muhacir, ensar ve diğer Arap kabilelerinden oluşan Müslümanlarla birlikte Medine'den hareket etmişti. Yanına kurbanlık yüz deve almıştı. Zülhuleyfe denilen yere vardığında öğle namazını seferî olarak iki rekât kılmış aynı gün burada ihrama girmişti. Hz. Peygamber, 4 Zilhicce Pazar günü kuşluk vakti Kasvâ adlı devesinin üzerinde Mekke'ye ulaşmıştı. Kabe'yi tavaf edip iki rekat namaz kılıp Safâ ile Merve arasında sa'y etmişti. Veda Haccı süresince Mekke'nin Ebtah mevkiinde kendisi için kurulan çadırda konaklamıştı. Perşembe gününe kadar Mekke'de kalmıştı. Aynı gün Mina'ya hareket etmişti. Öğle, ikindi, akşam ve yatsı namazlarını orada kılmıştı. Ertesi sabah, namazı kıldıktan sonra güneş doğuncaya kadar burada kalmıştı. Arafat'taki Nemire mevkiinde çadır kurulmasını istedikten sonra Mina'dan hareket edip Müzdelife'den geçerek Cuma günü, Arafat'ta hazırlanan çadıra varıp konaklamıştı. Zeval vaktinden sonra çadırından çıkıp devesine binerek Arafat vadisinin ortasına gelmişti. Hz. Peygamber, Urane vadisinde meşhur Veda Hutbe'sini okudu. Bir ezan okutarak ayrı ayrı ikametle öğle ile ikindiyi birlikte kıldırdıktan (cem'i takdim) sonra devesinin üzerinde Arafat'a çıktı. Kıbleye dönüp akşama kadar dua ile meşgul oldu. Arafat'ta iken, kendisine, ilâhî tebliğ görevinin tamamlandığını bildiren şu ayet-i kerime nazil oldu: '...Bugün size dininizi ikmal ettim, üzerinize nimetimi tamamladım ve sizin için din olarak İslam'a razı oldum.'(Maide,3. ayet) Hz. Peygamber güneş battıktan sonra Arafat'tan ayrıldı ve Müzdelife'ye geldi. Yatsı vaktinde, akşam namazıyla birlikte yatsı namazını birleştirerek (cem'i te'hir), akşamı üç, yatsıyı da iki rekât olarak, tek ezan ve iki ayrı ikametle kıldırdı. Geceyi Müzdelife'de geçirdi. Ertesi sabah, yani Cumartesi (bayramın birinci) günü sabah namazını Müzdelife'de kıldıktan sonra Meş'ar-i Haram'a geldi. Cemre-i Akabe'ye (büyük şeytan) ufak taşlardan yedi tane attıktan sonra Mina'ya gitti. Burada yine deve üstünde bir konuşma yaptı. Kurbanlık olarak hazırladığı yüz deveden altmış üçünü, ömrünün her yılı için bir deve hesabıyla bizzat kendisi kurban olarak kesti. Diğer develeri de Hz. Ali kesti. Kurban etinden bir parça yiyen Peygamberimiz, geri kalanını Müslümanlara dağıttı. Daha sonra tıraş olup ihramdan çıktı. Sonra Kâbe'ye gidip tavaf yaptı ve öğle namazını kıldı. Tekrar Mina'ya dönerek bayram günlerini burada geçirdi. Bayramın ikinci, üçüncü ve dördüncü günleri taşlamalarını tamamladı. Bayramın ikinci günü Mina'da Müslümanlara üçüncü konuşmasını yaptı. Bayramın beşinci günü Mina'dan tekrar Mekke'ye gelip veda tavafını yaptıktan sonra 29 Zilhicce 10 / 26 Mart 632 tarihinde Medine'ye döndü.

Mukaddes bir yolculuk olan haccın faziletleri

HAC NEDİR?