Hakkında ayet nazil olan hanım sahabe; Havle binti Salebe

Hakkında ayet inen hanım sahabelerden biri olan Havle bint Salebe, Medine'de Müslüman olmuş, hicretten sonra da Peygamber Efendimize biat etmişti. Hazrec kabilesine mensup olan Havle, amcasının oğlu Evs İbn Sâmit el-Ensâri ile evlendi. Rebî' adında bir çocukları oldu. Evs İbn Sâmit, Bedir ve Gazve gibi pek çok savaşa katılmıştı. İslam tarihinde şehit olan ilk kadın Müslüman Dini yaşamına oldukça önem veren sahabelerden biri olan Havle Bint Salebe'nin yaşlılık yıllarında kocası ile aralarında bir hadise geçmişti. Şikayetini Peygamber Efendimize bildiren Havle, bu hususta Allah'a da dua etti. Onun bu duruşu sayesinde Mücadele suresinin ilk dört ayeti nazil oldu. Bundan sonra Havle 'Mücadele' olarak anılmaya başlandı. Hadisler ile İslam'da kadının yeri ve önemi Havle bint Salebe başından geçen olayı şöyle nakleder: Evs İbni Sâmit hayli yaşlanmıştı. Ne dediğini, ne yaptığını bilemez bir hale gelmişti. Bir gün canı sıkkın bir vaziyette iken, öfke ile bana: 'Sen bana anamın sırtı gibi ol!' dedi. Daha sonra evden çıkıp gitti. Bir müddet sonra pişman olarak eve döndü. Beraber olmak istedi Ben: 'Hayır! Sen çok büyük lâf ettin. Sonu nereye varacak bilemiyorum.' dedim. Sonra Evs'e: 'Sen Rasûlullah'a git ve yaptığın işten sor!' dedim. O da: 'Ben bunu Rasûlullah'tan sormaya utanırım. Git bunu Allah Rasûlüne sen danış.' dedi. İslam'da kadın hakları ve önemi Arap geleneklerinde kendisinden kesinlikle boşanmak istedikleri hanımlarına 'anamın sırtı gibi ol!' ifadesi kullanılırdı. Buna da 'zıhar' denirdi. Zıhar terimi kocanın, kendisine haram kılmak maksadıyla karısını veya karısının baş, yüz, sırt gibi bütünü ifade eden bir bölümünü evlenmesi dinen yasak olan yakını bir kadına benzetmesidir. Câhiliye toplumunda erkekle karısı veya onun akrabaları arasında bir husumet ortaya çıktığında zıhâr yeminine başvurulurdu, bu o topluma özgü yemin türlerinden biriydi. Zıhar kefareti hakkında merak edilenler için tıklayın. Havle bint Salebe, Hz. Peygambere gençliğini kocası uğruna tükettiğini, ona çocuklar verdiğini ama şimdi yaşlanınca kapı dışarı edildiğini dertli dertli anlattı. Bazı rivayetlere göre Resûl-i Ekrem, bu evliliğin bittiğini ima etti. Kadın durumun çok vahim olduğunu tekrar tekrar ifade ettiyse de farklı bir cevap alamadı. Fakat yaşlı kocasını yalnız bırakmak istemeyen Havle bint Salebe, onun boşamaya dair bir kelime kullanmadığını söyleyerek ısrarcı oldu. Bu hususta daha kesin bir görüş bekledi. Bir aile reisi olarak Hz. Muhammed ve örnek davranışları Peygamber Efendimizin yanından ayrılmayan hanım sahabe, Allah'a yalvarmaya ve halinden yakınmaya başladı. 'Allah'ım! Çok yalnızım. Bu ayrılık bana çok acı verecek. Küçük çocuklarım var; onları babalarına bıraksam perişan olurlar, kendime alsam aç kalırlar. Halimi sana arz ediyorum, beni bu sıkıntıdan kurtar; resulünün dilinden bir vahiy inzâl buyur!' diye dua ediyordu. Kur'an-ı Kerim'de geçen Allah'ın insanlara öğrettiği dualar Havle bint Salebe'nin bu dualarından sonra, Peygamber Efendimize Mücâdele sûresinin ilk dört ayeti nazil oldu. Hz. Peygamber onu müjdeledi ve ayetleri okudu. Fikriyat'ın Kur'an-ı Kerim uygulamasında yer alan seçkin hafızlardan, Mücadele Suresi'ni dinlemek ve okumak için tıklayın. 'Kocası hakkında seninle tartışan ve Allah'a yakınan kadının sözünü Allah işitmiştir. Allah sizin karşılıklı konuşmanızı işitiyordu. Çünkü Allah her şeyi işitmekte ve görmektedir. İçinizden karılarına zıhâr yapanların karıları asla onların anaları değildir. Onların anaları sadece, kendilerini doğuran kadınlardır. Gerçek şu ki, onlar çirkin ve asılsız bir söz söylüyorlar. Şüphesiz Allah affedicidir, bağışlayıcıdır. Karılarına zıhâr yapıp da sonra dediklerinden dönenlerin, onlarla temas etmeden önce bir köle âzat etmeleri gerekir. Size öğütlenen işte budur. Allah yapıp ettiklerinizden tamamen haberdardır. Buna imkân bulamayan, temastan önce peş peşe iki ay oruç tutar. Buna da gücü yetmeyen altmış fakiri doyurur. Bu, Allah'a ve resulüne imanınızı göstermeniz içindir. İşte bunlar Allah'ın koyduğu kurallarıdır. Kâfirleri elem veren bir azap beklemektedir.' (Mücâdele suresi, 1-4. ayet) Mücadele suresinin ilk üç âyetinde, Havle'nin beklediği sonuç açıklanır. Eşlerini annelerinin vücudunun bir tarafı gibi gördüklerini belirterek çirkin bir söz söylen erkeklerin bu yaptıklarından pişman olup tekrar eşlerine dönmek istedikleri takdirde ya bir köle âzat etmeleri veya artarda iki ay oruç tutmaları yahut altmış fakiri doyurmaları emredilmekteydi. Fikriyat'ın Kur'an-ı Kerim uygulamasında yer alan seçkin hafızlardan, Mücadele Suresi'nin tefsirini okumak için tıklayın. Peygamber Efendimiz, Havle bint Salebe'nin kocasını çağırtıp onun durumunu öğrendi. Köle âzat edemeyeceğini, iki ay peş peşe oruç tutamayacağını ve altmış fakiri doyuracak kadar malî imkânının da bulunmadığını anlayınca fakirlere dağıtması için bir sepet hurma verdi. Olaya tanık olan Hz. Âişe, 'Bütün sesleri işiten Allah ne kadar yüce! O kadın durumunu anlatırken ve Allah'a yalvarırken öylesine yavaş ve fısıltıyla konuşuyordu ki dediklerinin bir kısmını işitemiyordum' diyerek Mücâdele suresinin ilk âyetinin, 'Çünkü Allah her şeyi işitmekte ve görmektedir' meâlindeki kısmını tefsir etmiş oluyordu. Mücadele suresinin ilk ayeti, kadının toplumsal konumuyla ilgili önemli bir bilgi içermektedir: Toplumun önemli bir ferdi olan kadının mevcut kurallardan ve şartlardan bağımsız bir statüye sahip olması düşünülemez. Ayetten açıkça anlaşıldığı üzere kadın, o güne kadar Kur'an'dan ve Hz. Peygamber'in uygulamalarından, 'herkese problemini en yetkili merciler önünde uygun şekilde seslendirebilmesi ve hakkını arayabilmesi imkânının tanınması gerektiği' ilkesini çıkarabilmiş ve bunun teoride kalmayıp yaşanan bir gerçek olduğunu da görmüştür. İslam'da kadının önemini anlatan hadisler 'Mücadele' lakabıyla anılmaya başlayan Havle bint Salebe, Hz. Ömer ona hep ayrı bir saygı duymuş ve halifeliği döneminde etrafındakileri şaşırtacak derecede onunla ilgilenmişti. Havle bint Salebe aynı zamanda güzel konuşmasıyla da tanınırdı. Bir defasında hanım sahabe Havle, Hz. Ömer'i lafa tutmuştu. Halifeyi beklemekten sıkılan yanındakilerden bir kişi, bir kocakarı yüzünden bu kadar adamın boşuna bekletildiğini söyledi. Emîrü'l-mü'minîn: Hz. Ömer Bunun üzerine Hz. Ömer ona, şikâyetini Yüce Allah'a duyuran ve hakkında âyetler nâzil olan bu hanımdan söz etti. Kendisiyle akşama kadar konuşacak olsa bile namaz dışında hiçbir şey için onun yanından ayrılmayacağını belirtti. Bir rivayete göre Havle Hz. Ömer'e nasihatte bulunmuştu. Ona, Ukâz çarşısında elinde sopa ile koyun güttüğü günlerde kendisine Ömercik dediklerini, daha sonra Ömer ve nihayet 'emîrü'l-mü'minîn' diye hitap ettiklerini söyleyerek, halka iyi muamele etmesini tavsiye etti.

Hakkında ayet nazil olan hanım sahabe; Havle binti Salebe

HAVLE BİNT SALEBE KİMDİR?