Gurbette Ramazan ayı nasıl yaşanırdı?

'Yemeklerimizi ihzara başladık. Hayatımızda birdenbire gelen bu tahavvül (değişim) hizmetçimiz Japon kadınını ve komşularımızı daha şaşırtdı. Dinimizin kudsiyetini takdire bir vesile oldu. Dûçâr-ı hayret olarak nihayet uleması zaman-ı kadimde Japonlarda dahi aynen böyle bir oruç olduğunu söylemeğe başladılar…' Osmanlı gazetecisi Hasan Fehmi bu satırlarda yüz yıl öncesindeki bir gurbet Ramazanını anlatıyor. Bugün ki hayatımız bize Ramazanü'l-Mübareke hulûlünü tebşir ediyor, ah ne mübarek günler ve ne güzel beşâretler ve ne kadar ulvî bir rûhâniyyet! Lafz-ı Celâl'de birleşen bütün âlem-i İslâm bugün bu mâh-ı gufrânda kâffesi ayn halde bulunacak herkes oruç tutarak bir taraftan mükâfât-ı sübhaniyeye mazhar olacak diğer tarafdan da himem-i nev'î arasında nân-pâre (ekmek) tedarikinden aciz bir takım biçaregan ahvalini düşünmek suretiyle derece-i medeniyye ve insaniyesini yükseltecek. O anda kalbinde bir his-i şefkat doğacak, işte biz burada Japonya ülkesinde üç kişiyiz. Bütün etrafımızda olanlar taşlara topraklara hülâsa bütün mevcudata taabbüd (kulluk/ibadet) eden bir millet bulunuyor. Biz ise büyük bir şevk ile rıza-ı bari içün Ramazan'a hazırlanıyoruz ve şu eyyam-ı mübârekeyi idrâke nâiliyetimizden Cenâb-ı Hakka tekrar teşekkürler ediyoruz. Fi'l-vâki' ailelerimizden uzak böyle diyârı-ı gurbetde bulunmamız olanca te'essüriyetini gösteriyorsa da mes'ûdiyet-i ebediyye düşüncesi karşısında hiç kalıyor. Her ne ise bizde şu mübarek Ramazan'ı geçirmeğe hazırlandık takvime bakarak cum'a günü akşamı sahur yiyeceğiz. Yemeklerimizi ihzara başladık. Hayatımızda birdenbire gelen bu tahavvül (değişim) hizmetçimiz Japon kadınını ve komşularımızı daha şaşırtdı. Dinimizin kudsiyetini takdire bir vesile oldu. Dûçâr-ı hayret olarak nihayet uleması zaman-ı kadimde Japonlarda dahi aynen böyle bir oruç olduğunu söylemeğe başladılar. Sahura hazırlandık, sofralarımıza kurduk, bir ufak kâse patlıcan çorbası ile iki dane yumurta, birer fincan çay yemek listemizi teşkil ediyordu. Bunları konuşa konuşa yedik. Sonrada sabah namazını bekleyerek o farizamızı eda ettikden sonra birazda istirahat etdik, havaların çok sıcak, rutubetli olmasına rağmen Ramazan-ı Mübareke birinci günü gayet hoş geçdi. Akşam olunca elimizde sa'at, sofra başına oturduk, sözü bi't-tabi' İstanbul'dan açdık ve merkez-i İslamiyet'in Ramazan'da aldığı şekil-i ruhaniyetden ve cevâmî-i şerifelerin kandil-i mübarekelerinden ve herkesin topa nasıl muntazır (bekleyen) olduğundan bahs ederek her birimiz kendi aile efradını birer birer ta'dad etmekde idi. İftarı bekler iken hepimizin zihninde birer aile levhası tersim (resmetme) olunmuşdu derken İstanbul'da toplar atıldı. Bizde sofralarımızın üç köşesinden ellerimizi uzatdık, yemeklerimiz yine patlıcan çorbası, birer yumurta, bir testi soğuk su, semaver vazifesini ifa eder çandanlık ve üç bardak bütün (servisimiz) bu kadar. Hepimiz orucun te'siriyle nim-mahmur (yarı uykulu) kalan yarım sâ'ati geçirmek içün söz bulunamıyor, herkes sükût'î (sessiz), gözleri bir yere ma'tûf bir şeyler düşünüyor gibi, işte hamd olsun bu günde Ramazan'ımızın ikinci sahuruydu. Bu mektubuda sabah namazını bekler iken yazdım. Ortalık bir sükût-ı 'amîk, gündüzü gözleyen Tokyo derin habe (uyku/rüya) varmış, hazin bir sükût. Düşünüyorum koca Japonya'nın merkezinde, milyonlarca nüfûs içinde, yalnız biz üç kişi hâlık-ı kâinâta vazife-i ubudiyeti ifa etmek içün sabahın olmasına muntazırız. Refiklerimde(arkadaşlarım da), her ikisi Kâ'be'ye müteveccih tilâvet ile meşgul, ortada yavaş yavaş aydınlanıyor. İşte artık vazife-i 'ubudiyeti ifâ ederek uykuya yatacağım. İnşaallâh az zaman sonra burada da iftar ve sahûr toplarını işitmek nasib olur. Hasan Fehmi, Sebilürreşâd, Ramazân 1337 Biz Paris'te dolaşırken Ramazan-ı Şerif çıkageldi. Gündüzleri oruç tuttuk, geceleri de cemaatle teravih namazı kıldık. Burada gün erken doğduğundan, beş buçuk saatte imsak oluyordu. Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi 17.yüzyılın sonlarına doğru doğmuş, 18.yüzyılı, ''Lale Devri'' diye isimlendirilen devirde ehemmiyetli vazifeler almış devlet adamlarımızdandır. Fransa'nın başkenti Paris'e giden elçilerimizdir. Yazdığı Sefaretname'si meşhurdur. Burada anlattığı bir Ramazan hatırası nakledilmektedir. Ramazan ayında oruç tutan Çelebi Mehmed Efendi ve maiyetinin iftarlarını, yemek yeyişlerini, teravih namazlarını eda edişlerini merak eden başta Fransız kadınları olmak üzere birçok Fransalının halet-i ruhiyelerini 18. Yüzyıldaki in'ikaslarını şöyle anlatıyor: Biz Paris'te dolaşırken Ramazan-ı Şerif çıkageldi. Gündüzleri oruç tuttuk, geceleri de cemaatle teravih namazı kıldık. Burada gün erken doğduğundan, beş buçuk saatte imsak oluyordu. Müneccimler: ''Yaz günlerinde iki ay kadar geceleri fecir az sürer.'' dediler. Gerçi akşamları da şafak iki saat geç kayboluyordu, saat sekizi geçerken de güneş doğuyordu. Biz Ramazan'a başlayınca Mareşal yanımıza geldi, devlet büyüklerinin selamlarını getirerek: ''Hanımlarımız iftar saatinde yanınıza gelip, yemek yeyişinizi seyretmek istiyorlar. Çok yalvarıp rica ettiler, izniniz olursa hepimizi sevindirirsiniz, hatta belki Kral'ımız bile memnun olur.'' dedi. Yapılan bu ricaya karşı çaresiz bir durumda: ''Elimizden ne gelir, hoş geldiler, sefa geldiler.'' dedik. Akşama yarım saat kala bir de me göreyim, altın ve ziynete batmış iki yüze yakın kadın konağımızı basıp, içeri girerek karşılıklı sandalyelere oturdular. Konağımız adeta kadınlar evine döndü. Dolup dolup taştı. Arkadan, iznimizi duyan başka kadınlar da gelmeye başladılar. Bir anda birkaç kadın arasında kalıverdik. Konağımız böylece bir düğün evi halini aldı. Binlerce kadının azap verici bakışları arasında güç bela iftar açarak yemeğimizi yedik. Daha sonra teravih namazını kıldık. Teravih kıldığımızı da ertesi gün duymuşlar, yine iftara yarım saat kala, iki bine yakın kadın kız konağımızı bastılar. Her birinin ellerinde şekerleme ve çörekler vardı. İftarımızı açıp, yemeğimizi yedik. Muhterem misafirlerimiz bir türlü gitmek bilmiyorlar, gece ta saat üçe kadar yanımızda kalıp bizleri rahatsız ediyorlardı. Meğer teravih namazını kılmamızı bekliyorlarmış. Yapacak başka işimiz ve çaremiz kalmadı, mecburen kalktık abdest alıp teravih namazımızı kıldık. İzin istemekte daha sonraki geceler de devam ettiler. Hemen her gece gelip iftar yapışımızı, yemek yeyişimizi ve teravih namazını kılışımızı seyretmek için yalvarmaya başladılar. Biz de gece geç saatlere kadar oturup cemaatle ilahi okuyor, tesbih çekiyor sonra da kalkıp, Fransız kadınlarının hayran hayran bakışları arasında teravih namazı kılıyorduk. Yirmisekiz Mehmed Çelebi Efendi,