Erzurum'un asırlık Kur'an geleneği "1001 hatim"

Erzurum'da '1001 hatim' geleneği çerçevesinde Kur'an-ı Kerim okunmaya başlandı. 15 Ocak'a kadar devam edecek olan Kur'an-ı Kerim adeti için kentte program da düzenlendi. Pir Ali Baba'nın başlattığı ve nesilden nesile aktarılarak günümüze kadar ulaşan asırlık Kur'an adetinin 500 yıllık mazisi bulunuyor. 500 yıl süren Osmanlı geleneği Hatim, Kur'an-ı Kerim'i baştan sona kadar ezbere ya da yüzünden okuyarak bitirmeye denir. Bu hatim geleneği, 1500'lü yıllarda Pir Ali Baba öncülüğünde doğal afetlerden korunmak maksadıyla başlatıldı. 1001 hatim geleneği çerçevesinde Erzurum'da kış mevsiminde camilerde imamlar ve vatandaşlar tarafından Kur'ân hatimleri yapılırdı. Ardından son hatim, şehrin etrafını at sırtında dolaşan iki hafız tarafından okunur ve böylece sayı bin bire tamamlanırdı. 1001 hatim geleneğinin asıl amacı, halkın Kur'an ile olan bağının güçlendirilmesidir. Bu geleneği başlatan Pir Ali Baba, Anadolu'daki halkı irşad eden büyük âlimlerden birisiydi. Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman dönemlerinde Erzurum'da Dutçu köyünde yaşadı. Osmanlı'nın yükseliş döneminde ilim, sanat ve edebiyat alanında büyük gelişmelerin yaşandığı bir devirde yetişti. Fikriyat Kur'an-ı Kerim uygulaması nasıl kullanılır? Alim ve zahit bir şahsiyet olan Pir Ali Baba, şehrin nüfuslu kişilerinden biriydi. Yaşadığı dönemde bölgede sıklıkla deprem yaşanıyordu. Pir Ali Baba 'Eğer her yıl 1001 hatim okunursa Allah-ü Teala'nın bu memleketi hususiyetle zelzeleden koruması umulur' diyerek sahibi bulunduğu 8 köyden 4'ünün gelirini, Erzurum'da yılda bir defa okunmasını ihdas ettiği 'Binbir Hatimler'e vakfetti. Rabbe ulaşmanın en güzel yolu: Dua Pir Ali Baba'nın sözlerinden itibaren Birinci Dünya Savaşı'nın olduğu yıllara kadar hatimler okundu. Harbin meydana getirdiği karışıklık bazı aksamalara neden olsa da bir süre sonra Erzurum Müftüsü Hacı Muhammed Sadık Solakzade ve o dönemin Erzurum milletvekillerinden Mühirzade Asım Efendi ile Zihni Beyler yeniden okutulmasının önünü açtı. Erzurum'daki birçok camide pandemiden önce '1001 hatim' köşesi oluşturuluyor, okunan ve okunmayan cüzler şeklinde bölümler tahsis ediliyordu. Pir Ali Baba'nın mezarı merkeze bağlı Tepeköy ile (Düzcü) Tuzcu köyleri arasında kendi adını taşıyan tepenin üzerinde yer alır. Ayrıca bu köyün yirmi dakika kuzey batısında bir tepe üzerinde Ahi Yusuf zaviyesi bulunur. İbni Mes'ûd rivayet ettiğine göre, Resûlullah (sav) şöyle buyurdu: 'Kim Kur'ân-ı Kerîm'den bir harf okursa, onun için bir iyilik sevabı vardır. Her bir iyiliğin karşılığı da on sevaptır. Ben, elif lâm mîm bir harftir demiyorum; bilâkis elif bir harftir, lâm bir harftir, mîm de bir harftir.' (Tirmizî, Fezâilü'l-Kur'ân 16) İnsanların Kur'an-ı Kerim ile bağlantısını güçlendiren bu güzel geleneğin yanı sıra ülkemizde 1001 hatim duası, feraciye gibi pek çok hayırlı adet vardır. 1001 hatim duası geleneği üç ayların ilk cuma günü başlar. Feraciye ise karşılaşan musibetler karşısında Müslümanların topyekûn duaya yönelmesiydi. Bu hayırlı geleneklerin ardından Peygamberimizin hatim hakkında görüşlerine daha yakından bakalım. Anadolu'nun asırlık dua geleneği: Feraciye Hadis-i şeriflerde Kur'an-ı Kerim'in okunmasına ve hatmedilmesine yönelik pek çok rivayet bulunur. Hz. Peygamber (sav), yüce kitabımızın okunmasının Müslümanların asla vazgeçemeyeceği bir görev olduğunu belirtir. 'Kur'an okuyan mümin, kokusu ve tadı güzel olan turunç gibidir. Kur'ân okumayan mümin, tadı güzel ve fakat kokusu olmayan hurma gibidir. Kur'an okuyan münafık, kokusu güzel fakat tadı acı olan fesleğen otu gibidir. Kur'ân okumayan münafık ise, kokusu olmayan acı yaban keleği gibidir.' (Buhârî, Fedâilu'l-Kur'ân, 36, Tevhid, 57) Fikriyat'ta yer alan hadislere ulaşmak için tıklayın İbn Abbas'ın rivayetine göre, bir adam Peygamberimize (sav), 'Allah'ın en çok sevdiği amel hangisidir.' diye sordu. O da 'Konup göçendir' dedi. O kişi 'Konup göçen kimdir?' diye sorunca, Peygamberimiz (sav) 'Kur'an'ı başından sonuna kadar okuyan, bitirince hemen tekrar başlayandır' dedi.' Peygamber Efendimiz Kur'an'ın kaç günde okunulmasını hadis-i şeriflerinde Müslümanlara bildirdi. Peygamberimiz (sav), sahabeden Abdullah ibn Amr'a 'Kur'ân'ı bir ayda oku' buyurdu. Abdullah '(Ya Resûlüllah!) Daha kısa sürede okumaya gücüm yeter' demiştir. Hatim bittikten sonra, duanın kabul olma şartlarına da riâyet ederek, hatim duasına şu cümlelerle başlamak uygun görülmüştür: Sadekallâhü'l-'azîm ve belleğa Rasûlühü'l-Kerîm. Ve nahnü 'alâ zâlike mineş-şâhidîn. Rabbenâ âmennâ bimâ enzelte vet-teba'ner-Rasûle fektübnâ meaş-şâhidîn. Anlamı: 'Yüce olan Allah şüphesiz doğru söylemiştir. Onu Peygamberimiz (a.s) bize ulaştırmıştır. Biz de bu duruma şahit olanlardanız. Rabbimiz! Senin indirdiğine iman ettik ve Peygamber'e uyduk. Artık bizi şahidlerle beraber yaz. (Al-i İmrân, 3/53) Ya da kısaca: Sübhâne Rabbiyel-'aliyyil-â'lel-vehhâb. Yüce, ulu ve lütufkâr olan Rabbimi tesbih ederim' dedikten sonra duaya başlanır. Hatim duası için tıklayın

AKADEMİK

İLAHİYAT

Kur'an

TARİH

EDEBİYAT

SİNEMA

MÜZİK

EĞİTİM

FELSEFE

SOSYOLOJİ

PSİKOLOJİ

GALERİ

LİSTELER

FİKRİYAT TV

ESMA-İ HÜSNA

İSLAM

MÜZİK

FİKRİYAT AKADEMİ

Erzurum'un asırlık Kur'an geleneği "1001 hatim"

500 YILLIK HATİM GELENEĞİ