Asr-ı Saadet'te Ramazan ayı nasıl geçerdi?

Hz. Peygamber'in Mekke'den Medine'ye hicretinden sonra Müslümanların hayatı tümüyle değişmişti. Peygamber efendimiz önce, Medine'nin merkezine büyük bir mescit yaptırdı. Kendi evi de o mescide bitişik inşa edildi. Mekke döneminde daha çok iman ve ibadet konularıyla ilgili ayetler inerken hicretten sonra ibadet, sosyal ve iktisadi hayatla ilgili ahkâm ayetleri inmeye başladı. Bu ayetlerden bir kısmı da ramazan ayında oruç tutmayı emrediyordu. Ayete şöyle buyruluyordu: 'Ey iman edenler! Allah'a karşı gelmekten sakınmanız için oruç, sizden öncekilere farz kılındığı gibi size de farz kılındı.' (Bakara, 2/183) '(O sayılı günler), insanlar için bir hidayet rehberi, doğru yolun ve hak ile batılı birbirinden ayırmanın apaçık delilleri olarak Kur'an'ın kendisine indirildiği Ramazan aydır. Öyle ise kim bu aya ulaşırsa onu oruçla geçirsin.' (Bakara, 2/185) Asr-ı Saadet'te ilk ramazan heyecanı dalga dalga bütün Medine'ye yayılmıştı. Hz. Peygamber (sav), sahabenin geceleri de teheccüt ve teravih namazı kılmalarını istiyordu. Abdurrahman b. Avf'ın anlattığına göre; Rasulullah şöyle dedi: 'Şüphesiz izzet ve celal sahibi Allah, ramazan orucunu farz kıldı. Ben de o ayda gece namazını (teheccütü/teravihi) sünnet kıldım. Kim ihlasla o ayın orucunu tutar ve gecesinde ibadeti (teravihi) eda ederse günahlardan kurtulur, tıpkı annesinin onu doğurduğu gün gibi (günahsız/tertemiz) olur. Bir konuşmasında da şöyle dedi: 'Kim ramazan ayında gece (teheccüt/teravih) namazlarına iman ve ihlas ile devam ederse onun geçmiş günahları af olur.' Teravihin hikmetleriyle ilgili haberimizi okumak için tıklayın. Arap dilinde, tutmak anlamında olan imsak kelimesi, İslam döneminden sonra; oruç tutmaya başlama vakti için kullanıldı. Gündüz eda edilen oruç imsak vakti başlar ve güneş batıncaya kadar da devam eder. Allah, imsak vaktini Kur'an'da bunu şöyle açıklar: Ashaptan birisi ayette geçen siyah ve beyaz ipliği, gerçek iplik zannedip, sabaha doğru onlara bakmış, ancak tam ayırt edememişti. Kuşluk vakti, Peygamberimize (sav) giderek durumu arz etti. Allah Resulü şöyle dedi: '(Kur'an'daki) bu ifade, gecenin karanlığı ve gündüzün beyazlığıdır.' Buhari, Savm, 16.) Asr-ı saadette, özellikle Ramazan aylarında Medine'de imsak için iki ezan okunurdu. Birisi imsaktan önceydi. Bu ezan; teheccüt namazı kılanlar, imsak vaktinin yaklaştığını anlasınlar ve sahur yemeklerini yesinler diye bir uyarı niteliğindeydi. İlk ezanı Bilal-i Habeşi okurdu. Saatin olmadığı o dönemlerde böyle bir sahur uyarısı çok önemliydi. İmsaktan sonra da, oruç ve sabah namazı vaktinin başladığını ilan için ikinci defa ezan okunurdu. İkinci ezanı okumak, âmâ bir şahıs olan Abdullah b. Ümmi Mektum'a aitti. İnsanlar 'Fecr doğdu' diye kendisine bildirince o da ezan okurdu. Bu şekilde insanların ittifak ettiği bir vakitte ezan okunmuş olurdu. Osmanlı döneminde de, imsaktan önce sahur vaktini duyurmak için Allah'a hamd ü sena, Peygamber Efendimize salat ve selam okunurdu. Buna da 'temcit' denir. Hatta o dönemde akşamdan hazırlanmış pilavlar ısıtılıp, sahur vakti 'temcit' okunurken dağıtılırdı ve yenirdi. Bu nedenle ona da 'temcit pilavı' denilmişti. Osmanlı'daki Ramazan gelenekleri haberimizi okumak için tıklayın. İftar; sona erdirmek ve açmak anlamında bir kelime olup, İslam döneminde; orucu sona erdirmek ve açmak manalarında kullanılmaya başlandı. Peygamberimiz (sav) iftarda acele edilmesini isterdi. Aynı zamanda iftarın hurma veya su ile yapılmasını tavsiye ederdi. Enes b. Malik şöyle anlatır: 'Resulullah Efendimiz akşam namazını kılmadan önce birkaç taze hurma ile eğer yoksa kuru hurma ile iftar ederdi. O da yoksa su ile orucunu bozardı.' Peygamberimiz (s.a.s.) iftar sırasında dua edilmesini isterdi ve: 'Her oruçlunun iftarını açtığında reddedilmeyen bir duası vardır' derdi. Kendisi de ellerini açarak; 'Allah'ım, senin için oruç tuttum. Senin verdiğin rızık ile iftarımı ettim!' diye dua ederdi. Peygamberimiz, iftar sofrasına başka insanların da çağırılmasına ve beraber iftar edilmesine teşvik ederdi. Şöyle derdi: 'Her kim bir oruçluya iftar yemeği yedirirse, kendisine onun sevabı kadar sevap verilir.' (Tirmizi, Savm, 82) İftardan sonra akşam namazını kıldırırdı. Günümüzde de Mekke'de Kâbe ve Medine'de Mescid-i Nebi başta olmak üzere birçok cami ve mescitte bu şekilde iftar sofraları kurulur ve insanlar iftarlarını yaptıktan sonra akşam namazı kılınır. Her ramazan ayında Peygamberimiz (sav) Cebrail ile beraber Kur'an'ı mukabele ederdi. Peygamberimiz okur, Cebrail ise dinlerdi. İbn Abbas (r.a.) bunu şöyle anlatır: 'Peygamberimiz hayır yapma konusunda insanların en cömerdiydi. Ramazan ayında Cebrail ile buluştuğunda da o insanların yine en cömerdi idi. Her gece Cebrail ile buluştuklarında Allah Resulü ona Kur'an'ı arz ederdi (okurdu).' Bazı rivayetlerde Cebrail'in okuduğu da nakledilir. Bu rivayetlerden bazen Peygamberimizin okuyup Cebrail'in dinlediği, bazen de Cebrail'in okuyup Peygamberimizin dinlediği anlaşılır. Fikriyat Kur'an-ı Kerim uygulamasından mukabele dinlemek için tıklayın. Hz. Peygamber (sav), ramazanın son on gününde Mescid-i Nebi'de itikâfa girerdi. Hatta rivayetlerde kendisi için mescitte çadır kurulduğu ve farz namazı kıldırdıktan sonra genellikle zikir, ibadet ve Kur'an okumak için bu çadıra çekildiği nakledilir. Bu günlerden birinde gerçekleşen olayı Ebu Zer (r.a.) anlatır: '(Ramazan'ın) son on günü olunca Rasulullah mescitte itikâfa girdi. (Ramazan'ın) 22'sine denk gelen Pazartesi günü ikindi namazını kıldırdı ve şöyle dedi: 'Bu gece namaz kılacağız, inşallah. Gece namaz kılmak isteyen kılsın!' Bu gece ayın 23'ü oluyordu. Hz. Peygamber yatsıdan sonra cemaate gecenin üçte biri oluncaya kadar (teravih/teheccüt) namazı kıldırdı, sonra bitirdi. Ayın 24'ü olunca bir şey demedi ve gece namaza gelmedi. Sonra 25. geceyi kastederek şöyle dedi: 'İnşallah, bu gece namaz kılacağız. Gece namaz kılmak isteyen kılsın!' Gecenin üçte birine kadar cemaate (teravih/teheccüt) namazı kıldırdı, sonra bitirdi. Ayın 26'sı olunca bir şey demedi ve gece namaza gelmedi. 26. günün ikindi namazı olunca kalktı ve 27. geceyi kastederek şöyle dedi: 'İnşallah, bu gece namaz kılacağız. Gece namaz kılmak isteyen kılsın!' Ebu Zer anlatmaya şöyle devam etti: (O gece) namaz için toplandık ve Hz. Peygamber bize gecenin üçte ikisi oluncaya kadar (teravih/teheccüt) namazı kıldırdı. Sonra mescitteki (itikâf) çadırına gitti. Ben kendisine 'Ey Allah'ın Resulü! Sabaha kadar bize namaz kıldırmanı çok isterdik' deyince şöyle buyurdu: 'Ey Ebu Zer! Sen imamınla bu namazı kılıp tamamladığında gecenin tümünü ibadetle geçirmiş gibi sevap alarak bitirmiş olursun.' Hz. Peygamber bu şekilde bir kere kıldırdı. Farz olmasından korktuğu için (cemaatle kıldırmaya) devam etmedi.' Peygamberimiz, o günkü imkânlar çerçevesinde ne varsa onu yerlerdi. Özellikle Hayber'in fethine kadar ciddi bir zorluk çekilmişti. O dönemleri Hz. Aişe şöyle anlatır: 'Kaç ay geçerdi de evimizde yemek pişirmek için ateş yakılmazdı. Günler birbiri arkasına düşerdi de bizim evimizde sadece iki siyahtan (su, hurma) başka bir şey olmazdı.' Hayber sonrası Medine maddi rahatlık sağlanınca Peygamber ve Sahabe evleri de biraz rahata kavuştu. Fakat israf derecesinde Ramazan sofrası kurulmazdı. Su ve hurma ile açılan iftarlar, bir iki kap yemekle devam etti. Sayılı günlerde ise o hanelere et girdi. İftara olduğu gibi, sahura da misafir davet ederdi. 'Midenizi yemekle doldurmayın. Üçte biri hava, üçte biri su, üçte biri ise yemek olsun!' Hz. Peygamber bu ilkeyi Ramazan'da da korudu ve sahabeleri de korumaları konusunda teşvik etti. 10 sene hizmetinde bulunan Enes bin Mâlik, vakit girince, birkaç taze hurma, yoksa kuru hurma, o da yoksa birkaç yudum su ile orucunu açtığını söyler. Yemeğe tuzla başlamak da övülmüştür. Kışın hurma, yazın su ile açtığı da nakledilir. Zeyd bin Sâbit der ki: 'Resulullah ile sahur yedikten sonra, elli âyet okuyacak kadar zaman geçti ve sabah namazını kıldık. Bundan sonraki yıllarda Medine'de Ramazan ayı sakin geçti, herhangi bir savaş ve saldırı hâli olmadı. Sahabe-i kiram oruçlarını tutuyor ve gece namazlarını kılıyorlardı. Hicri 3. yılı ramazan ayının ortalarında Peygamberimizin torunu Hz. Hasan doğdu. Hz. Peygamber, Medine'de olduğunda Ramazan'ın son on gününde itikâfa girerdi. Ayrıca her Ramazan ayında Cebrail ile Kur'an'ı mukabele ederlerdi. Peygamberimiz (sav) gece namazlarında kıyamı uzun tutup uzun uzun Kur'an okurdu. Hicri 8. yılın Ramazan ayında Mekke'nin fethi gerçekleşti. Hicri 9. yılda Tebük Seferi'ne giden Peygamberimiz (sav) on küsur gün kaldıktan sonra döndü ve Ramazan'ın ilk günlerinde Medine'ye ulaştı. O yıl ramazan ayında Taif ve Yemen gibi birçok bölgeden Medine'ye heyetler geldiler ve Peygamberimizle görüştüler. Hicretin 10. yılında Peygamberimiz Ramazan ayında Medine'deydi. Peygamber efendimiz son ramazan ayında, 20 gün itikâfa girdi ve Cebrail ile iki defa Kur'an'ı mukabele etti. Her sene Peygamberimiz o güne kadar inen sureleri ve ayetleri Cebrail ile mukabe ederdi. Mukabeleyle ilgili haberimizi okumak için tıklayın.

Asr-ı Saadet'te Ramazan ayı nasıl geçerdi?

ASR-I SAADET'TE RAMAZAN NASIL GEÇERDİ?