Yazarların az bilinen çocukluk anıları

🔸Ahmed Cevdet Paşa, medrese hatırlarından şöyle bahseder: ◾ 'Medreselerin tahsil günlerinde, belirli dersleri görürdük. Bundan başka tatil günleri olan Cuma günlerinde ben ufak tefek ve eski metotla hesap, cebir, geometri, astronomi ve diğer ilimlere ait pek çok okurdum. Arkadaşlarım senenin üç ayını memlekette geçirirken ben yalnızca Ramazan'da sıla hasretini gidermek için Lofça'ya giderdim. Bundan başka hep İstanbul'da kalıp kitaplarımla uğraşıyor, tatil günlerinde tahsil günlerinden fazla bilgi ediniyordum. Bu şekilde diğer talebelerin on yılda yapamadığı tahsili ben beş-altı senede tamamlayarak ders kitabı okutmaya başladım. Bu arada 'Beyanü'l-Unvan' adlı kitap yazdım. ◾ Yüksek ilimleri öğrenebilmek için derslerin üzerine pek fazla eğildim. Önceleri yatağa yatmıyordum. Ders çalışırken uyukluyor, kitap üzerine uyuyor, sonra yine uyanıp kitaba sarılıyordum.' ◾ 'Fatih Camii'ndeki Vidinli adında büyük bir hoca Mutavvel adında kitabı ders olarak veriyordu. Üç yüzden fazla talebe bu dersi dinliyordu. Dersler tartışmalı geçiyor, zaman zaman hocaya itiraz edip açıklama istiyorlardı. ◾ Bir gün bir konuda hocamın görüşünün aksine olarak fazla ısrar edip dayandım. Hocamın canı sıkıldı, beni azarladı. Azarlaması gücüme gitmişti. Ondan sonraki birkaç derste ağzımı açmadım. Başka bir gün hoca aramızda anlaşamadığımız konuyu açtı. Güzelce açıkladı ve beni kastederek 'Lofçalı haklıymış' dedi. Hocanın daha önceki azarlamasından ne kadar kırılmışsam bu tavrından da o kadar memnun oldum.' 🔸 Mehmet Akif çocukluğundan şöyle bahseder: ◾ 'Sekiz yaşında bir çocuktum. Babam: 'Bu gece sizinle camiye gitsek. Fakat namazsa uslu oturmanız şartıyla. Yaramazlık ederseniz işte ev!'der ve benimle kardeşimi alıp camiye götürürdü. İçeriye girince kendisi namaza durur, haliyle beni salıverirdi. Babamın kontrolünden kurtulunca hasırla üstünde ne âşıkane koşardım! Hayal, otuz dene evvelki hali gözümün önüne getirdi de elli beş yaşlarında, güçlü kuvvetli fakat sakalı fazla ağarmış beyaz sarıklı ve heybetli bir adamla yanında küçük bir kız ve pek yaramaz bir oğlanı görmeye başladım. Bu afacanın başındaki fesin püskülü yoktu. İbiğinde mavi bir boncuk bağlı fesin üzerinde yeşil bir sarık sarılı idi. ◾ Rüştiyeyi bıraktıktan sonra Mülkiye okuluna başlayan Mehmet Akif, Baytar Mektebi'ne geçişini şöyle anlatır: 'Dört lisanda (Türkçe, Arapça, Farsça, Fransızca) birinci idim ve şiiri çok severdim. İlk okuduğum şiir kitabı Leyla ile Mecnun'du. Babam bu temayülüme ses çıkarmazdı. Birkaç arkadaş 'Bu mektep yenidir, çıkanlara memuriyet verecekler' diye Mülkiye'i terk ettik, yeni mektebe geçtik. O zaman Baytar Mektebi iki sene gündüz, iki sene gece olmak üzere dört senelikti. Biz gündüz kısmı bitirince Halkalı'daki gece kısmına geçtik. ◾ Şiirle iştigalim Baytar Mektebi'nin Halkalı'daki son iki senesinde hızlandı. Çok mazmun parçalar yazdım. Sonra bunların hepsini imha ettim. Şiirle alakamı artırmak için orta be yüksek tahsilde yeni bir müessir çıkmamış; eski temayülüm inkişaf etmiştir. ◾ Sağlam bir karaktere, kuvvetli bir inanca sahip olan Akif anılarından şöyle bahseder: Yüksek tahsilimi bitirdikten sonra hafız oldum. Beden terbiyesinde çok meraklı idim. Güreşe girdim. Kisbet ve zeytinyağlı güreşlerimi Çatalca köyünde yaptım. Güreşte üstadım, meşhur Kayıkçı Osman Pehlivandı. ◾ İlk şiirlerim 1896 senesinde Resimli Mecmua'da çıktı. Konuları ahlaki, dini, pek azı garami idi. İlk şiirlerimde birkaç şairi kendime numune olarak almıştım. Bunların başında Ziya Paşa gelir. Naci'den, Namık Kemal'den, Hamid'den de pek çok istifade ettim. ◾ Arap edebiyatından edindiğim en büyük fayda; gerek Arapların gerek diğer İslam bilginlerinin Arapçaya verdikleri kıymet ve önemi anlamış olmamdır. Her kelime için nasıl uğraştıkları bilinir. Bence iki şey mukaddestir: Din, dil. Din, bütün kutsal duygu ve düşünceleri insana telkin eder. Bu düşüncelerin, duyguların mümkün olduğu kadar tebliğ aracı da dildir.' ◾ 'Altı yaşındayım. Bir gün evde büyük bir hazırlık başladı. Her taraf silindi, süpürüldü, masalar, koltuklar yerlerini değiştirdi. Evin erkekleri yeni elbiselerini giydiler. Ablama da bana da gayet süslü, ipekli entariler giydirdiler, başımızı örttüler. Meğer komşulara ziyafet verilecekmiş. Gerçekten öğleye doğru kapılar açıldı, eller tespihli, çoğunun başı sarıklı, koca koca efendiler gelmeğe başladı. Yemekler yendikten, kahveler, çubuklar içildikten sonra ablamla beni ellerimizden tutup misafir amcaların yanına götürdüler. Salon hep az konuşur, çok düşünür, temiz yüzlü erkeklerle doluydu. ◾ En evvel başköşede oturan sarıklı hocadan başlayıp bütün misafirlerin ellerini öptük. Kimi 'Çok yaşa kızım!' dedi, kimi yalnız arkamızı sıvadı. Bu iş de bittikten sonra bizi köşedeki hocanın önüne oturttular. Hoca ile bizim aramızda mini mini, üstü şal örtülü bir rahle vardı. Hoca, rahlenin üstünde duran az yapraklı bir kitabın ilk sahifesini açtı. Şehadet parmağını sahifenin başını kapayan, karışık bir sayfanın üstüne koydu. Biz de bu kalın sesini takip ederek 'Besmele' ve 'Elif' dedik. ◾ Ablam değil amma ben ilk defa o gün okumağa başladım. Çünkü o daha evvel mektebe gittiydi. O zaman Beşiktaş'ta oturuyorduk. Evimiz haremli seramlıklıydı. Hoca her akşam eve gelirdi. Biz selamlığa geçer, rahlenin üzerine oturur, dersimizi okurduk. ◾ Asıl mektebe başlayışım bundan sonra gelir. Çünkü mektepten önce evde okumaya başlamıştık. Bu bakımdan iki defa mektebe başladım sayılır. ◾ Bu başlayış ilkinden daha şatafatlıdır: Güneşli bir gün, Beşiktaş'ta Uzuncaova ilk mektebin talebesi bizim evin avlusuna dolmuştular. Aşureler yendi, paralar dağıtıldı. O sırada biz de iki örgü saçımızı önümüzde sallandırırdık, başımıza işleme taktık, çocukların arasına katıldık. Ve hep beraber tabur halinde sokağa çıktık. ◾ Büyük çocuklar taburun önünde, 'Şol cennetin ırmakları akar Allah deyü deyü!..' diye ilahi söylüyorlar, küçükler de arkada sırası geldikçe 'Aaaamiiin!' diye bağırıyorlardı. ◾ Ablam ilahicilerin, ben amincilerin arasındaydım. Arkadaşlarım âmin derken açılan ağızlarına bakarak onlar gibi bağırmaya çalışıyordum. ◾ Böylece âminler diyerek, ilahiler söyleyerek Beşiktaş sokaklarının tozunu kaldıra kaldıra mektebe vardık... ◾ 'Şimdi teselli muhitinden ne kadar uzak bulunduğum annem, dünyada yegâne sevdiğim bu muhterem vücut; işte hatırlıyorum, on beş sen evvel beni ilk sabah namazına kaldırmıştı. Galiba yine böyle bir kıştı. Onun odasına bitişik olan küçük odamdaki küçük karyolamda uyurken sert ve şefkatle bir öpücük alnımı okşayan nazik elleriyle nazik ince parmaklarıyla saçlarımı tarayarak: ◾ 'Haydi, Ömerciğim kalk' demişti, 'Kalk, haydi yavrucuğum.' Ben gözlerimi açmıştım. Köşedeki küçük yazıhanemin üzerinde yanında küçük gece kandili- ah bunu unutmam, bu bir kedi kafasıydı- iki pencereli olan odamın beyaz, muşamba perdelerinin esmerliklerini aydınlatıyor ve yeşil camdan gözleriyle bakıyordu.' ◾ 'Fakat anneciğim, demiştim, daha gece' Her vakit öptüğü yerden sol kaşımın ucundan tekrar öperek: ◾ 'Yok, yavrucuğum, saat on iki, sonra vakit geçer…'diye koltuklarımdan tutarak kaldırdı. İçi fanilalı küçük terliklerimi giyerek ve gözlerimi yumruklarımla oğuşturarak onu takip ettim. Karanlık sofadan bir anda geçerek odasına girdik. Bağdaş kurmuş bir zenciye benzeyen siyah ve alçak soba gürüldeyerek yanıyordu. 'Aa… Pervin de kalkmış…' ◾ Pervin -hizmetçimizdi- elindeki sarı güğümü sobanın üzerinden indiriyordu. Onun kalkacağına hiç ihtimal veremezdim. Annem demişti ki: 'Pervin, her sabah kalkar.' ◾ Ben hiç kalkmadığım halde onun her sabah kalkmasına hayret ettim. Hırkamı çıkardılar, kollarımı sıvadılar, abdest leğeninin yanına çömeldim. Anneciğim: 'Öyle yorulursun.' diye küçük bir iskemleyi altıma koydu, ona oturdum. 'Haydi, besmele çek!' ◾ Pervin ılık suyu ellerime döküyor, annem başucumda 'Yüzünü… Kollarını, yine üç defa…' diye fısıldıyor, unuttukça ' Aa, hani başına mesh?' gibi ihtarlarla yanlışlarımı bana tekrar ettiriyordu. Abdest bitince annemle beraber yavaş bir sesle namaz dualarını okuyarak kollarımı ve yüzümü kuruladım. Pervin de ayaklarımı kuruladı ve çoraplarımı giydirdi. Isınmak için sobanın önüne gittim. Arkama döndüğümde annemi arakıye seccadeyi açıyor gördüm. Sonra başına yeşil başörtüsünü örterek beni çağırmıştı: 'Gel…' ◾ Gittim. Küçücük ve onunla bir seccadede, bir yavru samimiyet ve saadetiyle o muazzez, hassas anne ve vücudunun yanında durdum. İki lakırdı ile bana yapacağımı, evvelden öğrettiklerini tekrar etti: 'İki rekât sünnet… Gece öğrendiklerini tekrarla, unutmadın ya?' 'Hayır…' 'Haydi…' 🔸 Üsküp'teki Adile Hanım Konağı'nda doğan Yahya Kemal, mektebe başlayışını şöyle anlatır: ◾ 'Mektebe başlayışım yapılagelen geleneğe tamamıyla uygun oldu. Erkenden birinci öğretmen Sabri ve ikinci öğretmen Gani Efendiler bizim selamlığa geldiler; çarşıdan bana salavatlı bir divit, boyundan geçirilir, sırmalı bir cüzdanlık alınmıştı. Gani Efendi kalem açtı, divitin mürekkebine batırdı. Bir 'Rabbi Yessir' yazdı. Sonra üstüne şeker döktüler, bana o yazının mürekkebini şekerli şekerli yalattılar. ◾ Dışarıda, bahçede, meydanda bekleyen mektep çocuklarına birer külah şeker dağıtıldı. Nihayet bu çocuk kafilesi: 'Şol cennetin ırmakları, ◾ 'Küçüklüğümde fazla haşarı idim. Mektebe gitmek hemen kabil olmuyordu. Mektebi sevmiyordum. Bir aralık teyzemin oğlu Ruşen Eşref'le beraber bizi Selimiye'deki mahalle mektebine göndermek istediler. İkimizde çok yaramazdık. Hele bir araya gelince adeta kudururduk. Benim Şakir Ağa isminde Kemahlı bir lalam vardı. Harem iskelesinin eski kayıkçısı olan Şakir Ağa göğüs darlığına uğramış, hafif hizmet olarak bana lala olmuştu. Hele Ruşen'le beraber olduğum zaman bizi idare etmek, anafora akıntıya kayık idare etmekten daha kolay değildi. Bizi büyüttükten sonra memleketine gidip ölen biçare adamın, Allah bilir ama galiba biz kanına girdik. ◾ Şakir Ağa bizi akşama kadar cami avlusunda mektep kapısında beklerdi. Bu pek az devam etti. Bilmem nasıl lalayı kandırdık. Çantamıza yiyecek doldurur mektepten kaçardık. Hocamız galiba bizden bıkmış olduğu için göz yumar, evdekiler bir şey demezlerdi. ◾ Bağdat Caddesini tutturup da Göztepe'ye kadar sık sık olurdu. Yol üzerinde Selami Çeşmesi vardır ki, ne zaman önünden geçsem gülerim… Aklımda kalmayan bir aksiliğimiz üzerine lalam ayağından kundurasını çıkararak çalkalamış, bize bir kundura su içirmişti. Muntazam tahsile İzmir'de Frerler mektebinde başladım, ilk ve ondan sonraki tahsilimin arkasından yüksek tahsilimi de Darülfünun Edebiyat şubesinde gördüm.' ◾ Şairliğim on iki yaşımda başladı. ◾ İki yapraklı, küçük boy bir gazete çıkardı o günlerde: Fen. ◾ Ben, mühendis Süleyman Sami Bey'in oğlu Yusuf Ziya, cebirde, geometride, fizikte sınıfımın yıldızı idim. Mühendis olacaktım babam gibi… Hocamız Bedros Efendi, bir hendese davasını çözdükten sonra, mutlaka tahtaya beni çağırır, bir de bana tekrarlatırırdı problemi. Bu bakımdan Fen her perşembe çıkışını dört gözle beklediğim gazete idi. ◾ Gençliğimizde plaj yoktu bizim. Sinema yoktu bizim. Kafa yarışı idi tek mutluluğumuz! Fen gazetesi, bu yarışa açılmış bir alandı. Problemler verir, çözenlerin adlarını yayar, çabasına hız katardı gençlerin… İşte böyle bir yarışmada adım ilk defa matbaa harfleri ile gazete kağıdına basılmıştı. Hem de doğru çözenler arasında değil, soruyu nasıl çözdüğümü anlatan birkaç satırın altında! ◾ Bu bir öğrenci dergisinde kazanılmış başarı, müdürümüz Safvet Bey'in bile ilgisini çekiş, öğretmen ve öğrenci çevresinde itibarımı yükseltmişti benim. ◾ Fen, çantamda, kitaplarımın arasında idi her gün ve her gece başucumda… Onun dördüncü sayfasındaki imzamı kaç gün, kaç hafta sabahları gözlerimi açar açmaz, en mutlu bakışımla uzun uzun seyrettim, bilmem… 🔸 Sezai Karakoç, henüz 1-2 yaşlarındayken ailesiyle Madene taşınır. Burada oturdukları ev yüksekçe bir tepededir ve kızlar arasında bu ev hakkında cin söylentileri dolaşır. Bir gün küçük Sezai evde tek başınayken yarı karanlıkta süslü elbiseler giyinmiş cinler görür veya gördüğünü sanır. Cin taifesi düğün yapmakta ve gelin götürmektedir. Bu olay Sezai'yi oldukça etkiler. Bu olay bir anlamda hayatında ki mistisizmin ilk kesiti, ilk görüntüsüydü. Sanat hayatına başladıktan sonra şair bu olay ve Maden kasabasını şu şekilde dile getirir; ◾ 'Ahmet Hamdi Tanpınar 'Antalyalı genç kıza mektup' yazısında ilk sanat zevkini Ergani madeninde 2-3 yaşlarında bir kış günü pencereden izlediği kar yağışı olarak algıladığını söyler. Bende ilk sanat algılarımı Maden'de aldım diyebilirim.'

Yazarların az bilinen çocukluk anıları

AHMED CEVDET PAŞA