Yalnızlığın şairi Charles Baudelaire’den insanlığa dair 20 alıntı

'Her nerede değilsem, orada mutlu olacakmışım gibi gelir.' Sembolizmin öncüsü kabul edilen Charles Baudelaire'in temel yaratıcılık noktası zengin imgelem gücüdür. Bu gücü sayesinde, iyiyle kötünün, düşle gerçeğin, cennetle cehennemin savaşım verdiği bir dünyada, aklın sınırlarını zorlayarak güzelliği hissettirecek yapıtlar sundu ve insanlık durumunu gün ışığına çıkardı. 'İnsanlık yükseliyor ve iyilik yapmak için ne kadar güce sahip olmuşsa, kötülük yapmak için de o kadar güce sahip oluyor.' Baudelaire yaşamı boyunca zıt duyguların çatışmasına tanık oldu. İnsan ne kadar iyiye, güzele sonsuz olana ulaşmak istese de kötülük kaosu egemenliğini hissettirmeye ve varlığını ortaya çıkarmaya çalışır. her seferinde kötüyü, çirkini seçmeye yönlendirir. İşte Baudelaire, acı veren bu korkunç gerçekten uzaklaşmak için çeşitli yollar aramış ve bu konuda yol gösterecek önemli eserleri ortaya çıkarmıştır. 'Ölümden daha tatlı bir uykuya varsam! 'Yalnızlığı kalabalıkla doldurmasını bilmeyen kişi telaşlı bir kalabalık içinde yalnız olmasını da bilmez.' Baudelaire'e göre, şiirin amacı bir konuyu felsefi veya ahlaki açıdan övmek değil, insanı imgelem gücünün yardımıyla kendi durumunun üstüne çıkarmaktır. Baudelaire'in şiirinin oluşmasında temel yaratıcılık noktası zengin imgelem gücüdür. 'Hiçbir şey bilmemek, hiçbir şey öğrenmemek, hiçbir şey duymamak, yalnızca uyumak, uyumak hep, bu gün tek dileğim bu.' Charles'ı sanatla ya da sonradan en büyük, en tüketici ve ilk tutkusu olarak nitelendireceği 'imgeler kültü'yle babası tanıştırdı. 1827'de ölünce Baudelaire ve annesi bir buçuk yıl Paris'in kenar mahallelerinde yaşadılar. Baudelaire annesiyle birlikte geçirdiği bu dönemi her zaman anımsayacak, 1861'de annesine yazdığı mektupta bu yıllardan 'sonsuza dek sende yaşadığım, yalnızca ve bütünüyle benim olduğun' o 'tutkulu aşk dönemi' diye söz edecekti. 'Alçakgönüllü bir deli tanımadım ben pek. Bilmenizi isterim ki, deliliğin en çok, en sık görülen dışavurum yollarından biri gülmedir.' Caroline, generalliğe yükselen, ardından Fransa'nın Osmanlı Devleti ve ispanya büyükelçisi olan, İkinci İmparatorluk döneminde de senatör seçilen Jacques Aupick adlı yüksek rütbeli subayla evlenince, Baudelaire'in 'çocukluk aşklarının yemyeşil cenneti' Kasım 1828'de birdenbire sona erdi. 'En gülünç hayvanlar, en ciddidir. Sözgelimi, maymunlarla papağanlar. Gerçekte, bir an için insanı dünyada yok sayarsak gülünç dediğimiz şey de var olmayacaktır.' Aupick 1831 'de bir görevle Lyons'a gönderildi, Baudelaire de eğitimine 1832'de orada College Royal'de başladı. Aile 1836'da tekrar Paris'e taşınınca o da öğrenimine dönemin itibarlı okulundan Louisle-Grand Lisesi'nde devam etti. Başarılı bir öğrenciydi, ilk şiirlerini de bu yıllarda yazdı. Ne var ki öğretmenlerinin gözünde, 'yaşına uygun olmayan yapmacık tavırlar' takınan, büyümüş de küçülmüş bir ahlak düşkünü olmaktan kurtulamadı. 'Bu dünyanın mutlularına bazı bazı kendi mutluluklarından daha üstün, daha derin mutluluklar bulunduğunu anımsatmakta yarar vardır, yalnızca budala gururlarını sarsmak için bile olsa.' Ayrıca yoğun bir melankoli eğilimi geliştirmişti; bir başına yaşamak üzere dünyaya geldiğinin farkındaydı. Sürekli tekrarlayan disiplinsiz davranışları yüzünden, Nisan 1839'da önemsiz bir olay sonucunda okuldan atıldı. College Saint-Louis'ye kaydını yaptırıp bitirme sınavlarını verdikten sonra Ecole de Droit'da hukuk öğrenimine başladıysa da aslında Quartier Latin'de 'özgür bir yaşam' sürdü. 'Dışarıdan, açık bir pencereden içeriye bakan kişi, kapalı bir pencereye bakanın gördüğü kadarını göremez hiçbir zaman.' Baudelaire Nisan 1842'de rüştünü ispatlayarak babasından kalan mirasın denetimini eline aldı. Bunu yapar yapmaz da dönemin züppe edebiyatçıları gibi müsrif bir yaşam sürerek parayı pahalı giysilere, kitaplara, tablolara, pahalı yemeklere harcayarak çarçur etli. Elindeki mirasın yarısını iki yılda tüketti. Çok geçmeden tefecilerin ve dolandırıcıların eline düştü ve ömrünün sonuna değin yakasını bırakmayacak olan bir borç yükünün altına girdi. Bunun üzerine, kalan paranın kullanımını ailesi Eylül 1844'te mahkeme kararıyla denetim altına aldırdı. Ergenlik yıllarının, kendisinin ' iç sıkıntısı' (spleeu) olarak adlandırdığı ıstırap verici yalnızlık ve umutsuzluk hali yeniden, bu kez daha yoğun bir biçimde ortaya çıktı. 'Çinliler saatin kaç olduğunu kedilerin gözlerinden anlarlar.' Baudelaire 1842'de Güney Denizlerinden döndüğünde şair olmaya kararlıydı. 1857'de yayımlanan Kötülük Çiçekleri ilk basımını oluşturan şiirleri büyük olasılıkla bu yıldan 1846'ya değin geçen sürede yazdı. Kötülük Çiçekleri'nin yayımlanmasının hemen ardından, 'toplumsal değerleri aşağılaması' nedeniyle kendisine dava açılan şair, para cezasına çarptırıldı ve yapıtındaki 6 şiir 1949 yılına kadar Fransa'da yasaklandı. Baudelaire, yapıtında insanın ahlaki, tinsel konumunu anlatarak, insan doğasının temel özelliklerini gösterdi. Bütün insanlığın temsilcisi olarak Kötülük Çiçekleri'nde insanın nasıl olduğu sorusuna yanıt aradı. 'Küçücük bir ödülü kazanabilmek için her gün nice büyük cezaları göze almıyor musunuz zaten?' Baudelaire en iyi yapıtlarından bazılarını bu yıllarda yazdığı halde pek azı kitap olarak yayımlandı. Düzyazı şiir türündeki ilk deneysel çalışmalarını gazete ve dergilerde yayımladıktan sonra, Kötülük Çiçeklerinin ikinci basımını hazırlamaya koyuldu. Aupick 1857'de öldükten sonra annesinin çekildiği, Sen Irmağına bakan Honfleur'deki evde 1859'da bir dizi şiir kaleme aldı. Ocak tarihli 'Le Voyage' (Yolculuk) ile başlayan bu şiirler Kasım'da, birçoklarınca Baudelaire'in en büyük bağımsız şiiri sayılan 'Le Cygne' (Kuğu) ile doruğuna ulaştı. 'Ruh ne denli hırslı, ne denli inceyse, düşler de gerçekleşebilecek olandan o denli uzaklaşır.' Baudelaire ayrıca resim eleştirisi alanındaki en kışkırtıcı yazılarından ikisini de bu sırada yazdı: Salon de 1859 (1859 Salon Sergisi) ve Le Peintre de la vie moderne (Modern Yaşamın Ressamı). Teknik ressam Constantin Guy'den esinlenerek yazdığı bu ikinci yazı birçokları tarafından izlenimci bakış ve üslubun temel ilkelerini, akımın ortaya çıkmasından on yıl önce geliştiren öncü bir metin olarak değerlendirilmiştir. 'En korkunç acılar sessiz çekilen acılardır.' 1860'ta Baudelaire'in İngiliz denemeci Thomas Ouincey'nin Confessions of an English Opium Eater (Bir İngiliz Afyonkeşin Itirafları) adlı kitabından yaptığı çeviriler ile esrar ve afyonun etkileriyle ilgili kendi çözümlemelerini içeren Les Paradis artificiels (Yapma Cennetler. 1994) yayımlandı. Şubat 1861'de Poulet-Malassis Kötülük Çiçeklerinin büyük ölçüde genişletilip gözden geçirilmiş ikinci basımını yaptı. Aynı yıllarda Baudelaire. Theophile Gautier (1859), Richard Wagner (1861), Victor Hugo ve dönemin öteki şairleri (1862) ile Delacroix (1863) üzerine önemli eleştiri yazıları yayımladı: bunların tümü ölümünden sonra L'Art ro-mantique (1869; Romantik Sanat) adlı kitapta toplanacaktı. 'Dans, kollar ve bacaklarla yazılan şiirdir.' Baudelaire Fusees (Füzeler) ve Mon coeur mis â nu (Bütün Çıplaklığıyla Kalbim) adlı kitaplarda toplanan, düş kırıklıklarıyla dolu otobiyografik yazılarında gene 1850'ler ve 1860'larda yazdı. 'Neredeyse tüm mutsuzluklarımız odamızda kalmayı bilememiş olmamızdan geliyor başımıza.' Baudelaire 1861'de yanlış bir kararla Fransız Akademisi'ne seçilme girişiminde bulunduysa da başarılı olamadı. 1862'de yayımcısı Poulet-Malassis'in iflas etmesi üzerine onun mali durumu da iyice kötüledi. Hem bedensel hem psikolojik olarak kötü durumdaydı. Manzum şiirler yazmayı bırakarak düzyazı şiir üzerinde yoğunlaşmaya başladı. 'Bu yaşam, her hastası yatak değiştirme saplantısına kapılmış bir hastanedir.' Bir dizi oluşturan 20 düzyazı şiiri 1862'de La Presse'te yayımlandı. Baudelaire Nisan 1864'te Belçikalı bir yayımcıyı bütün yapıtlarını yayımlatmaya ikna edebileceği umuduyla Paris'ten ayrılıp Brüksel'e gitti, gitgide yoğunlaşan bir yoksulluk ve umutsuzluk içinde iki yıl orada kaldı. 1866 yazında Namur'daki Saint-Loup Kilisesi'nde geçirdiği rahatsızlık sonucunda felç oldu ve konuşma yetisini yitirdi. Bir daha iyileşemedi ve 46 yaşında Paris'te, yaşamının son yılını geçirdiği bakımevinde öldü. 'Bir mumla aydınlanmış bir pencereden daha derin, daha gizemli, daha verimli, daha karanlık, daha göz kamaştırıcı nesne yoktur.' Baudelaire öldüğünde yazılarından birçoğu henüz yayımlanmamıştı, yayımlanmış olanlar da piyasada bulunmuyordu. Bu durum kısa bir süre içinde değişti. İlerde simgeci akımın önderleri olacak şairler daha cenazesine katıldıkları sırada kendilerini onun izleyicileri olarak nitelendiriyorlardı. 20. yüzyıla gelindiğinde ise Baudelaire artık birçoklarına göre 19. yüzyılın en büyük Fransız şairlerinden biriydi. 'İnsan mutsuzdur belki de, ama istekle kıvranan sanatçı mutludur!' Baudelaire'in başyapıtı olan Kötülük Çiçekleri'nin 1861'deki basımı, farklı uzunluklardaki altı bölüm olarak düzenlenmiş 126 şiirden oluşur. Baudelaire her zaman ısrarla, kitabın 'basit bir derleme' olmadığını, 'bir başı ve sonu' olduğunu, kitaptaki her şiirin bütünsel anlamım ancak içine yerleştirildiği 'tekil çerçeve'de yer alan öteki şiirlerle birlikte okunduğunda kazanacağını vurgulamıştır. Kitabın başına koyduğu önsöz niteliğindeki şiir de Baudelaire'in asıl kaygısının insanlığın genel durumu olduğunu açıkça ortaya koyar; şairin durumu bu genel yazgının bir temsilcisidir. Kitap belki de en iyi 'Yolculuk' adlı son şiirin ışığında, yolcunun hiçbir zaman ulaşamayacağı, gerçekleşmesi olanaksız bir doyum arayışıyla, toplum ve kendi benliği içinde çıktığı bir yolculuk olarak okunabilir. 'Kendinizi görünce tiksintiden başka bir şey duymayacağınıza göre, ne diye bakıyorsunuz aynaya?' Sonsuzluk ülkesine ulaşmak, evrenin sırlarını çözmek için sanata sığınan şairin yaşamında önemli yer edinmiş kişilerden biri Theophile Gautier'dir. Ondan söz ederken 'ustam ve dostum' diyen şair, ona olan saygı ve sevgisini göstermek için, eşsiz kitabı Kötülük Çiçekleri'ni bu sanatçıya ithaf eder. 'Liman yaşam kavgalarından yorulmuş bir ruh için hoş bir yerdir. Göğün genişliği, bulutların oynak mimarisi, denizin değişken renkliliği, fenerlerin ışıldaması, gözleri hiç yormadan eğlendirmek için bulunmaz bir prizmadır.' Baudelaire'in ruhunda fırtınalar koparan diğer bir sanatçı da, Amerikan yazar Edgar Allan Poe olur. İlk olarak 1844 yılında okuduğu sanatçının yapıtlarını, 1858'den 1865'e kadar çevirmiştir. (Derlenen kaynak: Al-Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Arayış Ve Kaçış Metaforu Olarak Baudelaire'in Kötülük Çiçekleri, Öğr. Gör. Dr. Tülin Kartal Güngör)