Yahya Kemal'in hatıraları

1884 yılında Üsküp'te doğan Yahya Kemal, Vefa Lisesi'ni bitirdikten sonra uzun süre Fransa'da kaldı. Burada Fransız edebiyatını ve edebiyatçılarını yakından tanıma olanağı buldu. Darülfünun'da edebiyat ve tarih dersleri verdi. Gazete ve dergilerde yazılar yazdı. Edebiyat tarihimizde, çevresinde bir sohbet halkası oluşmuş şair ve yazarlara sıkça rastlanır. Çevresinde bir aydın halkası oluşan şairlerimizden biri de Yahya Kemal'di. Söz ustası Yahya Kemal, Osmanlı'dan tevarüs ettiği zengin kültürel birikimi ve hoş sohbetiyle dönemin aydınlarını kendisine çeken bir şairdi. Başta tarih olmak üzere, şiir, müzik, resim, mimarî gibi sanatlara ilişkin derin bilgisiyle insanları kendisine hayran bırakırdı. Yahya Kemal ile ilgili içeriğimize ulaşmak için tıklayın. Yahya Kemal, çocukluk yıllarını geçirdiği Üsküp'le ilgili hatıralarını şöyle aktarır: 'O yıllarda ben, Üsküp minarelerinden yükselen ezan seslerini duyarak, içim bu seslerle dolarak yetişiyordum. Minarelerde ezan başladığı zaman evimizde ruhani bir sessizlik olurdu. Galiba Üsküp'ün sokaklarında da böyle bir rüzgar dolaşır, bütün şehri bir mabed sükunu kaplardı. Yalnız ezan sesleri duyulurdu. Annemin dudakları İsm-i Celil'le kımıldardı. Bin üç yüz sene evvel Hz Muhammed'in Bilal-i Habeşi'den dinlediği ezan, asırlar sonra bizim semamızda hem dini hem milli bir musiki olmuştu. O anda semamızın mağfiret âleminden gelen ledünni bir sesle dolduğunu hissederdim. Lakin bu sesler, beni bütün ömrümce bırakmış değildir. Müslüman Türk çocuklarının dini ve milli terbiyesinde ezan seslerinin büyük tesirini inanırım. Bu inanışımı vaktiyle Tevhid-i Efkar'a yazdığım 'Ezansız Semtler' isimli makalede ifade etmiştim. Ben Paris'te iken bile hiç münasebeti olmadığı halde kulaklarıma Üsküp'teki ezan seslerinin bir hatıra gibi aksedip beni nostalji içinde bıraktığını hissettiğim anlar olmuştur.' Divandan moderne uzanan köprü: Yahya Kemal Beyatlı Yahya Kemal, askeriyede yer almak istese de buna bir mani çıkmıştı. Yahya Kemal, Sırbistan ve Osmanlı arasındaki bir antlaşma nedeniyle askerlik yapamadı. O bu durumu şöyle anlatır: 'Harb-i Umumi'de şedit bir arzu ile asker olmak istiyordum. Fakat buna tuhaf bir mani çıktı: 1913'de Büyükada nüfus memurluğundan nüfus tezkeremi aldım. O tarihte Sırbistan ile Devlet-i Osmaniye arasındaki antlaşma kurallarına göre Yugoslavya'ya terk edilen arazi sahiplerine üç sene mühlet verilmişti. Üç sene sonra ya Türkiye'yi yahut Yugoslavya'yı tercih edeceklerdi. Fakat ben bir saniye bile Yugoslav tebaasında kalmak istemedim. Nüfus kağıdımı derhal Osmanlı olarak aldım. Harb-i Umûmî'de Enver Paşa bu muahedeyi dinlemedi. Yugoslav tebaası olmuş bütün Müslümanları askere aldı. Böylelikle Türk tebaasına geçmemiş, bizim nüfus kâğıdımızı almamış olan bütün Türk ve Müslümanlar hep askere alındı. Ben birden kanun harici kalmıştım. Kütükte mukayyet olduğum semtin ahz-ı asker şubesi beni askere çağıracaktı. Hâlbuki ben nüfus tezkeresini derhal değiştirmiş ilk hatta tek adam olduğum için, Üsküp beni çağıramıyordu. İstanbul'da tereddüt ediyordu. Vaziyetim hakkında hususi kanun çıkarmak lazım geliyordu. Böylelikle 'Harb-i Umumi'de asker olamadım. Bu sırada kader, beni Darülfünun'da müderrislik vazifesine çağırdı.' İstanbul şairi Yahya Kemal'den alıntılar Yahya Kemal, aynı zamanda nüktedan ve hazırcevaplığıyla tanınan bir sanatçıydı. Abdülhak Şinasi Hisar, Yahya Kemal'le ilgili şu tespitlerde bulunur: 'Kendisi her zaman nükte ile konuşur, mizahi sözleri arasında mısralar yerleştirir, bu nüktelerini mizahi manzumelerini de şiirleri gibi itina ile tashih, tadil ve ikmal ederdi. Fakat bilhassa şiirleri öyle tashihlerle o kadar büyük bir ustalıkla yapılırdı ki tashih edilmiş bu mısralar, en güzelleri arasında bulunurdu. Onun o sözleri, nükteleri, latifleri, hicivleri, mısraları, manzumeler o zamanlarımızın günler ve gecelerimize karşılan zevklerimizdi.' Yahya Kemal'in nüktedanlığına, Hüseyin Siret ile diyalogu örnek oluşturur: Hüseyin Siret bir manzumesini Yahya Kemal'e okudu. Siret şiirini 'Rehgüzarımda bir garip horoz- Eyliyordu benimle istihza' diye bitirip 'Nasıl buldunuz?' diye sorunca Yahya Kemal: 'Horozun hakkı var!' diye cevap verdi. Yahya Kemal'in şarkılara dönüşen şiirleri Yahya Kemal'in hayatındaki önemli isimlerden biri Ziya Gökalp'ti. Onu son görüşünü Siyasî ve Edebî Portreler adlı eserinde şöyle anlatır: 'Ziya Bey'i son defa Fransız Hastanesi'nde gördüm ve hastanenin müdürü dostum Doktor Gassend'e onun bizim ne kıymette millî bir hazinemiz olduğunu söyledim; kurtarabileceğini, bütün meş'un tahminlere rağmen umdum. Lakin iş işten geçmişti. Ziya Bey'i kaybettik; hem de öyle bir zamanda kaybettik ki kaybettiğimiz başın cevherini havas zümresi bile hakikî bir şuurla anlayamadı. Ziya Bey'in bir radyum olan dimağı söndüğü günden beri vatandaki ilimde karanlık vardır.' Yahya Kemal'in okunması gereken kitapları Yahya Kemal, Siyasî ve Edebî Portreler adlı eserinde uzun zaman dostluk kurduğu Yakup Kadri'den de söz eder: 'Yakup Kadri, Halide Edip Hanım'ı hiç sevmez benim nazarımda muttasıl düşürürdü; gayet haris, riyakar, ehemmiyet ve şöhret peşinde koşar, iç yüzü karanlık, bilhassa dessas bir insan olarak tasvir ederdi. Onun bu tesirlerinden âzâde olarak Halide Edip Hanım'ı sık sık görmeye giderdim. Saatlerce konuşurduk; çok zaman akşam yemeğini beraber yerdik.' 'Yakup Kadri'nin bana ve benim ona karşı duyduğumuz şedit bir kin, ikizin hayatında başlıca bir safhadır. İnsanların karşılıklı temayüllerle birbirini arayıp dost oldukları umumî bir itikat halinde rivayet edilse de bu yalandır. Bunu nefsimde tecrübe ettim. Yakup Kadri'yle uzun seneler dost olmamızın hadisesi bana bunu ispat etti.' Edebiyatın onarıcı gücüyle dostluklarını koruyan Refik Halit ve Yakup Kadri Yahya Kemal, edebî tartışmalar yapmaktan uzaktı. Polemikten hoşlanmazdı. Nurullah Ataç ile arasında geçen bir mesele vesilesiyle polemik hakkındaki görüşlerini şöyle ifade etti: 'Eğer yazı ile münakaşa usulünü sevseydim, Nurullah Ataç'la bu bahis üzerinde günlerce ve günlerce konuşmak ve atışmak mümkün olurdu. Lakin bana öteden beri bu mücadele tarzı biraz tiyatro ve sahne hissi verir. Gençliğimden beri yazı münakaşasından çekinmemin bir sebebi budur. Diğer derunî bir sebebini de ifşa edeyim. Bana öyle gelir ki, gazete sütunlarında günlerce ağız dalaşı etmiş bir insan, günün birinde bir manzume neşretse, tıpkı birçok güreştikten sonra bir sedire oturup şarkı söyleyen pehlivan gibi, gülünç olur.' Yazarların edebiyat düelloları Ahmet Hamdi Tanpınar, Yahya Kemal'in muallimlik yaptığı Darülfünun'da öğrencisiydi. İki usta kalemin dostluğunun temeli burada atıldı. Ahmet Hamdi Tanpınar hocası Yahya Kemal'den 'Muhacir Kuş' olarak bahsederdi. Bir gün Ahmet Hamdi Tanpınar, Yahya Kemal'e şikayet ediyordu: 'Sormayın üstadım bu 'yedi' sayısından çektiğimi… Ömrümün her anında onun tesirini hissediyorum. Bir kere senenin yedinci ayının yedinci günü saat yedide doğmuşum.' Necip Fazıl, Bahriye Mektebi'nde okuduğu yıllarda Yahya Kemal'in öğrencisiydi. Kısakürek, Yahya Kemal'le ilgili hatıralarını şöyle anlatır: 'Tarih muallimi… Tarihi, şapır şupur bir istekle yenilen yemek gibi ballandıra ballandıra anlatır. Fakat hiçbir seyir ve zaman ölçüsü takip etmez, her derste hangi bahis üzerinde kalındığını sorar ve o bahsi başından alıp aynı noktaya getirir ve bırakır. Ondan sonraki derste aynı sula: 'Nerede kalmıştık?' 'Fatih ayağını üzengiye atarken boru çalmıştı.' 'Ha, evet devam edelim!' Fakat Fatih, beyaz atına binemeyecek, ayağını tam üzengiye atıp sıçrayacağı sırada boru çalınacak ve Yahya Kemal'i fesinin üstüne heybetli bir selamı kondurarak girdiği dershaneden bir selamla fırlayıp gidecekti.' Necip Fazıl'ın kaleminden çocukluk anıları Yahya Kemal İstanbul'u o kadar çok severdi ki milletvekilliği yaptığı dönemlerde Ankara'da kaldığında hep bu özlemini dile getirirdi. Bir Ankara dönüşü kendisine sorulan; 'Üstat, Ankara'nın en çok neyini seviyorsunuz?' sorusuna, 'İstanbul'a dönüşünü seviyorum.' diyerek İstanbul sevdasını bir kez daha dile getirmişti. Yahya Kemal, fikirlerini çekinmeden kısa ve özlü bir biçimde söylüyor, bazen nükteli bir şeklide ele aldığı konular daha tesirli oluyordu. Amerikan mandasına girmeyi tartışan birtakım güruha karşı iki cümlelik cevapla milleti uyarmıştı. I. Dünya Savaşı'nda bazı kişiler Osmanlı'yı yabancı bir devletin 'manda'sı altına sokmak istemişlerdi. Bunun üzerine Yahya Kemal; Fatih Sultan Mehmet, İstanbul'u almak için tek topunu kırk mandaya koşmuştu. Bunlar koca devleti tek 'manda'ya koşmak istiyorlar.' diyerek konuyu alaya almıştı.

Yahya Kemal'in hatıraları

YAHYA KEMAL KİMDİR?