Victor Hugo'nun Hz. Muhammed'i anlattığı şiir

Romantizm akımının en tanınmış yazarlarından Victor Hugo, ilk romanı olan Notre Dame'ın Kamburu adlı eserini 1931 yılında yayımladı. Bu roman Hugo'nun edebiyat alanındaki başarısını ortaya koydu. Klasisizmin alışılagelen yalnız, sevilen ve güçlü kahraman figürlerle dolu karakterlerin yerini alelade toplumsal figüreler ve sıradan halk olarak nitelendirebileceğimiz karakterler aldı. Kitaptaki ana karakterler: çirkin yüzlü ve işitme engelli olan Quasimodo (Türkçe okunuşuyla Kazimodo), güzel çingene kızı Esmeralda ve Rahip. Bu kitap pembe diziyi andırsa da aşk sarmalının içerisinde esas olarak dönemin toplumsal yaşamını, sınıf farklılıklarını ve hayata dair tezatlıkları okuyucuya yansıttı. Quasimodo, ağır fiziksel sorunlarda doğar. Hugo'nun tasvirine göre, kahramanın sağ gözünü kapatan iri bir siğilden başka sırtında da bir kambur vardır. 4 yaşına kadar ebeveynleri tarafından Notre Dame Katedrali'nin merdivenlerine terk edilir. Onu çirkinliği sebebiyle kimse almak istemeyince Rahip Claude Frollo evlat edinir. Büyüyünce katedralin çanlarını çalmakla görevlendirilen Quasimodo, çan sesleri yüzünden zamanla sağır olur. Sağırlığı sebebiyle sadece yalnız kaldığında bozduğu bir suskunluğa gömülür. Norte Dame Katedrali'nin çan kulesi en sevdiği yerdir. Marie adını verdiği büyük çan en büyük neşe kaynağı ve sevgilisidir. Notre-Dame'ın Kamburu, aynı zamanda Paris kentinin romanıydı. Hugo, şehrin o dönemini tüm ayrıntılarıyla, Fransız dilinin tüm zenginliğini kullanarak aktarmış, Paris'in diğer karakterlerden rol çalmasına yol açmıştı. Yazılan bu kitabın ardından 19. yüzyılda yıkık halde olan Notre Dame Katedrali'nin şehir planlamacıları tarafından tamamen yıkılmaları önlenmiş ve 1845 yılında onarılmasına vesile olmuştu. Ünlü yazar Victor Hugo, ilerleyen yaşlarında kendisini siyasete fazla kaptıracak ve ülke yönetimine ters düşerek sürgüne gönderilecekti. Sürgün yıllarında meşhur Sefiller eserini meydana getirdi. Ancak bu eserin yanında dikkat çekici bir başka eser daha yazdı. Türkçeye Yüzyılların Efsanesi olarak çevrilen La Légende des Siécles adlı eseri… Mahomet başlıklı şiir, Hugo'nun, 1855 yılında sürgündeyken yazmaya başladığı ve hâlâ Fransa'nın gerçek anlamdaki tek destanı olarak kabul edilen 'La Légende des Siécles' (Yüzyılların Efsanesi) adlı eserinde yer alıyor. Hugo'nun 'La Légende des Siécles' (Yüzyılların Efsanesi) adlı eserinde; Allah, İslam, Kur'an ayetleri ve Hz. Muhammed ile ilgili çok sayıda şiirinin olduğu yüzyıllardır biliniyor. Ancak, aynı eserin Brüksel'de 28 Eylül 1859 yılında yapılan ilk baskısında yer alan İslam ve İslam peygamberine dair 'Mahomet', diğer baskılarından çıkarılmıştı. Yüzyılın Efsanesi'nde de yer alan 'Mahomet''i Fransa Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi, ancak Hugo'nun ölümünden yüzyıl sonra yani 1985 yılında yayınlamıştı. Bu yayınla birlikte Hristiyan dünyasında birçok tartışmaya neden olan Hugo'nun Müslüman olduğu da tartışılmaya başlanmıştı. Son zamanlarda Hugo ile ilgili yazılan en ciddi yapıtlardan biri olan ve ünlü yazın araştırmacısı, Henri Guillemin imzasını taşıyan 'Hugo' adlı eserin ön sözünde, Hugo'nun şu sözlerine yer veriliyor: 'Ben bile kendimi tanıyamıyorum; kendi kendime yabancıyım, kim olduğumu ve adımın ne olduğunu, yalnızca Allah bilir.' İşte bu sözlerde Hugo'nun İslam'a ve Allah'a ne kadar yakın olduğunun göstergesidir. Aynı zamanda Hugo'nun gerek iki oğlu gerek erkek torununun vaftiz edilmediğini ve Hristiyanlık adetlerine göre defnedilmediğini belirten yazar, ayrıca kitabın birçok yerinde onun sürekli evinde gizli ibadet ettiğini belirtir. Bu durum ve 'Mahomet' mersiyesindeki içerik, detaylar ve anlatılan öykü Hugo'nun Müslümanlığının konuşulur hale gelmesine en büyük etkendir. Victor Hugo'nun Hz. Muhammed'i anlattığı şiiri 'Mahomet''in her dizesinde Peygamber'in mütevazı yaşamı ve yüceliğinden izler var. Hugo eserinde Hz. Muhammed'in ölmeden önceki son zamanları anlatılıyor. Hugo'nun 'Mohamet''nin orijinal metinlerini elde eden Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Dil Eğitim Merkezi Fransızca Bölümü Öğretim Görevlilerinden Yakup Yaşa, uzun bir çalışma sonucu eseri Türkçe'ye çevirdi. Yakup Yaşa, '7 yıldır yaklaşık 400'e yakın Fransızca şiiri Türkçeye çevirdim. Uzun süredir Hugo'nun Hz. Muhammed'e yazdığı şiir üzerinde çalışıyordum. Fransa'da çeşitli üniversitelerde görev yapan edebiyatçı akademisyenlerle görüştüm. Hugo'nun şiirinin orijinalini bulup Türkçeye çevirdim. Çeviriyi henüz bitirdim. Üniversitede üzerinde çalışmalarımız sürüyor. Hugo şiirinde Hz. Muhammed'i o kadar güzel anlatıyor ki etkilenmemek mümkün değil. Bu anlatımlar Hugo'nun İslamiyet'le ne kadar ilgili olduğunu gösteriyor' dedi. Şiir büyük bir şiirin bir bölümü ve destan biçiminde kaleme alınmış. Üçüncü tekil şahıs ağzından anlatılıyor, yer yer Hz. Peygamber de konuşturuluyor. Bu, Türk edebiyatının naatlarında pek görülmeyen bir özelliktir. Türk şairler, muhatap olarak hep Hz. Peygamber'i alır ve ona seslenir. Yahut onu anlatır. Şiir Hz. Peygamber'in vazifesinin yakın olmasından bahisle başlıyor. Şiirin devamını okuduğumuzda yakın olan şeyin vazifesinin sonlanması olduğunu anlıyoruz. Şiirde, yaşanılan zaman vefatından önceki birkaç gün ama anlatılan zaman tüm hayatı. Hz. Peygamber'in başından geçenleri bir film şeridi gibi adeta gözlerimizin önüne seriyor ve bize de sevdiğimiz biri ile vedalaşmadan önce hatıralarımızı paylaştığımız son geceyi hatırlatıyor. Hz. İsa için son gece ve son gecede konuşulanlar çok önemli ama bizim gelenekte böyle bir şey yok. Şiir daha sonra Hz. Peygamber'in ağzından devam ediyor. Başından geçenler; sakalına düşen beyazlık miktarı, çobanlık yaptığı yılları hatırlamasının ardından şair Hz. Peygamber'in şemailine geçiyor. Hz. Peygamber'i alnı ak, yanakları kusursuz, benzersiz, kaşları ince, bakışları kısa ve keskince, boynu gümüş bir testinin boğazı olarak tarif ediyor bizlere. Şemailin ardından onun güzel ahlakı geliyor. Burada Hz. Peygamber'in adil olması, bilgili olması, herkesin kendisine danışması, muhatabını dinlemesi, az yemesi, Allah'ı çokça zikretmesi, mütevazi olması, kendi söküğünü dikmesi, yaşlı olduğu halde herkesten çok oruç tutması zikrediliyor. Bütün bunlar hatırlatıldıktan sonra vefat etmeden önceki günlere geliyor. 63 yaşındadır, ateşi çıkmıştır ve zor yürümektedir. Onun bu halini yurdundan zorla sürülen yaşlı bir kartala benzetmesi oldukça etkileyici ve farklı. Son bölümde ise hasta iken son kez mescide gelerek yaptığı dinleyenleri hüzne boğan konuşma yer alıyor. Sahabeden birinin ağzından Hz. Peygamber'in doğumunda meydana gelen mucizeler aktarılıyor. Ve Hz. İsa için kurulan cümleler. Katolik Fransa'da Hz. İsa'nın tanrının oğlu olmadığını dile getiriyor. Burada söylenenler de Kuran'dan ilgili ayetlerin tercümesinden başka bir şey değil. Şiirin devamı hep ya bir hadisten iktibas ya da telmih. Düşmanlarının kendilerine kötülük etme konusundaki inatlarını ve ısrarını belirtmek için ayı ve güneşi ellerine verse de vazgeçmeyeceklerini söylemesi ya şairin olayları karıştırması ya da şairce bir tasarrufta bulunması olarak görülebilir. Ashabının kendisini desteklemesini Hermes ve Levi'nin desteklenmesine benzetmesi de bizdeki naatlarda karşılaştığımız benzetmeler değil. Şiirin sonlarını şair Hz. Peygamber'in ashabına nasihatlerine ayırmış. Bu bölümde söz hep Hz. Peygamber'de: Namaz kılın, bütün azalarınız değsin yere Misafiri sevmek, dürüst olmak, adaletli olmak tavsiyelerinden sonra sıra cennet ve cehennem tasvirine geliyor. Konuşmasını tamamladıktan sonra evine geçmesi, Ebubekir'e namaz kıldırmasını söylemesi ve arkasında namaz kılması ifade edildikten sonra sıra o günün akşamında vefat etmesine gelir. O vefat etmez, bir dostunun yanına gidecektir ve yolda ona eşlik etmek üzere de Azrail gelmiştir. Azrail'in 'Allah seni bekliyor' demesi üzerine hay hay deyip ardından yürümesi gözümüzün önünde canlandırabileceğimiz kadar canlı tasvir edilmiş. Hugo her ne kadar Peygamberimizin hayatının son dönemini anlatıyor görünse de hatırlamalar ve geriye dönmelerle çocukluğundan yaşlılığına kadar tüm önemli olaylara değinir. Şiirin son bölümü ise neredeyse hep hadislerden oluşur. Victor Hugo'nun Hz. Muhammed başlıklı şiirinin Yakup Yaşa tarafından yıllar süren çalışmanın ardından ortaya çıkan çevirisi: Vazifesinin yakın olduğu içine doğmuştu Oysa sadece yirmi ak vardı siyah sakalında Sanki kâinatın yaratılışına şahit olmuştu Tufanın sırlarını bilen Nuh'un havası vardı. Ağzından dua ve zikir hiç eksik olmazdı Artık genç değildi, eski gücü de kalmamıştı Sonra, sancağı, Said'in oğluna teslim etti. Sürülen yaşlı bir kartalın hüznü vardı sanki Benzi soluktu, döndü ve kalabalığa seslendi Bir zat ona : 'Ey müminlerin gerçek Sultanı! O da: 'Melekler ölümümü müzakere etti; Yaşlı bir kadın, bir koyunu kırpıyordu eşikte Allah benim adımı andı! Bundan emin olun Zira her şafak, doğacak güneşin müjdecisi Unutmayın, ben de etten kemikten bir faniyim Baskı ve işkenceden, şu bedenim çok çekti; Tekrar tekrar bedenlenir cehennem ehli Ben, kutsal savaşların mütevazı meydanıyım Karşıma alıp, insanı aldatıp yeniden delalete Greklerin Hermès'i, Yahudilerin de Lévi' yi Sonra: 'O'na inanıp teslim olun ' diye ekledi Namaz kılın, bütün azalarınız değsin yere Yüce katında türlü türlü nimetler var sizin için Cehennem ateş ehlini bekler, vay hallerine! Biraz durdu, hep ümitli olmalarını öğütledi Kalabalık sessizce sağa sola açılıp yol verdi Ve ertesi sabah, günün ağardığını fark edince Notre Dame Katedrali, 850 yılı aşkın tarihiyle Paris'in sembol yapılarından biriydi ve geçtiğimiz gün çıkan yangın nedeniyle büyük hasara uğradı. Peki, bu sembol yapının geçmişte Osmanlı için bir 'Kızılelma' hayali olduğunu biliyor muydunuz? 'Doğu Roma' olarak adlandırılan İstanbul'u fetheden Fatih Sultan Mehmet, ardından 'Batı Roma'ya hakim olmanın hayallerini kurmaya başlamıştı. Onun Kızılelma hedefi, Notre Dame Katedrali'nin çan kulelerine Osmanlı sancağını dikmekti... Notre Dame Katedrali'nin tarihini ve Fatih Sultan Mehmet'in Kızılelma hedefine dair bilinmeyenler için tıklayınız.