Sıkça karıştırılan kelimeler

Batın – Bâtın ◾ Batın: Batın kelimesinin kökeni Arapça'dır. İlk anlamı; bir şeyin içi, ortası anlamına gelmektedir. İkinci anlamı ise nesil, soy ve kuşaktır. Kâh batn-ı hût içinde Yûnus ile söyleşem Uhde – Ukde ◾ Uhde: Arapça kökenli sözcük, bir kimsenin yapmakla görevli olduğu bir iş anlamına gelir. 'Bir sedef'in içindeki okyanusun bütün uğultusu hissedildiği gibi, Türkçe'yi ifâde etmeyi der-uhde eden sanatkârın kalbinde de bütün şiirimiz öyle uğuldamalıdır.' -Yahya Kemal Beyatlı ◾ Ukde: Arapça kökenli kelime, insanın içine dert olan olay, bir düğüm veya yumru anlamlarına gelmektedir. 'Çocuk dilimle, içimde ukde olan meseleler hakkında Allah'la konuşur dururdum.' -Hâlide Edip Adıvar Türkçedeki az bilinen 33 kelime Dahi – Dâhi ◾ Dahi: Eski Türkçe'de takı kelimesinin günümüze ulaşan hâliyle zarf- fiil olarak kalıplaşan dahi sözcüğü, üstelik daha, bile anlamlarına gelir. 'Bir muamma olarak doğdum ve bir bilmece olarak öleceğim... Evet, yalnız ben değil, her bir insan dahi tıpkı benim gibi bir muamma olarak doğar ve bir bilmece olarak ölür.' -İsmet Özel ◾ Dâhi: Arapça kökenli olan bu kelime; olağanüstü yeteneğe ve güce sahip, zeki, akıllı kimse anlamına gelmektedir. 'Şüphesiz Orhan gibi dâhiler milyarlarda bir doğardı.' -Ömer Seyfettin Kelime ambarı: Az bilinen 20 nostaljik sözcük Nüfus – Nüfuz ◾ Nüfus: Arapça kökenli sözcük, belli bir bölgede, ülke veya şehirde yaşayan kişileri ifade etmek için kullanılır. 'Yürüdükçe yoruyoruz seni yol Tezkere – Teskere ◾ Tezkere: Arapça kökenli olan kelime, mektup, pusula ve resmi izin belgesi gibi anlamlara gelmektedir. Günümüzde sıkça kullandığımız bir diğer anlam ise askerlik görevini bitirdiğine dair verilen belgenin adıdır. 'Bu vaziyette en tabii çare, ona küçük bir tezkere yazmaktı.' - Reşat Nuri Güntekin ◾ Teskere: Bu kelime, Farsça kökenli deskere sözcüğünden türemiştir. Hastanelerde hastaları taşımak için kullanılan sedye anlamına gelirken, inşaat yerlerinde taşınması güç, ağır araçları taşımak için kullanılan araç anlamına gelmektedir. 'Birkaç köylü üzeri çulla örtülü bir teskere taşıyarak sahneye girer.' -Hâlit Fahri Ozansoy Fikriyat Sözlük'ten az bilinen 40 kelime Ayan - Âyan ◾ Ayan: Arapça iyn kökünden gelen kelime, gözle görülen, belli veya aşikâr olan anlamlarına gelmektedir. 'Bizim yolumuzda ise burhan getirme değil, apaçık gerçekliğe (ayân) ve iman gözüyle görmeye dayanmak vardır.' -İmam Gazali ◾ Âyan: Arapça kökenli kelime, iyn kelimesinin çoğul olarak türetilmesinden meydana gelir. Bir devletin, bir şehrin ileri gelen üyeleri veya senatosu anlamlarına gelmektedir. 'Bütün o eşraf ve âyan konakları, beş asırlık târihin yığdığı hazîneler hepsi kayboldu.' -Ahmet Hamdi Tanpınar Fikriyat sözlükten az bilinen 50 eski kelime Sari- Sâri ◾ Sari: Hintçe kökenli bir kelime olan sari, Hintli kadınların giydiği milli kıyafetleridir. ◾ Sâri: Arapça kökenli olan sâri kelimesi, birinden diğerine geçen, akseden, sirayet eden şey anlamına gelmektedir. İkinci anlam olarak bulaşıcı hastalık olarak da kullanılmıştır. Bir şi'r-i revan ki cûy-i cârî Tahrifat – Tahribat ◾ Tahrifat: Arapça kökenli kelime, bir şeyi aslından uzaklaştırarak bozma anlamına gelmektedir. 'Bir şey tahrifat ve su-i istimal ile doğan te'sirleriyle değil, zati mahiyetiyle muhakeme edilmelidir.' -Filibeli Ahmet Hilmi ◾ Tahribat: Arapça kökenli kelime, bir şeyi yıkma, harap etme ve zarar verme anlamına gelmektedir. 'Fakat bu onun zekâ ve ahlâkında çok esaslı tahrîbat yapmıştı.' -Reşat Nuri Güntekin Tatarların günlük hayattaki tezahürleri: Maniler Âmin – Amin ◾ Âmin: Arapça kökenli kelime, dualar ve hayır temennilerinden sonra 'Allah kabul etsin.' Anlamına gelen bir sözcüktür. Yâ Rab, bizi öldürme bu hicrân ile: Âmin Hak – Hâk ◾ Hak: Arapça kökenli kelime, doğruluktan, gerçekten ve adaletten ayrılmama anlamına gelmektedir. Bir diğer anlamıyla, hukukun veya mirasın bir kimseye ayırdığı hisse. 'Hak şerleri hayr eyler Ahize – Avize ◾ Ahize: Arapça ahiz kelimesinden türeyen ahize, telefonda seslerin duyulmasına ve iletilmesin yarayan parça. 'Konuşmakta zorlandı, elindeki ahize titredi. Şaşkınlık içinde çıkan bu heyecanlı tiz ses, sevincin bu ahenkle dışavurumu adamın canının gizli bir teline dokunmuş olmalıydı, çünkü kadının şakaklarında attığını hissetti' -Stefan Zweig ◾ Avize: Arapça asmak fiilinden türeyen sözcük, odanın tavanına asılan, aydınlatmaya yarayan bir araç olarak kaynaklara geçmiştir. Ey sükûtun bir nefeste Âşık – Aşık ◾ Âşık: Arapça ışk kelimesinden türeyen sözcük, bir nesneye veya bir kimseye duyulan aşırı sevgi besleyen kişi, tutkun ve meftun anlamına gelmektedir. Bir diğer anlamıyla, halk edebiyatında şiirlerini sazı eşliğinde söyleyen halk şairlerine, ozanlara verilen isimdir. 'O kadar televizyonlara, radyolara, eğlence yerlerine rağmen şevkli, irfanlı ve yanık âşıkları dinlemeye koşan bu kalabalık kendi töresine, öz sanatına susamış olan halkımızdı.' -Ahmet Kabaklı ◾ Aşık: Eski Türkçe olan kelime, ayak bileğimizde bulunan iki ufak kemik anlamına gelir. Bir diğer anlamı ise hayvanların aşık kemikleriyle oynanan oyuna verilen isimdir. 'Vay ipe gelesi, sen benimle mi aşık atıyorsun? ' -Ahmed Vefik Paşa Osmanlı'ya başkaldıran ilk örgüt: Filik-i Eterya Yâr – Yar ◾ Yâr: Farsça kökenli kelime, sevgili, âşık ve dost anlamlarına gelir. 'Yıllar yârlardan, yârlar yıllardan vefâsız.' -Yâkup K. Karaosmanoğlu ◾ Yar: Eski Türkçe bir sözcük olan yar, yüksekçe ve dik bir yer veya uçurum anlamlarına gelmektedir. 'Aşağıda daimî akislerle seslenen gürültülü, derin yarlar tehlike hissini kalbimizden ayırmıyordu.' - Hamdullah Suphi Tanrıöver Yunus Emre'nin izinden: Sunullah Gaybi Tefriş etmek – Teşrif etmek ◾ Tefriş etmek: Arapça frş kökünden türeyen sözcük, bir yere yatak ve döşek, serme, yayma; bir yeri bir şeyle kaplama gibi anlamlara gelmektedir. 'Güzel insanları çirkin gösteren ayna onları derununu tefriş eder.' -Sait Faik Abasıyanık ◾ Teşrif etmek: Arapça şeref kelimesinden türeyen, onurlandırma, şeref verme, bir yerden bir yere gitmek ve gelmek anlamlarına gelir. Müjde-i teşrîf-i vaslın geldi çün ammâ ne sûd Sûz-ı hicrânı ziyâd eylerdi dâğ-ı intizâr -Fuzûlî Mimar Sinan tezâhürü 'Sultan eserleri' Hâlâ – Hala ◾ Hâlâ: Kökeni Arapça olan bu kelimenin 'hala' sözcüğünden farkı Türkçe'deki şapkalı a kullanılmasından kaynaklanmaktadır. Şimdi bile, henüz, daha gibi anlamlara gelir. Cennette bugün gülleri açmış görürüz de Hâlâ o kızıl hâtıra titrer gözümüzde -Yahya Kemal ◾ Hala: Arapça kökenli olan bu sözcüğün eskiden annenin kız kardeşi anlamına gelirken sonradan anlam değişikliğine uğrayarak babanın kız kardeşi anlamını almıştır. Bir gün halası sokaktan bağırarak geçen bir satıcıyı çağırdı. -Refik Halit Karay Selâhaddîn-i Eyyûbî'nin Kılıcı: Muzafferiddin Gökbörü Bağlı – Bağımlı ◾ Bağlı: İp veya başka bir şeyle bağlanmış veya sarılı olan. Bir diğer anlamıyla bağlı, müntesip. 'İnsan insana bağlı ve bağımlı, insan Allah'a bağımlı. Sevgi ve dikkatle tefekkür ettiğinde açılır o derdin kapısı sana, çiçekler o zaman kokar, gökyüzü o zaman içine dolar. İşte o zaman, nereye gidersen seni aşk taşır oraya.' -Kemal Sayar ◾ Bağımlı: Başka bir şeyin istemine, gücüne veya hükmüne bağlı olma durumuna denir. 'İnsanın başkalarının yargılarına bağımlı olması gibi, bugüne dek çözülmemiş bir insanlık dramıyla karşı karşıya bıraktıklarını anlatmıştı yazdıklarında.' -Cengiz Aytmatov Yavuz Bülent Bâkiler'den milli şuurumuzu uyandıracak 40 alıntı Olasılık – Olanak ◾ Olasılık: Mukaddimetü'l-Edeb'de geçen bu kelime, Bir şeyin olabilme durumu, olma ihtimaline anlamına gelir. 'Yaşam ancak ve ancak, şimdi burada yaşanır. İnsan için değil tüm canlılar için başka bir olasılık yoktur.' -Doğan Cüceloğlu ◾ Olanak: -Ol fiilinden türeyen bu sözcük, imkân, sunulan fırsat, mümkün olma durumu anlamlarına gelir. 'Benim, kıyısında bir saygıyla beklediğim olanak, başkalarının çiğneyip attığı bir sıradanlıktı.' -Şükrü Erbaş Bir lügat savaşçısı: Şemseddin Sami'nin dil hakkında görüşleri Muhabere – Muharebe ◾ Muhabere: Arapça haber kökenden türeyen kelime, haberleşme, yazışma, iletişim halinde olma anlamlarına gelmektedir. 'Mektupçu evrak okur, cevap yazar, muhabere işlerini idare ederdi.' - Samiha Ayverdi ◾ Muharebe: Arapça harp kelimesinden türeyen sözcük, savaşmak veya çarpışmak anlamlarına gelmektedir. 'Fakat sen vicdan azâbı nedir bilmezsin ki... İçin, herkesin içi gibi kötü ve karışık hislerin dövüş ettiği bir muhâbere meydanı değildir.' -Samiha Ayverdi Tolunoğulları'nın Mısır'daki nişanesi İlgili – İlişkin ◾ İlgili: Türkçe kökenli kelime, bir durum veya bir konuyla bağlantısı ve alakası olan anlamı dışında, bir işi yapmakla görevli kimseleri belirtmek içinde kullanılır. 'Teferruat bütünün emrindedir ve sanatkârın şahsiyetiyle yakından ilgilidir.' -Mehmet Kaplan ◾ İlişkin: İlişmek fiilinden türemiş olan kelime, bir olayla alakalı, bağlantılı veya ait olan anlamlarına gelmektedir. 'Mantık sanatı, felsefenin bölümlerinde kullanıldığı zaman hem bilgi amaçlı hem de uygulama amaçlı sanatların kapsamına giren bütün şeylere ilişkin kesin bilgi sağlayan bir âlettir.' -Farabi Genç kızların çeyizi: Alaca Cami Bekâr – Bekar ◾ Bekâr: Arapça kökenli olan kelime, evli olmayan, evlenmemiş anlamına gelmektedir. 'Aklımın içini örümcek ağları sardı; kafamın sandalyelerinde elbiseler, gömlekler, çoraplar birikmeye başladı; kurduğum hayaller, bir bekar odasının dağınıklığına boğuldu.' -Oğuz Atay ◾ Bekar: Fransızca kökenli olan kelime, diyez ve bemolle durumu değiştirilmiş bir notayı eski haline dönüştürmeye yarayan nota işareti anlamına gelir. Ahşaba nakşedilen ruh: Kündekâri Emîr- Emir ◾ Emîr: Arapça emretmek kökünden türeyen kelime, Müslüman devletlerin başındaki kişiye verilen isim anlamına gelmektedir. Ey ünlü kumandan paşalar, tuğlu vezirler Ey tuğlu erler, ağalar, beyler, emîrler -Orhan Seyfi Orhon ◾ Emir: Arapça emr kökünden türeyen kelime, bir şeyin yapılması veya yapılmaması konusunda verilen komut, talimat, buyruk, ferman, istek anlamlarına gelmektedir. 'Evvel ve âhir, her şey, her emir ve takdir Allah Taala'nındır.' -İskender Pala Mevlid'in bilinen en eski yazması Michigan'da bulundu Etkin – Etken ◾ Etkin: Etmek fiilinden türeyen, Bir alanda faal, aktif ve hareketli olma gibi anlamlara gelen kelimedir. Yaşamak, kendisi olabilmeyi ve yaşama etkin bir biçimde katılabilmeyi tanımlar. -Engin Geçtan ◾ Etken: Bu kelime etki yapan, tesir eden, faktör ve etmen anlamlarına gelmektedir. 'Müslümanın en etken tebliğ aracı bizzat yaşayışıdır.' -Rasim Özdenören Dünyanın en yüksek 10 yapısı Âmâ - Ama ◾ Âma: Kökeni Arapça olan bu kelime, görme yetisini kaybetmiş, yitirmiş kişilere verilen bir ad ve sıfattır. 'Üstüme camlarını hep simsiyah dikiyor Gözüne mil çekilmiş bir âmâ gibi evler' -Necip Fazıl Kısakürek ◾ Ama: Arapça âmma kelimesinden türemiş olan ama sözcüğü; Bir hüküm cümlesinden önce ve bir hükmü kuvvetlendirmek için kullanılan bir tür bağlaçtır. Aynı zamanda zıt ve aykırı hüküm cümlelerini de birbirine bağlamak için kullanılır. 'Kişilerin niyetine değil de sadece eylemlerine bakarsak yanılırız. Ama arkasındaki niyete baktığımızda, bunun ekseriyetle 'Ben de varım!' deme çabası olduğunu görürüz. İnsanız, fark edilmek istiyoruz.' -Doğan Cüceloğlu Tunus'ta Osmanlı mührü: Bey Sarayları Öğretim – Öğrenim ◾ Öğretim: Öğrenmek kelimesi, Mukkaddimetü'l Edep adlı eserde ilk kez zikredilir. Bu sözcükten türeyen öğretim kelimesi ise gerekli olan bir yere bilgiyi verme ve aktarma, kılavuzluk etmek anlamlarına gelir. 'Her öğretim iki şeyden meydana gelir: Öğretilen şeyi tasavvur ettirme ve onun kavramını ruhta meydana getirme ve tasavvur edilen ve ruhta kavramı meydana getirilen şeyi başkalarına tasdik ettirme.' -Farabi ◾ Öğrenim: Arapça kökenli olan kelime, bir meslek veya bir alanda gerekli olan bilgi, beceriyi ve alışkanlıkları kazanma anlamına gelir. 'Öğrenim bence yaşamaya yararlı şeyler arasındadır: Şeref, soyluluk, saygınlık gibi, ya da çok çok güzellik, zenginlik ve benzeri üstünlükler gibi.' -Montaigne Çöldeki inci: Burku Sarayı Varis - Vâris ◾ Varis: Fransızca kökenli bir kelime olan varis, toplardamarın genişlemesi anlamına gelen bir sözcüktür. 'Varis ağrıları yüzünden on dakikadan fazla ayakta duramıyordu.' - Elif Şafak ◾ Vâris: Arapça kökenli kelime, miras kalan kişiyi, mirasçıyı ifade etmek için kullanılır. Şâh-ı Cem - kevkebe Sultan Selim Vâris-i memleket-i heft iklim -Nef'î Şiirimizin ilham kaynağı 'Tren istasyonları'