Moby Dick'in yazarı Herman Melville’den unutulmaması gereken 30 alıntı

'Az çok bir anlam saklıdır her şeyde. Her şeyi değerlendiren de bu anlamdır zaten.' 1819 New York doğumlu, hayatı sıra dışı yaşanmışlıklarla dolu olan yazar, gençlik yıllarında denizlere açıldı, birçok ülkeyi bu sayede gördü, kişileri ve doğayı gözlemledi. Balina avcılığı yaptığı deniz seferlerinin birinde yamyam kabilesine esir düşen Melville, ülkesine döndüğünde önce öğretmenlik yaptı, ardından gümrük müşaviri olarak çalıştı. Tüm yaşadıkları, kitaplarına esin veren yazarı, sayısız kez sinemaya uyarlanan Moby Dick romanıyla tanıyoruz. Aynı zamanda esere de adını veren katil balina ile onu yakalamayı takıntı haline getiren Kaptan Ahab karakterinin arasında geçenleri anlatan efsanevi romanda 'tutkularının tutsağı olan insan' merkeze alınıyor. 'Mutluluğu kafamızda, hayalimizde değil de; günlük yaşantımızda, eşimizde, yüreğimizde, yatağımızda, soframızda, atımızın sırtında, ocağımızın başında, yurdumuzda aramalıyız.' İngiliz ve Hollanda asıllı bir ailenin oğlu olarak New York'ta doğdu. Babası iflas etti ve Herman Melville on iki yaşındayken öldü. On beş yaşında okulu bırakıp çalışmaya başladı. Sırayla bankada memurluk, işçilik, ağabeyinin dükkânında tezgâhtarlık, öğretmenlik yaptı. 1839'da Liverpool'a giden bir gemiye miço olarak bindi. Dönüşte Acushnet balina gemisiyle güney denizlerine açıldı. 'Sırf kendini uzaklarda bir yere sakladığı için, mutsuzluğu yok zannediyorduk.' 18 ay sonra balina avcılığından ve kaptandan bunalıp, Markiz adalarında gemiden kaçtı. Yamyamların eline düştü, zorlukla yakasını kurtarabildi. Tahiti'de tarlalarda çalıştı, başka bir balina gemisiyle Honolulu'ya gidip, Amerikan ordusuna denizci eri yazıldı. 1844'te New York'a dönüp deneyimlerini kâğıda dökmeye başladı. Sonuç ona büyük ün sağlayacak beş eserdi: Typee, Omoo, Mardi, Redburn ve White Jacket. 'Siz köpekbalığısınız elbet ama içinizdeki köpekbalığını dizgin altına alırsanız, o zaman bir melek olup çıkarsınız işin içinden. Çünkü melek dediğin, kendini sıkı sıkıya dizginleyen bir köpekbalığından başka bir şey değildir.' 1850'de üç yıl önce evlendiği eşiyle on üç yıl kalacağı Massachussets'deki çiftliğine yerleşti. En büyük eseri Moby Dick buradaki komşusu Nathaniel Hawthorne'a ithaf edilmiştir. Moby Dick'in yayımlanmasıyla azalmaya başlayan ünü, karmaşık metafizik romanı Pierre'le birlikte bütünüyle yok oldu. 'İnsan bir işin bozuk bir yanını sezinlemiş ama bu işe de bir kez girmişse, farkına varmadan kuşkularını kendisinden bile saklamaya çalışır.' Genel ilgisizlik sonucu, yaşamını sürdürebilmek için öğretmen olarak iş aramaya başladı. Çabaları boşa çıkınca, 1863'te New York'a yerleşti, üç yıl sonra da Gümrük Müfettişliği görevine getirildi. On dokuz yıl boyunca bu görevde kaldı. Son yıllarını nasıl geçirdiği oldukça karanlıktır, ölümünden hiç söz edilmedi. 1920'lerde edebiyat öğrencileri tarafından yeniden bulgulandı ve bütün eserlerinin yeni baskıları birbirini izledi. 1930'lardan bu yana yalnızca denizci öyküleri anlatan büyük bir yazar olarak değil, ayrıca gerçekçi anlatımı ve zengin ritmik düzyazıyı ustalıkla kullanan keskin görüşlü bir sosyal eleştirmen ve filozof olarak anılmaktadır. 'Eğer bir filozof iseniz, balina sandalında otururken bile, ocağınızın başında, yanınızda zıpkın değil de bir maşayla oturuyormuş gibi rahattır yüreğiniz.' 'Bulunduğun dünyada, o dünyanın bir parçası olmadan yaşa.' 'Yani çan, kule için fazlasıyla ağırdı. Yani çanın asıl zayıf noktası insan doğasındaki kusurdu. Yani gurur çöküşü getirdi.' 'Kabuklu canavarın altın renkli bir kertenkeleyle kedinin fare ile oynadığı gibi oynamasının ve sonra yemesinin korkunç görüntüsü Hunilla'yı perişan etmişti. Daha da kötüsü, kurnaz kaderin insan ruhuyla bazen nasıl da kedi gibi oynadığını görmekti.' 'Sadece dünyaları içe dönük kişiler için sabır ve sabırsızlık aynı şeydir.' 'Bazen kötülük iyiliğe gebedir; bazen de iyilik kötülüğe.' 'Acıyı görme veya düşünmenin bir noktaya kadar bizi etkilediği çok doğrudur, ayrıca korkunçtur da, ama bu noktanın ötesinde etkisini kaybeder. Bunu insan yüreğinin bencilliğine yıkanlar yanılgıya düşmüş olurlar. Duygu, ölçüsüz bir uzvi hastalığa çare bulamama umutsuzluğundan kaynaklanır. Duyarlı biri için, merhametin acı vermesi oldukça sık rastlanan bir olgudur. Acımanın bir yarar sağlamadığı kesinlikle algılandığında da, sağduyu ruha bu duyguyu başından atıp kurtulmasını buyurur.' 'Güzellik Tanrı inancı gibidir; ondan ne kaçabilirsin ne de anlayabilirsin onu; bugünlerde rahat bir koltuk kadar ihtiyaç duyulan türden; huzurlu ve sebatkâr.' 'Ah, mutluluk ışığı sever, biz de dünyayı şen sanırız; ama sefalet kendini vakurca saklar, biz de sefalet yok sanırız.' 'Bu dünyada her şeyin değeri, kendi karşıtıyla meydana çıkar. Hiçbir şey kendiliğinden şöyle ya da böyle değildir. Kendinizi uzun süredir ve tamamıyla rahat buluyorsanız, artık size rahatsınız denemez.' 'Kendinizi uzun süredir ve tamamıyla rahat buluyorsanız, artık size rahatsınız denemez.' 'Dar görüşlü kişilerin bitmeyen uzlaşmazlıkları, sonunda daha yüce gönüllü olanların en iyi kararlarını bile yıpratır.' 'İnsanlar kıskançlık uğruna cinayet işlemişlerdir ve öfke uğruna ve nefret uğruna ve bencillik uğruna ve ruhsal gurur uğruna ama ben hiçbir insanın iyilikseverlik uğruna şeytani bir cinayet işlediğini duymadım.' 'Heyecanlı bir insanı pasif direniş kadar çileden çıkaran bir şey yoktur.' 'Dünyanın en güzel şeyleri, hiç sözü edilmeyen şeylerdir; en derinlerimizde yatan ölülerin mezar taşları yoktur.' 'Bir insan kafaca ne denli üstün olursa olsun, aslında az çok bayağı ve aşağılık gösterişlere başvurmadan, başka insanları sürekli olarak buyruğu altına alamaz. Onun için gerçek sultanlar, Tanrının yeryüzüne yolladığı sultanlar, dünyanın başına geçmekten kaçarlar, dünyanın verebileceği şanları şerefleri bunlara düşkün olanlara bırakırlar. Böyleleri, halktan üstün yanlarından çok, gerçek krallardan aşağı yanlarıyla ün kazanırlar.' 'Paranın yeryüzündeki tüm kötülüklerin başı olduğunu, paralı bir insanın hiçbir zaman cennete gidemeyeceğini biliriz. Gene de, bize verilen paraları el etek öpüp alıveririz. Ah, nasıl da can atarız cehennemlik olmaya!' 'Niçin bir yandan ölülerin anlatılmaz bir mutluluk içinde yattıklarını ileri sürer, bir yandan da ölenler söz konusu olunca avunma nedir bilmeyiz? Niçin tüm yaşayanlar, tüm ölülerin susmasını isterler? O kadar ki, bir mezarda bir tıkırtı olsa, korkudan bütün kentin aklı başından gider. Bunlar hoş değil, bir anlamı olsa gerek bunların. Ama inanç, bir çakal gibi, mezarların arasında beslenir ve ölüm karanlıklarından en canlı umutlarını toplar.' ' Ama inanç, bir çakal gibi, mezarların arasında beslenir ve ölüm karanlıklarından en canlı umutlarını toplar.' 'Dertli olmada bir bilgelik vardır, doğru, ama öyle dertler de vardır ki, düpedüz çılgınlıktır bunlar. Kimi insanların ruhunda, Catskill dağlarının bir kartalı vardır. Bu kartal, hem en karanlık uçurumlara süzülür, hem de o uçurumlardan yukarı havalanıp, güneşli göklerde yok olur. Üstelik bu kartal, hep uçurumlarda uçsa da, bu uçurumlar dağlardır; onun için dağların kartalı, en aşağılara inince bile, en yükseklerde uçan kuşların üstündedir gene de.' 'Büyük coşku anlarında, insan aşağılık hesapların tümünü küçümser. Ama bu coşku anları geçicidir. 'İnsan sürekli davranışı, çıkarını düşünmektedir,' diyordu Ahab.' 'İnsan deliliğinde çoğu zaman sinsice ve kurnazca bir şeyler vardır. Geçti sandığınız sırada, o delilik belki daha ince bir biçime bürünmüştür sadece.' 'Gözle görülen şeyler mukavvadan maskeler gibidir. Ama her olan bitten şeyde, her canlı işte, her su götürmez olayda, bilinen her şeyin içinde, bilinmez bir akıl vardır. Bu akıl, kendi damgasını vurur o akılsız mukavva maskeye. Eğer insan vuracaksa, o maskeye vurmalı. Mahpus, zindandan kaçabilir mi duvarı delmeden? Beyaz balina benim dört bir yanımı saran o zindan duvarıdır işte. Bunun ötesinde hiçbir şey yok sandığım da oluyor zaman zaman.' 'Beklenmedik ve tam anlamıyla akıl almaz bir biçimde gözü korkan bir insanın, en temel inancının bile sarsılması sık görülen bir şeydir. Şaşılacak bir şey ama adaletin ve sağduyunun tamamıyla öbür tarafın lehine işlediğinden kuşku duymaya başlar adeta. Dolayısıyla, yanında konuyla ilgisiz insanlar varsa, kendi bocalayan zihnine destek olsunlar diye onlardan medet umar.' 'Sefaleti düşünmenin ya da görmenin bir noktaya kadar içimizde şefkat uyandırması hem çok doğru hem de çok korkunçtur; ama bazı özel durumlarda, o noktanın ötesine geçemez duygularımız. Bunun tek suçlusunun insan ruhunda doğuştan bulunan bencillik olduğunu düşünürseniz yanılırsınız. Bunun nedeni, aşırı ve yapısal hastalıkları iyileştirme konusunda duyulan umutsuzluktur. Duyarlı biri için, acıma ile acı çoğunlukla aynı şeydir. Ve sonunda böyle bir acımanın yardıma yeterli olmayacağı anlaşıldığında sağduyu ruhun ondan kurtulmasını ister. O sabah gördüklerim, kâtibin doğuştan gelen, onulmaz bir rahatsızlığın kurbanı olduğuna inandırdı beni. Onun bedenine yardım edebilirdim; ama ona acı veren bedeni değildi; acı çeken ruhuydu ve ben onun ruhuna ulaşamazdım.'