Mehmet Akif’in gündelik alışkanlıkları

Vatan şairimizin meyvelerden en çok sevdiği armuttu. Mehmet Akif, İhsan Efendi'nin Ezher'deki öğrenciliği yıllarında, onun iki Türk arkadaşıyla birlikte kaldığı odasına uğrar, oturur, çaylarını içerdi. Ersoy, iki arkadaşından İsmail Ezherli Hoca'nın yaptığı su böreği ile Hafız Eşref'in tavuk çorbasını beğenerek yerdi. Hasan Basri Çantay, Âkif'in bir zamanlar düşkünü olduğu enfiyeyi bıraktığını, sigara da içmediğini söyler.4 Mahir İz de bir gün sigarayı yedi kere terk edip yeniden başladığını söyleyince, Âkif, 'Sigara terk edilemez, onunla mütareke yapılır.' demiştir. Bu sözden Âkif'in sigara içip içmediği anlaşılmıyor. Ancak Eşref Edip, bu sözü naklettikten sonra şöyle devam eder: 'Mamafih daha Mısır'a gitmezden evvel sigarayı terk etmişti. Esasen o kadar tiryakisi değildi. Sonra onu da terk etti.' Eşref Edip, aynı eserinin 'Ahlâk ve Seciyesi, Bazı Fikir ve Nükteleri' bölümünde Âkif'in sigaradan nefret ettiğine dair ilgi çekici bir hadise de nakletmektedir: 'Sultan Hamid devrinin en kuvvetli ve şedit zamanı. İşkodralı Hasan Paşa'nın oğlu Celâleddin Paşa, dâmâd-ı şehriyârî olunca kendisine azamet gelmiş. Evvelce Üstad'la görüştükleri için ber-mutâd bir gün Üstad kendisini ziyarete gider. Üstad'a sigara ikram eder. Oturduğu yerden Üstad'a atar. Üstad da 'Ben sigara içmem!' der, kucağına düşen sigarayı oturduğu yerden dâmâd-ı şehriyârînin yüzüne fırlatır.' Kısa bir müddet de olsa sigara kullanan Akif'in bir zevki daha vardır: Nargile. Onun bu zevkinin az sayıdaki görgü şahitlerinden biri Balıkesir'de Çağlayan adlı edebî mecmuayı çıkaran ve kendisi de şair olan Ruhi Naci Sağdıç'tır. Ruhi Naci, hatıralarında 1925 yılının sonbaharında Akif'le nasıl tanıştıklarını anlattıktan sonra, sık sık Karesi Oteli'nin çayhanesinde bir araya geldiklerinden bahseder. Neşeli sohbetlerin yapıldığı bugünlerde, bir gün Neyzen Tevfik çıkagelir. Akif'i gören Neyzen, ney torbasını elinden fırlattığı gibi 'Âh üstadım, sevimli üstadım, kıymetli üstadım!' diyerek Akif'in dizlerine kapanır, ellerini öpüp çekilir ve kemâl-i edeble oturur. Neyzen'i görünce neşesi büsbütün cilalanan Akif, 'Bir nargile söyler misiniz evlat?' diyerek yüzüne hayretle bakan Hasan Basri Bey'e döner ve nargile arzusunun izahını yapar: 'Ben tiryaki değilim, fakat Neyzen'in dumanlı keyfine iştirak etmek istedim.' der. Neyzen, parmakları arasında titreyen sigara kâğıdına bir toz döşedikten sonra Akif'in nargilesine eğilip 'Dur üstad, lüleye biraz Kâbe toprağı ekeyim de tönbakünün kerâhetini gidersin!' diye elini uzatır. Akif, bu latifeye gülerek 'Bizim kafaya dumanın sadesi bile çok geliyor. Üstü büberlisine dayanamam!' deyip marpuçla Neyzen'in elini men eder. Mehmet Akif, nargileden 'Mahalle Kahvesi' manzumesinde de bahsetmiştir. 'Ahırdan farkının yemliksiz' olduğu, zemini ise yüz sene evvel döşenmiş maltadan olan bu mahalle kahvesinin kasvetli, dumana boğulmuş, loş havasına ayak uyduran' nargile ve mangalın tasviri Akifçedir: Maun cilâsına batmış tütünle nargileden; Mehmet Akif'in tek tiryakiliğinin çay olduğu söylenebilir. Sade içmeyi tercih ettiği kahveyi de sever ve elbette İstanbul'da nerelerde iyi çay ve kahve içileceğini çok iyi bilirdi. Akif'in çay ve kahve ile arası çok iyidir. Bir pazartesi gecesi Akif'in Sarıgüzel'deki evinde bulunan Midhat Cemal, Akif'i mutlu eden şeyler arasında semaver çayını da zikreder: 'Akif'in Sarıgüzel'deki evi. O keyifli. Çünkü bu küçük odada bu gece onu mesut edecek üç sebep var: Lamartine'in kitabı, çay semaveri, bir de kendisini anlayan biri.' Akif'in semaver çayına olan düşkünlüğünü anlatanlardan biri de Cemal Kutay'dır. Cemal Kutay, Akif'le Said Nursî'nin Teşkilat-ı Mahsûsa bünyesinde iki iyi dost olduklarını söyledikten sonra, ikisinin ortak yanlarından birinin de çayı çok sevmeleri olduğunu söyler. Hatta Sırat-ı Müstakim idarehanesinde semaverin her an kaynamaya hazır bulunduğunu ve toplandıkları zaman semaveri Said Nursî'nin kaynattığından bahseder. Akif'in 'Ashab'dan sonra en sevdiği adam olan Ahmet Naim ile tanışıklığı da bir çayhanede olmuştur. Âkif kendisine kırk iki sene hürmet ettiği bu dostuyla İstibdat döneminde Direklerarası'nda Hacı Mustafa'nın çayhanesinde tanışmışlardır. Midhat Cemal'in ifadesine göre dairelerinden çıkınca ikisi de çayhanede birbirini beklemektedir. Kendi şairliğine ve şiirlerine karşı müsamahasız olan ve şiirlerini pek beğenmeyen Akif'e, yazdıklarını beğendirmek hususunda hünerli olan Ahmet Naim, bu uğurda söylenecek en güzel sözleri bulmaktadır. Bu sözler, çayhanede söylendiğinde ise 'caize' ile mükâfatlandırılmaktadır. Caizeden maksat, Melami dervişi Hacı Mustafa'nın tavşankanı çayıdır. Kızdığı müşteriyi çayhanenin kapısına kadar zorla uğurlayan Derviş Hacı Mustafa, Ahmet Naim'in övgülerini çayla ödüllendirmektedir. Akif'in sohbet ortamlarında çaydan vazgeçmediğini, hatta Tâceddin Dergâhı'nda kendisini ziyarete gelenlere ikram için semaverin sürekli kaynadığını Eşref Edib naklediyor: 'Dergâhta semaver daima yanar, gelen misafirlere çaylar ikram edilirdi…' Doğrusu Tâceddin Dergâhı'nda Akif'i ziyarete gelen herkes, semaver çayını galeyan hâlinde bulur. Bir gün Akif'i ziyarete gelen Yusuf Akçura da, Safahat şairini semaveri hazırlamış bulur. Ancak diğer misafirlerden farklı olarak Yusuf Akçura'ya 'tevâbii' pasta ve reçel olan Tatar çayı ikram edilir. Eşref Edib'in çay konusunda dikkati çektiği ve sonradan alışkanlık hâline getirdiklerini söylediği bir nokta daha vardır: O da birkaç kuru üzümle çay içmek zorunda kaldığı zamanlar... Ayrıca Âsım 'da geçen Köse İmam'la Hocazâde arasındaki muhavereden, çoğu zaman hem ucuz, hem de lezzetli olan İzmir'in çekirdeksiz üzümünün şekere tercih edildiğini öğreniyoruz: Hele yâ Rabbi şükür, çay da nihâyet geldi. Mehmet Akif'in çaya, özellikle de semaver çayına olan düşkünlüğüne dair örnekleri artırmak mümkündür. Peki, hayatındaki ideal ve gayeyi Safahat 'ta; 'Şudur cihanda benim en beğendiğim meslek: / Sözüm odun gibi olsun; hakîkat olsun tek!' diye dile getiren ve 'özü sözü bir olmayı ve doğruluğu' kendine meslek seçen Akif'in hayatında hiç kötü bir alışkanlığı olmamış mıdır? Bu soruya, hayatını bilen, dostluğu münasebetiyle yakınında bulunan herkes 'Hayır!' cevabını vermektedir. Bunlardan birisi Akif'i mektep tahsili zamanlarından beri tanıyan can dostu Sabri Sözen'dir. Hasan Basri Çantay, Sabri Sözen'i şahit göstererek şunları söylemektedir: 'Akif'in mektep tahsili zamanlarında en açık ve candan görüştüğü Sabri Sözen Bey merhumun bizi kuvvetle temin ettiğine göre 'Mehmet Akif Bey içki kullanmamıştır. Onun nezaheti, terbiyesi, seciyesi akranları içinde mesel-i sâir olmuştu. O bir karıncayı bile incitmedi. Çok temiz, çok hayırhah, çok namuslu bir gençti…' Akif'in sade kahve tercih ettiğini de eklemek gerekir. Bunu kahve servisini yapan Mahir İz'den öğreniyoruz: 'Bir gün sade kahvesini getirmeye gittim. Dönüşte elinde tashih edilmekten beyazı kalmamış bir sahifeye baktığını gördüm. Kahvesini verdikten sonra, ben de dikkatlice baktım. Bir de ne göreyim? Âsım'ın bir tashih sahifesi…' Bu ifadeler, Akif'in vazgeçilmezleri arasında kahvenin de olduğunu göstermeye yeterlidir; ancak Akif'in kahve iptilasının kendisine uzun yürüyüşleri yaptıracak kadar çetin olduğunu da Celal Davud naklediyor. Halkalı Ziraat Mekteb-i Âlisi Edebiyat ve Türkçe hocalığına tayin edildiği yıllarda Çengelköyü'nden denize giren Akif, İstinye veya Emirgan'a çıkmakta, orada bir tiryaki kahvesi içerek aynı şekilde ve hiç yardım almadan Çengelköyü'ne geri dönmektedir. Mehmet Akif, Edirne'de baytar müfettişi iken tertip ettiği gazellerden birinde, şimendifer merkezinde kahve içmek için oturdukları kahvehanedeki ortamı tasvir etmiş ve Muallim Naci'yi andıran beyitler yazmıştır. Mehmet Akif'in tiryaki portresinde kötü alışkanlık adına bir şey bulmak mümkün değildir. Oğlu Emin Akif Ersoy'un hazin hikâyesini düşününce, bunun ilahî bir tecelli olduğunu söylemek yeterli olacaktır sanırım. Daha çok âlem-i İslâm ve millî meselelere zamanını sarf eden, Millî Mücadele'ye geride ailesini bırakarak koşan Akif'in ailesine ve çocuklarına fazla vakit ayıramadığını mektuplarında kendisi de dile getirmektedir. Mehmet Akif'in istikametli hayatına dair ibretli bir hadise, vefat ettiği anlarda yaşanmıştır. İstiklâl Marşı Şairi Mehmet Akif iki sene evvel 27 Kânunuevvel 1936 gecesi saat sekize çeyrek kala vefat etmiştir. 27 Kânunuevvel 1938 akşamı aynı saatte Akif için Yüksek Muallim Mektebi'nin Şehzadebaşı'ndaki yeni binasında bir Akif gecesi tertip edilmiştir. İlk olarak kürsüye Peyami Safa çıkar. İbretli bir tesadüf eseri olarak Akif son nefesini verirken Peyami Safa şu cümleleri kürsünden sarf ediyordu: 'Hayatında kadın, kumar, içki ve diğer bütün zevklerden, düşüncelerden uzak kalmış, yalnız vatanı için haykırmış iki şairi tanıdım: 'Nâmık Kemal, Akif...' Peyami Safa'nın hitabetinden sonra toplantıda bulunan herkes hançerelerini patlatırcasına gür sesle İstiklâl Marşı'nı okur ve hürmetle üç dakika öylece susar. Ardından kürsüye gelen Midhat Cemal de şunları söyler: 'O her şeyden evvel inanan adamdı. Hayatı her sabah yeniden başlayan bir mahrumiyetti. Onda ne politikacı ihtirası, ne kumar, ne kadın, ne içki zevki vardı. Akif dünya hazlarına kanmadı, kendi kendisi içinde mahsur kaldı.' Sonuç olarak, bir ara enfiye ile fazlaca ülfet eden Mehmet Akif'in tek tiryakiliğinin çay olduğu söylenebilir. Özellikle Ankara'da Taceddin Dergâhı'nda kaldığı zamanlarda semaveri sürekli galeyan hâlinde olan Safahat şairi, kahveyi sade içer ve elbette İstanbul'da nerelerde iyi çay ve kahve içileceğini çok iyi bilirdi.

Mehmet Akif’in gündelik alışkanlıkları

Mehmet Akif'in en sevdiği yemek