Kelimeleri köpürten şair Eliot'tan hayata ışık tutan alıntılar

Sanatın ve felsefenin toplumu ayakta tutan iki büyük güç olduğuna inanan Eliot, 'yaşamak için sanat' ve 'yükselmek için felsefe' der ve gerçek şairi de şöyle tanımlar: 'Kendi zamanında büyük kitlelere ulaşmış değil, her nesilde küçük bir grubun bile olsa anladığı sanatçı.' 'Her deyim ve her cümle bir bitiştir ve bir başlangıçtır, Eliot, The Waste Land (1922; 'Çorak Ülke', 2000) ve Four Quartets (1943; 'Dört Kuartet') gibi yapıtlarıyla modernist şiirin öncülerinden olmuş, 1920'lerin başından yüzyılın sonlarına değin İngiliz ve Amerikan kültürünü önemli ölçüde etkiledi. Denediği söyleyiş tarzı, üslup ve şiir teknikleriyle İngiliz şiirini yeniden canlandırdı, eleştirel denemelerinde yerleşik öğretileri yıkarak yenilerini ortaya çıkardı. Dört Kuartet'in yayımlanması üzerine yaşayan en büyük İngiliz şair ve edebiyatçı sayılan Eliot, 1948'de hem Liyakat Nişanı'nı hem de Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazandı. 'Nerede aptal olacağını biliyorsan, yeterince zekisindir.' Ailesinin desteğiyle çok iyi bir eğitim alan Eliot, St. Louis'deki Smith Academy'de okuduktan sonra Massachusetts'teki Milton'a gitti. 1906'da da Harvard'a girdi. Dört yıllık öğrenimi üç yılda tamamlayarak 1909'da buradan mezun oldu. Harvard'da felsefeci ve şair George Santayana ve eleştirmen Irving Babbitt'ten etkilendi. Babbitt'in romantizm karşıtı tavrını benimsedi. Sonraları İngiliz felsefecileri F. H. Bradley ve T. E. Hulme'un etkileriyle daha da güçlenen bu tavrını, yaşamı boyunca sürdürdü. 'Negatif insanlara maruz kalmak, radyasyona maruz kalmak gibidir. Kısa süreli, düşük dozlara dayanabilirsiniz. Ancak sürekli maruz kalmak, sizi öldürür.' 1910-1911'de Fransa'da, Alain Foumier ile şiir çalışmaları yaptı. Dante'yi, John Webster ve John Donne'ı, Fransız simgeci şair Jules Laforgue'u inceledi; bu çalışmaları kendi üslubunu bulmasında çok etkili oldu. 1911-1914 arasında Harvard'a dönerek Hint felsefesi okudu ve Sanskrit dersleri aldı. 1913'te Bradley'nin Appearance and Reality: A Melaphysical Essay (1893; Görünüm ve Gerçeklik: Bir Metafizik Deneme) adlı yapıtını okudu. 1916'da, Avrupa'dayken Bradley'nin Felsefesinde Bilgi ve Deneyim adlı doktora tezinin yazımını bitirdi. Birinci Dünya Savaşı başlayınca Harvard'a dönemedi ve son sözlü sınava giremediği için doktorasını tamamlayamadı. 1914'te ABD'li şair Ezra Pound'la tanıştı. Eliot her zaman 'abartılması olağan bir sabır sahibi' olarak biliniyordu. Bu sabır için çocuk yaşlarından itibaren önce ailesinden edindiği din-yaşam ve daha sonra kilisede genişlettiği din-düşünce çalışmalarına borçlu gibi görünüyor. Nitekim 17 yıl boyunca ruh sağlığı oldukça bozuk olan bir kadınla dahi evliliğini sürdürebilmiş, ciddi edebi eserler üretebilmişti. 'Bakma sen herkesin öyle mutlu göründüğüne; vicdan diye bir yer var ve orada herkes suçlu...' Yayıncılık, oyun yazarlığı, edebiyat eleştirmenliği ve şairliği birlikte sürdüren Eliot, o dönemde İngiliz dilinde yazan belki de en bilgili şairdi. Öğrencilik yıllarında yazdığı şiirler, özgün olmayan 'edebi' yapıtlardı. Yayımlanan ilk önemli şiiri, modernizmin İngiliz dilindeki başyapıtı sayılan 'The Love Song of J. Alfred Prufrock' ('J. Alfred Prufrock'un Aşk Şarkısı') oldu. Pound daha 1908'de A lume spento adlı bir kitapçık bastırmıştı, ama Eliot'ın şiiri o dönemde deneyselliği aşarak yetkinliğe ulaşan ilk yenilikçi yapıttı. 'Prufrock' Samuel Taylor Coleridge ve William Wordsworth'ün Lyrical Ballads'da (1798; Lirik Baladlar) yaptıklarına benzer biçimde, yakın geçmişten radikal bir kopuşu temsil ediyordu. 'İyi birisi olmak insanın kendinden başka herkesin işine yarıyor.' Eliot'ın ilk kitabı Prufrock and Other Observations (1917; Prufrock ve Başka Gözlemler). Eliot, edebiyat eleştirisi ve felsefe alanında da çok sayıda tanıtım yazısı ve deneme yazdı. 1919'da Poems (Şiirler) adlı kitabı yayımlandı. Kitapta düşünceye dayalı bir iç monolog biçiminde ve açık ölçüyle yazılmış 'Gerontion' adlı şiir de yer alıyordu. Şiir, İngiliz şiirinde o güne değin denenmemiş bir tarzın örneğiydi. 1922'de 'Çorak Ülke'nin yayımlanmasıyla Eliot uluslararası üne kavuştu. Şiir Birinci Dünya Savaşı sonrasındaki hüsranı, düş kırıklığını ve nefreti büyük bir güçle dile getirir. Beş bölümden oluşan 'Çorak Ülke', Batı'nın büyük kentlerinde yaşayan çağdaş insanın parçalanmış yaşantısını yansıtan 'retorikte süreklilik' ilkesi üzerine kuruludur. 'Yokluğunuzdan korkacak güzel insanlar biriktirin, çünkü 'diğerleri' her an gidebilir.' 'Çorak Ülke' aynı zamanda, yüce bir söyleyişten günlük konuşma diline şaşırtıcı geçişler yapabilen bir ölçü ustası olduğunu ortaya koyar. Eliot'ın The Sacred Wood (1920; Kutsal Koru) adlı ilk eleştiri kitabında yer alan 'Tradition and the İndividual Talent' (Gelenek ve Bireysel Yeti) adlı denemesinde, şairin kullandığı biçimiyle gelenek, yakın geçmişte ortaya koyulan yapıtların yinelenmesi değildir ('yenilik yinelemeden iyidir' der Eliot) ve Homeros'tan günümüze tüm Avrupa edebiyatını kapsar. 'İnsan, yalnızlığı en çok, yanındaymış gibi davrananlardan öğrenir.' Katolik olduktan sonra yayımladığı ilk uzun şiiri 'Ash Wednesday' (1930) eski şiirlerinden çok farklı bir üslupla yazılmış dinsel bir şiirdir; dinsel inanç ve terbiyeyi kabul etmenin içerdiği ruhsal gerginliği ve sancıyı dile getirir. İlk kez 1936'da Collecled Poems (Toplu Şiirler) içinde yayımlanan ilk kuartet 'Burt Norton', zamanın doğası ve sonsuzlukla ilişkisi üzerine incelikli bir düşünsel şiirdi. Eliot bu şiiri örnek alarak üç şiir daha yazdı: 'East Coker' (1940), 'The Dry Salvages' (1941) ve 'Little Gidding' (1942). 'İnsanların ikiyüzlü olması sizi hala şaşırtabiliyorsa, iyi bir insansınız demektir.' Eliot'ın ilk oyunu, ilk kez 1934'te sahnelenen Sweeney Agonistes (1926; Sweeney Agonistes, 1961), son oyunu ise ilk kez 1958'de sahnelenen The Elder Statesnum'dir. The Family Reunion (1939; Aile Toplantısı) intikamı, Murder in the Cathedral ise gururu konu alan Hıristiyan trajedileridir. 'Kendi mutluluklarını, başkalarının mutsuzlukları üzerine inşa edenler, en tehlikeli insanlardır.' Dinsel inançları yüzünden öldürülen Thomas Becket'le ilgili bir gizem oyunu olan ve Eliot'ın en başarılı oyunu kabul edilen Murder in the Cathedral'in en çarpıcı özelliği, Becket'in kahramanlığının anlamını daha anlaşılır kılmak için, geleneksel Yunan tiyatrosundaki koroyu kullanmasıdır. Aynı ölçüde tutulmayan The Family Reunion ise çok etkileyici sahneler ve Elizabeth döneminden bu yana yazılmış bazı en iyi dramatik dizeleri içerir. 'Sadece fazla ileri gitme riskini göze alanlar ne kadar ileri gidebileceğini öğrenir.' Eliot için ölümün farkındalığı ve başarısızlığın bilinci kişiyi ayakta tutar. Burada yaşlanmak eğer içinde bilgelik varsa değerlidir. Son oyununu ve son şiirini Yaşlı Devlet Adamı olarak adlandırır. Eliot'ın şiirleri Türkçede Seçme Şiirler (1965) ve Çorak Ülke, Dört Kuartet ve Başka Şiirler (1990) adlarıyla yayımlanmıştır. Denemelerinden yapılan seçmeler ise Denemeler (1961, 1988), Kültür Üzerine Düşünceler (1981) ve Edebiyat Üzerine Düşünceler (1983) adlı kitaplarda toplanmıştır. 'Bir şeyi yüreğinde ve aklında bitirmedikçe, gidişler ve kaçışlar çare değildir.' Eliot, Dört Kuartet'inden dördüncüsü olan Little Gidding isimli şiirinde 'Her deyim ve her cümle bir bitiştir ve bir başlangıçtır / her şiir bir mezar yazıtı' der ve 4 Ocak 1965'te 'çok saygın bir halk şairi' olarak hayata veda eder. 'Her insan kendine yakışanı yapar, çünkü kalite asla tesadüf değildir.' 'Eliot'ın Çorak Ülke'sini okuyanlar, şiiri 'dünyada tamamen yalnız olmanın dehşetini fark etmiş' bir halde bitirirler.' Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın. Thomas Stearns Eliot'ın çalkantılı ve karmaşık hayatını anlatan bu eser, şair hakkında yazılmış en objektif metinlerden. Yalnızca bir şairin hayatını anlatmakla kalmıyor, Birinci ve İkinci Dünya Savaşı dönemi Amerika'sı ile İngiltere'sinin sanat hayatını da mercek altına alıyor. Biyografi, W. B. Yeats, Ezra Pound, Bertrand Russell ve Virginia Woolf gibi ünlü isimlerin Eliot'ın yaşamındaki önemine tanıklık etmek açısından da önemli bir yer tutuyor.