İsmail Güleç'in Anlatımıyla Altıparmak Tarihi

Soru: Altıparmak Tarihi hakkında bilgi verir misiniz? Prof. Dr. İsmail Güleç: Altıparmak Tarihi'nin tam adı eserin tam adı Delâil-i Nübüvvet-i Muhammedî ve Şemâil-i Fütüvvet-i Ahmedî. Eser, Muîn el-Miskîn'in (ö. 1501/1502) Farsça kaleme aldığı Meâricü'n-nübüvve fî Medârici'l-fütüvve'nin Altıparmak Muhammed Efendi (ö. 1623/1624) tarafından Türkçeye yapılan tercümesidir. 16. asırda tercüme edilen eserin 170'e yakın yazma nüshası bulunması bir hayli rağbet gördüğünü ve Osmanlı toplumunda en çok okunan eserlerden biri olduğunu gösteriyor. Soru: Altıparmak Tarihi'nin müellifi kim? Prof. Dr. İsmail Güleç: Lakabı Üskübî, Çıkrıkçızade ve Altıparmak. Üsküp'te doğan Mehmet b. Mehmet Altıparmak bir müderris ve kadı oğlu. İlmiye sınıfından. İkincisi Bayramî dervişi. Üsküp'te iken Şeyh Cafer'e intisap eder. Üçüncüsü dersiam. Devlet görevi almamış, kadı ve müderrislik yapmamış. İstanbul'da 10 yıl kadar Fâtih Camii'nde hadis, tefsir, fıkıh dersleri okuttu ve vaazlar verdi. İstanbul'da uzun süre bu hizmetlerde bulunduktan sonra Kahire'ye gidip orada yerleşti. Ölümüne kadar kaldığı bu şehirde 30 yıl tasavvuf ile meşgul oldu ve zikir halkaları oluşturdu. Devrinin önde gelen âlimlerinden biri olan Altıparmak Kahire'de vefat etti ve orada adına inşa ettirdiği caminin (Mescidü Altıparmak) avlusuna defnedildi. Soru: Peki eserin isminin de geldiği Altıparmak ne demek? Prof. Dr. İsmail Güleç: Altıparmak Mehmed Efendi, 'Üskübî', 'Çıkrıkçızâde' ve 'Altıparmak' lakaplarıyla tanınmışsa da daha çok üçüncüsüyle meşhur olmuştur. Bu lakabın ona verilme sebebi, gerçekten fizikî olarak altı parmaklı olduğu için de verilmiş olabileceği gibi ilim alanındaki kudreti, becerikliliği vesilesiyle de söz konusu lakapla anılmış olabilir. Ona Altıparmak denilmesi eserlerinde ismini 'Mehmed bin Mehmed Altıparmak' şeklinde yazmasından dolayı. Soru: Altıparmak Tarihi'nin konusu nedir? Prof. Dr. İsmail Güleç: Delâil-i Nübüvvet-i Muhammedî'nin yani Altıparmak Tarihi'nin konusu, Hz. Muhammed'in nübüvvetinin, mucize vasıtasıyla ispatlanmasından oluşuyor. Eser aynı zamanda bir siyer kitabı. Çünkü Hz. Muhammed'in hayatına dair teferruatlı ve kronolojik bilgi de veriyor. Soru: Altıparmak'ın içindekiler bölümü nasıl? Prof. Dr. İsmail Güleç: Eser mukaddime, dört adet rükün ve hatime olmak üzere toplam altı ana bölümden ve yüzlerce alt başlıktan müteşekkildir. Birinci rükünde kainatın halk edilişinden Hz. Muhammed'in doğumuna, ikinci rükünde doğumundan bi'setine, üçüncü rükünde bi'setinden hicretine, dördüncü rükünde ise hicretinden vefatına değin nübüvveti ile alakalı yaşanan hadiseler aktarılmaktadır. Hatimede ise Hz. Muhammed'e atfedilen mucizeler türlerine göre yüzden fazla mucizevî vaka anlatılır. Dolayısıyla iki eser var. ilk dört bölüm siyer, son bölüm mucizât-ı Nebî. Soru: Peki esere neden tarih deniliyor? Prof. Dr. İsmail Güleç: Evrenin yaratılmasından Hz. Muhammed'in vefatına kadar geçen süre zarfında meydana gelen belli başlı olaylar anlatıldığı için. Esrarengiz mahluklar ve gizemli coğrafyalar hakkında verilen malumat, öte dünyaya ait muhtelif mekanlara ve varlıklara müteallik yapılan ilgi uyandırıcı betimlemeler, Hz. Muhammed ile diğer yaratılmışlar arasında geçen diyaloglar, üçüncü kişilerin bilmesinin imkansız olduğu şahsi metafizik tecrübelerin ayrıntılı olarak anlatımı ve yer yer müsecca sayılabilecek parçalar eşliğinde kapsamlı ve kayda değer bir eser vücuda getirilmiştir. Soru: Eserden örnekler okuyabilir misiniz? Prof. Dr. İsmail Güleç: Tarih kısmından. Mütercim yazanmız Altıparmak'ın da kaydettiği gibi bu kitapta nice meşhur ve muteber eserlerden derlenmiş garib, acaib· hikaye ve olaylar yer almaktadır. Meşhur Gazneli Sultan Mahmud yılı aylarında Sumenat (Somanatha)'ı fethettiğinde, bir yıl orada kalmak ister. Çünkü, acaib, nefais ve ğaraib nevadirle dolu idi. Sultan Mahmud vilayetin puthanelerinden birinde, bir evin ortasında havada muallak bir put duruyor gördü. Cümlesi hayrette kaldı. Zamanın alimleri onun sırrını çözdüler ve şöyle dediler: Bu evin (odanın) duvarları ve tavanı mıknatıslı taştandır ve put da demirdendir. Bu sebepten her taraftan cezb edip muallak durur. Sultan emretti, o hanenin (odanın) bir duvarını yıktılar, asılmış duran o put da bir tarafa eğrildi. Prof. Dr. İsmail Güleç: Bir melek-i ʿacîb gördüm ki bir melek kürsî üzre oturmış, gamgîn ü makbûz. Ol tahtun dört kûşesi var. Her kûşesinde yedi yüz bin pâye var, altundan ve gümüşden. Etrâfında şu denlü melâʾike var ki adedin Allâhu teʿâlâ bilür, gayrı bilmezler. Sağında nûrânî melekleri var, cümlesi yaşıllar geymişler. Ve revâyih-i tayyibe gelüp kelâmları gökçek güzellikleri şol denlü yüzlerine bakılmaz. Solında melâʾike-i zulmânî tururlar, esbâbları siyâh ve şekilleri siyâh ve sözleri yavuz ve kohuları çirkin. Tesbîh itdikce agızlarından âteş saçılur, önlerinde âteşden harbeler ve ʿamûdlar. Ve gözleri ki bakmaga tâkat getürülmez. Ve ol taht üzerinde oturan melegün başından ayagına dek cümle hep gözleri var, zühre ve mirrîh gibi yıldurur. Ve çok kanadları var. Öninde bir sahîfe dutar. Öninde bir levh var, ana dâim nazar ider, bir ân andan gözin ayırmaz. Ve öninde bir agac var, yapraklarınun ʿadedin Allâh'dan gayrı kimesne bilmez. Her bir yaprakda bir âdemün ismi yazılmış. Ve öninde legen gibi bir nesne var. Gâh sag eliyle andan bir nesne alup sag cânibinde olan nûrânî melâʾikenün birine teslîm ider, gâh sol eliyle alup melâʾike-i zulmânîye virür. Ol melege nazar idicek kalbime bir havf geldi ve bedenime lerze düşdi. Ve bana zaʿf ʿârız oldı (Sakar 2022: 793).

AKADEMİK

İLAHİYAT

Kur'an

TARİH

EDEBİYAT

SİNEMA

MÜZİK

EĞİTİM

FELSEFE

SOSYOLOJİ

PSİKOLOJİ

GALERİ

LİSTELER

FİKRİYAT TV

ESMA-İ HÜSNA

İSLAM

MÜZİK

FİKRİYAT AKADEMİ

İsmail Güleç'in Anlatımıyla Altıparmak Tarihi