İkinci Yeni'nin şiirimize getirdiği yenilikler

İkinci Yeni, Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatında 1950'li yıllarda ortaya çıkmış bir şiir hareketidir. Hareketin 'İkinci Yeni' olarak adlandırılması 1956'da gerçekleşti. İkinci Yeni şairleri olarak bilinen Edip Cansever, İlhan Berk, Cemal Süreya, Turgut Uyar, Sezai Karakoç, Ece Ayhan ve Ülkü Tamer, 1950'li yılların ilk yarısından itibaren Yeditepe, Yenilik, İstanbul, Şiir Sanatı ve Pazar Postası'nda yayımlanan değişik tarzda şiirleriyle ortaya çıktılar. Postmodernizm edebiyatta hangi yeniliklere kapı açtı? Birçok edebiyat eleştirmeni tarafından 'Çağdaş Türk Şiirinin en son ve en özgün atılımı' olarak kabul görülürken bazıları için de edebiyatta bir skandal olarak değerlendirdi. İkinci Yeni adlandırması ilk kez Muzaffer Erdost tarafından 1956'da Havadis gazetesinde çıkan 'İkinci Yeni' başlıklı yazıda kullanıldı. Bu şairlerin bir hareket temsil ettiği belirtildi. 'İkinci Yeni' nitelemesi daha sonra benzer şekilde şiir yazan bu şair grubunun adı olarak kabul gördü. 18 unutulmaz eseriyle şiiri yeniden yazan şair Cemal Süreya İkinci Yeni şairleri, bir akım veya topluluk kurma gayesi gütmeden yenileşmenin habersizce kendiliğinden ortaya çıktığını belirtir. Cemal Süreya Güvercin Curnatası'nda bu durumu şöyle anlatır: '2. Yeni bir akım olarak doğmadı. Bir programı ortak bir bildirisi olmadı. Şairlerin çoğu birbirini tanımıyordu bile. Söz gelimi ben Edip Cansever'le 1956'da, Turgut Uyar'la, çok daha sonra tanıştım.' '1956'larda Cemal Süreya, Uyar, Cansever, Karakoç da örneklerini koydu. Kısaca herkes kendi örneğini habersiz koydu' diyen İlhan Berk de Cemal Süreya'nın görüşünü destekliyordu. Cemal Süreya ve bilinmezliklerinde tanımladığı Sezai Karakoç Sezai Karakoç, Edebiyat Yazıları 2 kitabında bu şiir tarzına 'Yeni Gerçekçi Şiir' dediğinden bahseder. Orhan Veli ve arkadaşlarının akımına gerçekçi akım, bu akım ise yeni gerçekçi akımdır. Ünlü şair İkinci Yeni'yi 'salt yaşama şiiri' olarak görür. Bu şiir: 'Dünyaya tekrar alışmaya çalışan, ölümden nasılsa kurtulmuş (yani yaşamaya taparcasına bağlı, hayatı tanrılaştırmış) insanın acılarını yavaş yavaş unutmaya çalışan, yaralarını sarmaya çalışan insanlığın şiiriydi bu.' İslami geleneğin en gür sesi; Sezai Karakoç Ve Sezai Karakoç'a göre bu yeni şiiri özetleyen mısra 'Laleli'den dünyaya doğru giden bir tramvaydayız'dı. Çünkü bu şiirin ulaşacağı yer yaşamın ta kendisiydi. Peki, edebiyatımızda yepyeni bir soluk olan İkinci Yeni'nin şiirimize getirdiği yenilikler neydi? Sezai Karakoç'un İslam milleti Şiir dili değişti: İkinci Yeni'nin en önemli yenilik sahası dildi. Alışılagelmiş dil geleneğini yıkma düşüncesi esastı. İkinci Yenicilerin yapmak istedikleri ilk yenilik, önceki şiire bakışı yıkmaktı. Şiiri dilini bambaşka bir boyuta yönelterek öncekilerden farklı bir gerçeklik yaratmaya çalıştılar. İkinci Yeni şairleri dili bir sorun haline getirdiler. Şiir dilini kasıtlı olarak bozmanın amacı, alışılagelen 'gerçeklik' anlayışını yıkmak ve bunun sınırlarını aşmaktı. Çünkü bu gerçeklik algısı sanatçıyı sınırlandıran bir durumdu. Ruha dokunan şair Edip Cansever hakkında bilinmeyenler İkinci Yeni şiirinde değişik çağrışımlar uyandırmak maksadıyla bölgesel söyleyişler (ağız) yansıtılmaya çalışıldı. 'Diyorum, bir şeye karşı komaktır günümüzde aşk.' Edip Cansever 'Ben koşarım aşağlara, koşarım.' Turgut Uyat Bu örneklerden görüldüğü üzere şairler, dizelerin ses düşmeleri gibi sapmalara yer verdi. Konuşma diline yakın, bölgesel ağızlar şiirin etki alanına girdi. İkinci Yeniciler yazım kurallarını bozdular. Bazen büyük yazılması gereken harfleri küçük; küçük yazılması gereken harfleri büyük yazdılar. 'Sarı, o Çokgüzel, giriyor kentime' İlhan Berk 'Ne güzel gözlerin vardı Kara at!' Turgut Uyar Fütürizm akımı da şiirden noktalama işaretlerini tamamen atmak istemiştir. Noktalama işaretlerinin düşüncenin akışını bozduğu ve şairi kısıtladığı düşünülmüştür. Fütürizmin edebiyatımızdaki öncü ismi Nazım Hikmet'tir. İsmet Özel - İlhan Berk Üzerine İkinci Yenicilerde görülen en önemli dil farklılığı sözcük değişimleridir. Şairler, çeşitli çağrışımlar uyandırmak için sözcüklerin yapısını bozar, yeni sözcükler türetirler. Örneğin Cemal Süreya'nın 'Gözleri göz değil gözistan' dizesinde 'göz' ile 'istan' eki birleştirilerek yeni bir kelime türetilir. Süreya'nın şiir kitabı 'Üvercinka' ise güvercin kelimesini bize çağrıştırmaktadır. Turgut Uyar'ın ise 'yergökyüzüne, İstanbulistan, Vizansiya' gibi ilginç sapmalar yaptığını görmekteyiz. İkinci Yeni şairleri yenilik adına çoğu kez ters çevirmeye başvurdular. Tamlamaların yerlerini değiştirmek, tek bir sözcüğün harflerinin yerini değiştirmek şeklinde dizelerde kendisini gösterdi. 'Ölüm bana günde iki kere göz kaş eder' Sezai Karakoç 'Bir yanda Sirkeci'nin tiren dolu kadınları.' Cemal Süreya Turgut Uyar Divan'ından 20 çarpıcı alıntı... Bu şiirde önceki şiirden farklı olarak söz diziminin bozulduğu, böylece sözcüklerin birbiriyle dil bilgisel ve anlamsal olarak koparıldığı gözlemlenir. 'Bu horozlar neyi ürperiyor çocukları mı?' Sezai Karakoç 'Sabahla Ne Güzel Durdunuz Aşkıma' İlhan Berk 'Sesini dönmeyeyim bütün yalnızlığım' İlhan Berk 'Hiçbir şeylerim hep tamam olsa' Turgut Uyar Yepyeni bağdaştırmalar/imge zenginliği: Bağdaştırma en az iki sözcüğün bir anlamsal bütünlük kuracak biçimde birbirine eklenmesidir. İkinci Yeni şairleri yeni bir anlamsal yapı kurmak için bu bağdaştırmalara başvurmuştur. Alışılmış kalıpların dışına çıkınca imge alanı da genişlemiştir. İkinci Yeni'nin dilden sonraki en büyük yeniliği 'imge' konusunda olmuştur. Çağrışımlar aracılığıyla yeni bir kurmaya çalışan şairler, bilinç dışına bir hayli önem verdiler. 'Şurda senin gözlerinde bakımsız mavi, güzel laflı İstanbullar' Cemal Süreya 'Bakıyorum Amerikan bir gök sıkılıyorum kalkıyorum' İlhan Berk 'Senin ağustos çeşmeleri yüzüne özlemle eğiliyorum.' Turgut Uyar 'Bir çelik mavisi damar tam da çenemin üstünde' Edip Cansever Kaynaklar: İkinci Yeni Poetikası- Alattin Karaca

İkinci Yeni'nin şiirimize getirdiği yenilikler

İKİNCİ YENİ ŞİİRİ