Günümüzde eskisi kadar sıklıkla kullanılmayan kelimeler

'Yengemiz Nazlı Hanım, serveti ile mühim olan insan değil, şahsiyeti, feragat, fazilet ve hayırhahlığıyla öne çıkan, yüreği aşk ve imanla dolu bir müstesna yaratılış şaheseri idi.' Çünkü güzelliğin özeti yazıcının sözcüklerinden çok okuyucunun muhayyilesi demekti. Sözcük sınırlı muhayyile ise sınırsızlıktı. (Nazan Bekiroğlu, Yusuf ile Züleyha) 'Asıl İstanbul, yani surlardan beride olan minareyle camilerin şehri, Beyoğlu, Boğaziçi, Üsküdar, Erenköy tarafları, Çekmeceler, Bentler, Adalar, bir şehrin içinde adeta başka başka coğrafyalar gibi kendi güzellikleriyle bizde ayrı ayrı duygular uyandıran, hayalimize başka türlü yaşama şekilleri ilham eden peyzajlardır. Her İstanbullu az çok şairdir; çünkü irade ve zekâsıyla yeni şekiller yaratmasa bile, büyüye çok benzeyen bir muhayyile oyunu içinde yaşar. Ve bu, tarihten gündelik hayata, aşktan sofraya kadar genişler.' (Beş Şehir, Ahmet Hamdi Tanpınar) Sizde semâhat yoktur. Fakat müsâvat vardır (Fâik Reşat) Nerîman'a edilen bu iltifatlar, gösterilen bu semâhatler Emsal ile Şevkefzâ'nın hasetlerini tahrik etti (Hüseyin R. Gürpınar). 'Hür ve bilinçli bir çabayla bulmak, bizi bizden uzaklaştıran şeylerle yüzleşmek, eşyanın örtülerini kaldırmak demek. Kendimden arınarak kendimi bulmak, varlığımdan üryan olarak 'döküp varlığı gitmek'le kendimi bulmakla. Kendimi bulduğum zaman O'nu da bulmuş olacak mıyım? Bu bir yolculuk ve bu yolda, inayet üzere olanlar kaybolmaz. (Kemal Sayar)' 'Öğleye yakın bu sis dağılınca gökyüzü namütenahi açılıyordu.' - S. F. Abasıyanık 'Deminki o nazik ve mültefit maskeler birdenbire düşmüş, yerini asıl yaratılışın iğrenç çizgileri almıştı. Şimdi artık dost ve ahbap yoktu, sadece zarara sokulmuş insanlar vardı, evvela ümitlerinde aldatmış, sonra da paralarını almış olduğum insanlar...' (Geçmiş Zaman Elbiseleri, Abdullah Efendi'nin Rüyaları, Ahmet Hamdi Tanpınar) Ben bir maskara değilim ama bir safderun olduğum, bir koca çocuk olduğum muhakkaktır. Bundan bir türlü kurtulamıyorum. Feleğin nice cevr, nice aldanışlar, nice hayal ve umut kırılışları beni pişirmeye yetmedi. Hâlâ, ne çocukça sevinçlerim, ne hoş hayallerim, gönlümün ne safça akışları var. (Yaban, Yakup Kadri Karaosmanoğlu) Çağdaşlaşmak, neden Hıristiyan Batı'nın putlarına perestiş olsun? Bu, kendi derisinden çıkmak, kendi mukaddeslerini inkâr etmek ve peşin peşin köleliğe razı olmak değil mi? Biz apayrı bir medeniyetin çocuklarıyız; düşman bir medeniyetin, bambaşka ölçüleri olan, çok daha eski, çok daha asil, çok daha insanca bir medeniyetin. (Cemil Meriç, Bu Ülke) 'Görüyorsun ki burada her dakikamız elem, matem, ıstırap içinde geçiyor. Bir dakika kalbimiz rahat değil. Ufak bir gürültü bizi korkutuyor. Mesela seni işte o kadar severken, sana o kadar perestiş ederken dehşetle memnu dimağımda aşkım için müsterih bir yer kalmıyor. Dudaklarının lezzetini tamamıyla duymuyorum.' (Bomba, Ömer Seyfettin) 'Bu adam eski evlere, bazan da kızların kalbine musallat olan bir tayfa benziyor. Ondan kurtulmak için ona varmaktan başka çare yok. Tevfik'i düşünürse belki ondan kurtulur. Filhakika babasının Şam'daki hayatını tahayyüle başlayınca içine biraz sukunet geldi. Kalktı su istedi.' (Sinekli Bakkal, Halide Edip Adıvar) 'Evet, tıpkı ben, diyordu; eğer bütün ıstıraplarım bir ses bulsaydı, hiç şüphe yok ki bu kadar vahşi, bu kadar merdümgiriz, bu kadar bedbaht olur, bu kadar meyus ve muzlim olurdu.' 'Yalnızlığın şekilleri vardır: Kimsesiz bir yerde yalnızlık; sosyete ve kalabalık içinde yalnızlık... Yolculuk hayatımda bu şekillerin ikisine de çoktan beri alışmış olduğum için bana pek ağır basan tarafları yoktur. Hatta merdümgiriz zannedilmek tehlikesine rağmen bunları, beni pek alakadar etmeyen bir insanla konuşmak halinde tecelli eden üçüncü yalnızlık şekline tercih ettiğimi de söyleyebilirim.' (Anadolu Notları I – II, Reşat Nuri Güntekin) 'Şair bu şiirinde bir kurt avındaki serencamını anlatır: Şair, dostları bir çok asilzadelerle dağlarda kurt avına çıkar. Vakir gece, ıssız bir ay aydınlığı var. Alevlenmiş gibi yanan ayın üzerinden bulutlar geçiyor. Siyah ormanlar ufuklara kadar dayanıyor. Tabiatın böyle tenha bir saatinde avcılar birbiri ardından tüfekleri tetikte, yürüyorlar.' (Eğil Dağlar, Yahya Kemal Beyatlı) Ehemmiyetsiz bir nezleden en vahim emrâza kadar en evvel onun hazâkat-ı teşhîsiyyesine mürâcaat edilirdi (Hüseyin R. Gürpınar). 'Yarına bir şeyin kalmayacak oğlum dediğim zaman, 'Perîşânım efendi' deyiverecek olursa bütün hazâkatim iflâs eder, sabaha karşı mutlaka hastamı kaybederim (Fahri Celâl).' 'Tevfik Bey başını gökyüzüne doğru kaldırdı; sonra bahçeyi, kızarmış ağaçları, uzaklarda morlaşan ağaç kütüklerini ve dalları, son çimenleri seyretti. Bir arıyı gözüyle bahçe kapısına kadar takip etti. İhtiyar vücudundan garip ve üşümeli bir hayat sıcaklığı geçiyordu. 'Ses kaldı mı dersin İhsan?' Aklı geçmiş mevsimlerde, kendisine Bolahenk Tevfik adını verdikleri zamanlardaydı.' (Huzur, Ahmet Hamdi Tanpınar) 'Şehriban'a hayran, meftun, mecnunca bağlı idim.' Refik Halit Karay Asmalı, tozlu sokaklarında kıymetler dünyâsının her gün bir parçası kaybolan bir insanlığın, tehlike sezmiş bir sürü insiyâkıyle birbirine sokulup yaşadıkları eski İstanbul mahalleleri artık sâdece bir hâtıradır (Ahmet H. Tanpınar). Yaratıcı cemiyet, kadının sanat insiyaklarına kumanda eden ve zevk iklîmini fetheden an'anevî kuvvetini henüz kaybetmemişti (Sâmiha Ayverdi). Sefîhin biri babasından para ister, vermez. Yeis ve hiddetle kalkar, 'Bâri kendimi öldüreyim de siz de kurtulunuz, ben de' diyerek çıkar gider (Fâik Reşat) Zavallı çocuk, öyle bir ye's-i küllî içine düştü ki târif kabul etmez (Ahmed Midhat Efendi). Görülüyor ki Âkif'e göre İslâm âlemi perîşan, Türkiye maddî ve mânevî çöküntüler içindedir. Manzûmede yer yer büyük bir yeisin tezâhürleri ile de karşılaşıyoruz (Kaya Bilgegil). 'Biz bu ateşi nefeslerimizle ahlarımızla ve figanlarımızla söndürmeye uğraşıyoruz. Bu boluna söndürme gayreti içinde kendimiz tutuşuyoruz, mahvoluyoruz' (Hüseyin Rahmi Gürpınar, Aşk Batağı) 'Kendilerini istihfaf ettiğim insanların bunu anlamasına imkân yok, anlayabilecek olanlar ise zaten istihfafa layık olmayanlar.' (Sabahattin Ali, Kürk Mantolu Madonna) 'Vakıa insan ihtiyarladıkça kendi hayatına kendi menfaatine, hulasa kendi nefsine düşkünlüğü artar ama bu derece değil! Hiç değilse âleme karşı biraz zevahiri muhafaza etmek lazım.' (Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Kiralık Konak) 'Öğleye yakın bu sis dağılınca gökyüzü namütenahi açılıyordu.' - S. F. Abasıyanık 'Fakat saatleri seviyorsun, anlara acıyorsun! Bu mühim bir şeydir. Sonra ayrıca dinlemek gibi bir hasletin var. Burası muhakkak. Dinlemesini biliyorsun ki bu mühim bir meziyettir. Hiçbir şeye yaramasa bile insanın boşluğunu örter, karşısındakiyle aynı seviyeye çıkarır!' 'Konuşurken de aynı şekilde yeknesak, tatlı ve ölçülü olurlarsa bilhassa aynı zamanda son derecede mültefit, nazik ve ciddi olmayı da öğretirsek rağbet artar.' ( Ahmet Hamdi Tanpınar, Saatleri Ayarlama Enstitüsü) İçin için tantana ve debdebeye, iyi kumaşlara, nadide mücevherata pe düşkün olmakla birlikte haddizatında paraya büyü bir ehemmiyet vermezdi. (Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Kiralık Konak) 'Dilaşub'un saçları sırma gibi parlak sarı, alnı vicdan saflığının aksettiği bir ayna denecek surette duru beyaz, kaşları zülfüne kıyasla biraz kumrala çalan, biraz kalın olmakla birlikte biraz da kavisli, gözleri ılımlı mavi ve fevkalade sevda uyandıracak şekilde mahmurdu. Yüzü âşıkane bir soluk beyaz üzerine parıltılı gül pembeliğine yakın bir renkle süslü, burnunun rengindeki saffet ile bedeninin biçimindeki letafet, açılmasına bir gün kalmış bir zambak goncasına benziyordu.'(Namık Kemal, İntibah)

Günümüzde eskisi kadar sıklıkla kullanılmayan kelimeler

HAYIRHAHLIK: Herkesin hayrını isteme durumu