Dostoyevski son anda idamdan nasıl kurtuldu?

Suç ve Ceza, Budala, Karamazov Kardeşler gibi başyapıtların mimarı Dostoyevski, on dokuzuncu yüzyıl Rusyasında yaşadı. 11 Kasım 1827 yılında Moskova'da dünyaya gelen yazarın babası eski bir ordu cerrahı, annesi ise bir tüccarın kızıydı. Annesinin yardımıyla evde başladığı öğrenimini özel bir okulda sürdürdü. On beş yaşındayken annesini kaybeden ve Petersburg Askeri Mühendislik Okulu'na giren Dostoyevski, buradaki yıllarını Rus ve Avrupa edebiyatının ünlü isimlerinin eserlerini okuyarak geçirdi. 1846 yılında İnsancıklar'ı yazan Dostoyevski, edebiyat sahasında büyük yankı uyandırdı ve ilk eseriyle bir anda tanınan yazar haline geldi. Dostoyevski çalışmaya başladığı dönemde, Rusya'da toprak köleliği düzeni vardı. O çağın birçok aydınları gibi Dostoyevski de toprak köleliğine karşıydı. O zamanlar daha yirmi sekiz yaşında olan genç Dostoyevski, bu kölelik sisteminin değişeceğine inanıyordu. Yazar, Rusya'daki sisteme karşı çıkan gençlik gruplarından birine katıldı. Bu gruptaki kişiler, zaman zaman toplantılar yapıp yazılarını okuyorlardı. Son toplantılarında Belinski'nin 'Gogol'a Mektuplar' adlı yergisini okunmasından kısa bir süre sonra Dostoyevski'de dâhil, gruba üye gençler Peter Paul Kalesi'ne gönderilip askeri mahkemeye verildiler. Gizli görülen mahkeme 8 ay sürdü. 22 Aralık 1849 sabahı, askerler mahkûmları çok erken bir saatte uyandırdılar. Hepsi ayrı ayrı arabalara bindirilen mahkûmların yanlarında birer jandarma vardı. 45 dakika süren yolculuktan sonra kafile, Semyonovski alayının geniş eğitim alanına geldi. Aralarında Dostoyevski'nin de bulunan mahkûmları arabalardan indirdiler. Alanın ortasında iki yanı tırabzanla çevrili, beyaz tahta merdivenle çıkılan bir sahanlık, biraz daha ailerde ise darağaçları vardı. Askerler kararı burada okudu. Dostoyevski ve diğer arkadaşları idama mahkûm edilmişti. Bu olayı Dostoyevski kardeşine şöyle anlatır: 'Bugün 22 Aralık, bizi Semyonov Meydanı'na götürdüler. Orada idam kararını okudular. Kılıçlarımızı başımızın üstünde kırdılar. Son tuvaletimizi de beyaz gömlekler giydirerek tamamladılar. Sonra içimizde ilk posta olarak kurşuna dizilecek üç kişiyi direklere bağladılar. İkinci gruptan altıncı olduğum için ancak bir dakikalık ömrüm kalmıştı. Yanımdaki iki arkadaşımı öpecek kadar vaktim vardı. Derken, geri çekilme borusu çaldı. Direğe bağlanmış olanları çözdüler, bize de İmparator hazretlerinin hayatımızı bağışladığını söylediler ve asıl kararı okudular.' Aslında Çar I. Nikola, gençlere bir gözdağı vermek istemiş ve bu mizanseni düzenlemişti. Sonradan okunan karara göre Dostoyevski, 4 yıl kürek, 5 yıl da sürgün cezasına çaptırılmıştı. Dostoyevski, 1850 yılından 1854 yılına kadar süren kürek cezası için Sibirya'daki Omsk Hapishanesi'ne gönderildi. Burada olduğu süre içinde, kolları damgalandı, kafası tıraş edildi ve taş kırdı. Sara nöbetleri yüzünden birçok kere hastaneye kaldırıldı. 1854 yılında da sürgün cezasını çekmek üzere Semipalatinsk'teki askeri birliğe gönderildi. Bu birlikte, 1854 yılından 1859 yılına kadar er olarak hizmet etti. Sürgün cezası bittiği zaman subaylığa yükseltildi. 'Nerede okumuştum, hani bir idam mahkûmu ölümünden biraz önce şöyle söylemiş ya da düşünmüştü: 'Yüksek ve sarp bir kayalıkta, ancak iki ayağımın sığabileceği, dar bir çıkıntıda, dört bir yanım uçurumlar, okyanuslar, sonsuz bir gece, sonsuz bir yalnızlık ve hiç bitmeyecek bir fırtınayla sarılmış durumda yaşamak zorunda olsam ve bütün ömrümce, bin yıl boyunca, hatta sonsuza kadar o bir karış toprakta durmamda gerekse o şekilde yaşamak, şu anda bir yarım saat içinde ölecek olmaktan çok daha iyidir.' Yeter ki yaşayayım!' (Suç ve Ceza, Dostoyevski) Suç ve Ceza'da geçen bu sözler, başkarakter Raskolnikov'un ağzından, Dostoyevski'nin 28 yaşında idamdan kurtuluşunun ardından hissettiği duyguları yansıtır. Hapishane ve sürgün, Dostoyevski'ye Rus yaşantısını da ayrıntılarıyla tanıma fırsatı verdi. Kürek cezası, Sibirya'ya gönderilen mahkûmun her iki ayağı da zincirlenmiş haldeyken; -40°C de kar küreme, mermer cilalama, tuğla taşıma gibi en ağır işleri yapmaktı. Üstelik İncil dışında kitap okumak da yasaktı. Dostoyevski, suç ve ceza kavramları ile ilk defa burada karşılaştı. Suç ve Ceza romanından alıntıları okumak için tıklayın. Dostoyevski'nin hayatı, eserlerinin meşhurluğunun aksine olabildiğince bilinmezlik barındırır. Kendisi hakkında konuşmaya pek istekli değildir. Adeta, kurallarına sımsıkı riayet ettiği suskunluğunu sadece hakkında yazılanları tahsis etmek maksadıyla konuşmak mecburiyetini hissettiği durumlarda ihlâl etmekte olduğu izlenimini verir. Mürekkebi ve kalemiyle sadece yazı yazmayan Dostoyevski, düzyazılarının kenarına birçok çizim de yaptı. Bu çizimlerde geçim sıkıntısından yaptığı hesaplar, annesi ve kız kardeşi, dünyadaki tarihi kişiler ve binaların yanı sıra Suç ve Ceza'nın kahramanlarını da görmek mümkün. Dünyayı sarsan Suç ve Ceza'nın çizimlerine ulaşmak için tıklayın.

Dostoyevski son anda idamdan nasıl kurtuldu?

DOSTOYEVSKI KİMDİR?