Vatanını kalbinde taşıyan yazar; Cengiz Dağcı kimdir?

Edebiyatımızın önemli yazarlarından olan Cengiz Dağcı, 6 çocuklu bir ailenin en büyük çocuğu olarak 1919 yılında Kırım'ın Gurzuf kasabasında dünyaya geldi. Çocukluk yıllarını babasının köyü Kızıltaş'ta geçiren Dağcı, ilk eğitimini de burada aldı. 1931 yılında tutuklanarak hapse götürülen babası Hüseyin Efendi, Kızıltaş'a dönmeyip Akmescit'te çalışmaya başlayınca oğlunu da yanına aldı. Yoksulluk ve büyük baskılar altında geçen çocukluğunda, Stalin'in 'tarım topraklarını kolektifleştirme' siyaseti yüzünden ailesinin toprakları elinden alındı. Akmescit'e taşınan Dağcı, On Üçüncü Tam Ortaokula devam etti. 1936 yılında da Gençlik Mecmuasında ilk şiirleri yayınlandı. 1937 yılında Akmescit Pedagoji Enstitüsü'nün Tarih bölümüne giren Dağcı bir taraftan da gazetelerde çalışmaya başladı. Kırım Pedagoji Enstitüsü 2.sınıfında iken İkinci Dünya Savaşı'nın çıkmasından dolayı 1940 Aralık ayında askere alınarak cepheye gönderildi. 1941 yılında Almanlara esir düşen Dağcı, savaşın sonuna kadar toplama kamplarında kaldı. Daha sonra burada bulunan çok sayıda esirle birlikte Uman kampına nakledilen Dağcı, Almanların oluşturduğu lejyonlardan biri olan Türkistan lejyonuna katılmak için Varşova'ya gönderilip burada subaylık eğitimi aldı. 1942 yılında izinli olarak gittiği Kırım ziyareti onun ailesini ve yurdunu son görüşü oldu. 1944 yılında İsviçre'ye geçme girişimleri sırasında Berlin bombalanınca, Amerikan askerleri tarafından Avusturya'daki Landeck kampına yerleştirildi. 1945 yılında evlenerek İngiltere'ye yerleşen Cengiz Dağcı, ağır şartlarda çalıştı. Londra lokantalarında bulaşıkçılık, garsonluk gibi işler yaptıktan sonra eşiyle beraber bir lokanta açtı. Dağcı, bu arada roman yazmaya devam etti. 1974 yılında Southfield'a yerleşen yazar, ölümüne değin burada yaşadı. 2011 yılında hayatını kaybeden usta kalem, çocukluğunun geçtiği Kırım'daki Kızıltaş Köyü'ne defnedildi. Küçük yaşlardan itibaren edebiyata ilgi duyan Cengiz Dağcı'nın amcasının kendisine okuduğu Ömer Seyfeddin hikâyelerinin sayesinde Türk ve Rus edebiyatçılarının eserlerini okumaya başladı. Onun Tatar Türkçesi'ne çevirdiği 'Gül ve Bülbül' ilkokul ders kitaplarına girecek kadar beğenilmiş, Kırım Yazarlar Birliği'nin yayın organı Edebiyat Mecmuası'nda da şiirleri çıktı. Üniversite yıllarında Cengiz Dağcı'nın yüreğinde vatanına ve tarihine karşı bir sevgi ateşi doğdu. Kırım tarihi üzerinde yoğunlaşarak Kırım Hanlık tarihini anlatan bir kitap yazmayı düşündü. Bir yaz tatilinde gazete için röportaj yapmak üzere eski Kırım Hanlığı'nın başşehri Bahçesaray'a yaptığı gezide şehre ait kalıntılardan etkilenerek 'Söyleyin Duvarlar' adlı şiirini yazdı. Dostoyevski'nin eserlerini okuduktan sonra şiirden iyice uzaklaşsa da, çalıştığı gazete aracılığıyla bazı halk şairlerine ait şiirlerin derlenmesinde rol aldı. Dağcı, Londra'ya gittikten sonra Türkiye'ye yerleşmeyi düşündü. Bir arkadaşı vasıtasıyla okuduğu Türk yazarlarının eserlerindeki Türkçeyi benimseyip kendi eserlerini Türkiye Türkçesi'yle yazmaya karar verdi. Öyle ki 1946 yılında Kırım Tatar Türkçesi'yle yazdığı Sadık Turan'ın Hatıraları adlı eserini Türkiye Türkçesi'yle yeniden kaleme aldı. 1956 yılında Varlık dergisine yolladığı 'Arkadaşım Maksudof' adlı hikâyesinden sonra kendisine bazı dil pürüzlerinin giderilmesi koşuluyla yayımlanabileceği haber verildi. Bunun üzerine de elindeki Sadık Turan'ın Hatıraları'nı gönderdi. Eser, Ziya Osman Saba tarafından bazı ifadeleri düzeltilerek Korkunç Yıllar adıyla basıldı. Daima romanlarında Kırım'ı anlatan yazarın esir kamplarında tuttuğu notlar onun önemli malzemelerinden biriydi. Savaşı birebir yaşayan Cengiz Dağcı, yazdığı romanlarda bu olayları oldukça usta ve gerçekçi bir şekilde anlattı. Romanlarında toprak sevgisi, hasret, özlem, vatan aşkı, gurbetlik, yoksulluk gibi temalar eşliğinde Kırım Tatarlarının içinde bulundukları durumu ve eziyet dolu yaşantılarını, çektikleri sıkıntıları dile getiren olayları kaleme aldı. Hüznü ve hasreti üslûbuna da yansıtan Cengiz Dağcı, Türkiye'ye hiç gelmemesine ve birden fazla dil bilmesine rağmen romanlarını genellikle Türkiye Türkçesi ile yazdı. Cengiz Dağcı ve ailesi vatanından ayrıldıktan sonra, iki kardeşi hariç bu ayrılmanın ardından bir daha Kırım'a gitmedi. Kırım Türklerinin acılarını ve şahsi acılarını yazı yoluyla bütün dünyaya duyurdu. Londra'da İngilizce yazabilecekken, hatta Kırım Tatarcası ile yazabilecekken Türkiye Türkçesi ile yazmayı tercih etti. Türk edebiyatına, kültürüne ve dünyasına hizmet etti. Cengiz Dağcı, eserlerinde, Kırım Türklerinin yaşadığı trajediyi, Kırım'dan ayrı düşmenin acısını ve yalnızlığını, anıların mekânı olan vatan toprağına bağlanarak anlattı. Dilini anayurdu olarak benimseyen yazar, Kırım acılarını abartısız bir üslupla yazdı. Onun eserlerinde kademe kademe psikolojik bir derinleşme görülür. Romanlarında yalın bir dil ve anlatımı benimseyen yazar, savaşan devletler arasında kalan, yersiz yurtsuz insanları sade bir üslupla fakat çarpıcı bir biçimde anlatır. Cengiz Dağcı, bütün romanlarında yüzyıllardır Kırım coğrafyasında yaşayanları sinesinde barındıran toprağı ve onun bağrında yaşayan insanların hayat hikâyelerini anlatır. Toprağı onun üstündekilerle, onun hafızasıyla birlikte düşünür. Romanlarında toprağa bağlı olarak şekillenen bir hayatı öne çıkardı. Yazara göre toprak, yeryüzüne ait alelade bir unsur değil, milleti millet yapan ve bütün erdemlerin gelişmesini sağlayan bir öğeydi. Kaleme aldığı eserlerle sadece Kırım Türklerini de değil aynı zaman tüm Türk coğrafyasının acılarını dile getirdi. Yurdunu Kaybeden Adam adlı eserinde 'Yurdunu kaybeden adam için hürriyetin bile bir manası kalmadığını şimdi anlıyorum.' diyen usta kalemi esaret yıllarının sonra özgürlüğüne kavuşsa da bunun tek başına anlamsız olduğunu dile getirdi. 'Bahçesaray'dan Kaşgar'a varana kadar binlerce minaremiz göklere uzanıyor. Bize Tatar diyorlar, Türkmen diyorlar, Kazak diyorlar, Özbek diyorlar, Azeri diyorlar, Karakalpak, Uygur, Kabardin, Başkurt, Kırgız diyorlar. Bunlar hep yalan! Deniz parçalanamaz, biz Türk'üz!' Henüz öğrenci iken, askere alınan ve II. Dünya Savaşı'na sürülen Kırımlı bir gencin, Teğmen Sadık Turan'ın acıklı hikâyesi. Roman, Teğmen Sadık Turan'ın hatıraları olarak anlatılmaktadır. Rusların zulmünden kaçarken Almanlara esir düşer ve esir kampında bir arada tutunmaya çalışan bir avuç arkadaşıyla Almanlar tarafından kurulan Türkistan Kurtuluş Lejyonuna katılır. Ruslarla Almanların arasında kalan ve birinden zulüm diğerinden iki yüzlülükten başka bir şey görmeyen Kırım Türklerinin yalnızlıkları anlatılır. 'Kocaları sürülen, yavrularının karınları düşman süngüleriyle deşilen kadınların talihi! Ak sakallarından tutup sürüklenen ihtiyarların talihi! Cephelerde, bize söven, yüzümüze tüküren düşmanlarımızın menfaatleri için, kanlarını sebil eden gençlerimizin talihi! Bu gece rüyama gene Şişkof girecek. Gene beni mezarlara götürüp ölen askerlerin üniformalarını gösterecek. 'Sen, sen Sadık Turan, sırtında düşman üniforması Rusya'ya karşı harp ettin' diyecek! Gene soğuk terler döküp sabahı kim bilir nasıl edeceğim. Düşman üniforması... Düşmanım kim? Siz değil misiniz Şişkof! Yalanla dolanla memleketimi istilâ ettiniz. Himayenize girmekle topraklarımız, malımız, mülkümüz, dinimiz korunacak diye, sizden öncekiler söz verdiler. Teslim olduk. O millet, yurdunu her şeyden çok sevdiğinden teslim oldu. Silahlarımızı bıraktık. Ya siz? Memleketimize girdiğiniz günden beri o toprak kan içinde. Minarelerimizi devirdiniz. Su kemerlerimizi, çeşmelerimizi, heykellerimizi, mermer saraylarımızı atlarınıza ahır yaptınız. Müezzinlerimiz, ezan okumak üzere minarelere çıktıkları vakit, sarhoş askerleriniz, eğlenmek için, kalplerine nişan alma talimi yaptılar...' Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın Kırım köylerine kapılanan ve ilk fırsatta sığınmacı olduklarını unutarak talan ve yağmaya yönelen davetsiz misafirler. Yazarın çocukluğunun geçtiği köylerin destanıdır bu roman. Topraklarından kopmak istemeyenler dövüşürler; ama akıbetleri ölüm ya da sürgün oldu. Köyün boşaltılan evlerine Ruslar yerleştirildi. Kızıltaş köyü artık tükenmiş bir köy, terkedilmiş bir tarla gibidir. Roman, adını son cümlesinden alır. 'Evet, onlar da insandır! Pavlenko'lar, İvan'lar, Kostyürk'ler, Vasil Dimitroviç'ler, Stepan'lar, belki bunu gülünç görecekler; ama nasıl görürlerse görsünler, ben eserimiz tekrar sakin bir dua ile bitirmek istiyorum. Romanımı kapatırken: 'Tanrım!' diyorum. 'Onlar da insan!' Acı onlara! Kendileri gibi, başkalarının da insan olduklarına inandır onları!' Ötekiler, o hayvan gibi sürülüp götürülenler... Onlar da insandı.' Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın Cengiz Dağcı, O Topraklar Bizimdi romanında bizleri yine mahzun Türk ülkesi Kırım'a götürüyor. Bu kez başkent Akmescit'in Çukurca köyüne… Onlar da İnsandı romanından tanıdığımız Çilingir'in oğlu Selim, Kızıltaş sürgününden kurtulduktan sonra Akmescit'te Rus eğitimi almış ve Çukurca köyüne Kolhoz reisi olarak dönmüştür. Toprağına can-ı gönülden bağlı Kırımlı köylüler Rus devletinin baskısından ve Kolhoz teşkilâtından öyle bezmişlerdir ki artık vatanlarından sürgün edilmemek ve hayatta kalabilmek adına sadece günü geçirme gayretindedirler. Fakat İkinci Dünya Savaşı'nın patlak vermesiyle her şey bir anda değişir; Kırım için yeni bir ümit ışığı doğar. Savaş sırasında, Kırım'ın her yerinde olduğu gibi Çukurca'da da halk tekrar eski hayatına döner. Camiler yeniden dolup taşar, kolhozlar kaldırılır… Herkes kendi toprağını işlemeye ve inancını bildiği gibi yaşamaya başlar. Ama Ruslar'ın savaştan galip çıkması, bütün ümitlerin sonu olur. Büyük bir katliâm başlar... Bu katliâmdan kurtulabilenler de, yediden yetmişe yine sürgüne mahkûm olurlar... 'Sabahları sokakta duruyor, sırtımı binaların duvarlarına dayayıp kaldırımda koşuşup oynayan çocuklara bakıyor, onların yanına varıp onlarla beraberce oynayasım ve sevinesim geliyordu. Fakat kendilerini ürkütmemek için ancak uzaktan seyredebiliyordum. Gene de onlara bakarken kalbimin en derin bir yerinde hayattan büsbütün kopmadığımı hisseder ve gözlerimi kapatıp uzak Kırım'ı, Gurfuz'u görürdüm.Evet, orda. Dedemin, babamın kemikleri gömülü toprakta. Yalnız orada. Doğduğum topraklarda. Oranın göğü altında, Oranın insanları arasında hayat bütün sıcaklığıyla beni bekliyordu sanki.''Ve işte iki gün önce yılbaşı gecesi herkes mutlu, herkes şen ve mesut, yeni yılı karşılarken ben aç ve donuk, Sovyet Elçiliğinin taş merdivenleri üstünde durdum. Ruslar nezaketle karşıladılar beni ve iki gün sonra Kırım'a dönebileceğimi bildirdiler...' Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın Yurdunu Kaybeden Adam, esirlikten kurtulan ama hürriyetin tadına varamayan Cengiz Dağcı'yı anlatır. 'Yurdunu kaybeden adam için hürriyetin bile bir manası kalmadığını şimdi anlıyorum. İçinde doğduğum, gülüp oynadığım yerlerde benim dilim konuşulmuyor artık. Bir zamanlar, o topraklarda dilimi konuşan insanların ne olduklarını da bilmiyorum. Son fırtına, ağacı devirdi. Bizler, uçurduğu birkaç yaprak, boşlukta yolunu şaşırmış, ümitsiz ve şaşkın, meçhul bir geleceğe doğru, yalpa vurup duruyoruz.' Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın

Vatanını kalbinde taşıyan yazar; Cengiz Dağcı kimdir?

CENGİZ DAĞCI KİMDİR?