Cemil Meriç'in düşünce dünyamızı aydınlatan kavramları

Hoca: Bir öğretim kurumunda ders okutan muallim, talebe yetiştiren. Cemil Meriç'e göre hoca ve talebe gibi kelimeler birer 'sönmüş meşale'dir artık. Yerlerine teklif edilenler ise bu meşalelerin ışığından mahrumdur. 'Asırlar geçti, birer birer söndü meşaleler. İrfan asaletini kaybetti. Hafızaya çakıl taşı gibi saplanan bilgi kırıntılarına yeni bir ad bulduk: Kültür. Genç kuşaklar, Batı'nın bit pazarlarından ithal edilmiş bu hazır elbiselere küçümseyerek bakıyor. Hoca öğretmen oldu, talebe öğrenci. Öğretmen ne demek? Ne soğuk, ne haysiyetsiz, ne çirkin kelime. Hoca öğretmez, yetiştirir, aydınlatır, yaratır. Öğrenci ne demek? Talebe isteyendir; isteyen, arayan, susayan.' (Asaletini Kaybeden İrfan) Aydın: Kültürlü, tahsilli, bilgili ve ileri görüşlü, münevver. 'Aydın olmak için önce insan olmak lâzım. İnsan mukaddesi olandır, insan hırlamaz, konuşur, maruz kalmaz, seçer. Aydın, kendi kafasıyla düşünen, kendi gönlüyle hisseden kişi. Aydını yapan uyanık bir şuur, tetikte bir dikkat ve hakikatin bütününü kucaklamaya çalışan bir tecessüs.' (Kırk Ambar) Şuur: Anlayış, kavrayış, idrak. 'Kaderimizi çizen Avrupa'nın siyasî ihtirasları; kullandığımız kelimeler onun emellerini dile getiriyor. Kulağımıza fısıldanan lâfızları hudut ve şümullerinden habersiz fısıldayıp duruyoruz... Tefekkür vuzuhla başlar, kurtuluş şuurla.' (Kırk Ambar) Düşünce: Zihnin bir şey hakkında edindiği düşünme ürünü olan kavram, fikir. 'Düşünce şüpheyle başlar. Düşünce, tezatlarıyla bütündür. Zıt fikirlere kulaklarımızı tıkamak, kendimizi hataya mahkûm etmek değil midir?' (Jurnal) Entelektüel: Tahsil, bilgi, görgü sâhibi olan, fikrî meselelerle uğraşan kültürlü kimse, aydın, münevver. 'Gerçek entelektüel, önce ülkesinin haklarını, düşman bir dünyaya haykırmakla görevlidir. Yani rüşeymi bir mahiyet taşıyan, şu veya bu sınıfın ideolog veya demagogu olmamak, ülkesinin bütününü, bütün ülkelere karşı müdafaa etmek. Şüphesiz ki böyle bir tasavvur şairane bir ütopyadır. İnsan kucağında yaşadığı toplumdan sıyrılamaz, sıyrılırsa okunmaz ve anlaşılmaz.' (Jurnal) İlim: Belli bir konuya ait bilgilerin bütünü. 'İlim, yüz binlerce yıl görülmeyeni gösteren dürbündür.' (Jurnal) Kalem: Karanlıkları devirmek ve aydınlık bir çağın kapılarını açmak için en mükemmel silâh. 'Karanlıkları devirmek ve aydınlık bir çağın kapılarını açmak için en mükemmel silâh: Kalem. Sözle, yazıyla kazanılmayacak savaş yok... Kalem sahiplerine düşen ilk vazife: Telaş etmemek, öfkelenmemek, kin kışkırtıcısı olmamak. Halkı okumaya, düşünmeye, sevmeye alıştırmak. Bir kılıcın kazandığı zaferi, başka bir kılıç yok edebilir. Kalemle yapılan fetihler, tarihe mal olur, tarihe, yani ebediyete.' (Kırk Ambar) Yazar: Edebiyat, sanat ve bilim alanında kitap yazan, eser veren kimse, müellif. 'Yazar düşüncesini yardım olsun diye sunmaz. Bir mükâfattır bu. Lâyık mısınız, değil misiniz? Anlamak ister. Tabiat da öyle değil mi? Altın neden toprağın derinliklerinde? Okurken araştırmaya çıkacağınız maden: Yazarın düşüncesi veya niyeti. Araçlarınız: zekâ ve bilgi. Kayayı kıracak, madeni eriteceksiniz. Önce kelimeyi fethedeceksiniz, sonra heceleri, harfleri.' (Bu Ülke) Kitap: Herhangi bir konuda yazılmış manzum veya mensur eser. 'Her kitap, tılsımlı bir saray. Kapıları ilk gelene açılmaz. Kitaplar, şehirler, metruk kervansaraylar gibi boş. Onları dolduran senin kafan, senin gönlün. Kalıcı kitap, sohbet değil, yazıdır. Birkaç sayfaya sığdırılmak istenen bütün bir hayat. Ebediyete yollanan mesaj. Kimsenin söylemediği ve söyleyemeyeceği gerçek.' (Bu Ülke) Kamus: Bir dilin bütün kelimelerini içine alan büyük sözlük, büyük lügat kitabı. 'Kamus, bir umman. Amakında inciler gülümser. Kimi bir sevgili göğsünde parlayacak, kimi bir tâcidar alnında, kimi sedef mahfazasında unutulacak. Kamus bir umman, dualar uğuldar derinliklerinde, destanlar coşar. Şair bu sesleri duyan ve duyuran.' (Bu Ülke) Fildişi kule: Kendini toplumdan soyutlayan insanın, kendi içinde oluşturduğu dünya. 'Fildişi kule, davasız sanat meczuplarını barındıran miskinler tekkesi. Ama her mücahit o tekkede silâh kuşanır. Bu zindan değil, bir liman.' (Bu Ülke) İrfan: Gerçeği anlama husûsundaki güçlü seziş yeteneği, görgü ve sezişten gelen ruh uyanıklığı. 'İrfan, düşüncenin bütün kutuplarını kucaklayan bir kelime. Tecessüsü madde dünyasına çivilemeyen, zekâyı zirvelere kanatlandıran, beşerîyi ilâhi ile kutsîleştiren, uzun ve çileli bir nefis terbiyesi. İslâm, insanı parçalamaz. İrfan, kemâle açılan kapı, amelle taçlanan ilim. Batının 'kültür'ünde bu zenginlik, bu ihtişam, bu hayata istikamet veriş yok.' (Bu Ülke) Emperyalizm: Fransızca kökenli emperyalizm, bir ülkenin gücünü kullanarak, başka bir ülkenin toprağını işgal etmesi ya da ekonomik, politik, kültürel alanda kendi değerlerini empoze etmesidir. 'Emperyalizmler, tuzağa düşürmek istedikleri ülkeleri kültürleriyle fethetmez, kültürsüzleştirerek kültürsüzlüklerine inandırarak yok eder.' (Mağaradakiler) -İzm: Bu eki alan kelimeler bir mantaliteyi, bir teoriyi, bir fikri, bir doktrini, akımı ifade etmek için kullanılmaktadır. 'İzm'ler idrakimize giydirilen deli gömlekleri. İtibarları menşe'lerinden geliyor. Hepsi de Avrupalı.' (Bu Ülke) Cemil Meriç'in kitaplarını incelemek ve satın almak için tıklayın.

Cemil Meriç'in düşünce dünyamızı aydınlatan kavramları

HOCA