Cahit Zarifoğlu'nun hayatına dair bilmeniz gereken 20 ilginç bilgi

Gökyüzüne bakmayanların kalbi daha çabuk kirlenir. 1940 yılında Ankara'da Maraşlı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Babasının memuriyeti dolayısıyla ilk ve orta öğrenimini Siverek, Ankara, Kızılcahamam ve Kahramanmaraş'ta tamamladı. Abdurrahman Cahit Zarifoğlu, Kafkasları çok severdi ve soylarının da Kafkasya'dan gelip Maraş'a yerleştiklerini söyledi. 'Bunlar üç kardeşmiş ve içlerinden birinin adı Zarif'miş. İşte bizim aile bu Kafkasyalı Zarif'ten geliyor. Daha çok bu sebeple olacak Kafkasya'yı çok seviyorum' der bir sohbetinde Zarifoğlu. Biz, sakalları şiirle karışık, yüreği Allah'la barışık adamları sevdik. Lise yıllarında göze çarpan suskunluğu, içe dönüklüğü ve derin düşünceleri Aristo diye çağrılmasına sebep oldu. İlerleyen yıllarda kendine olan güveni ve merakından dolayı Necip Fazıl Kısakürek tarafından 'artist' diye çağrıldı. Rasim Özdenören, Zarifoğlu'nın lise dönemin şöyle anlatır: 'Cahit lisede iken hastalıklı derecede zayıf, sarı benizli, içe dönük, kimseyle konuşmayan ve sorulunca üşenir gibi cevap veren biriydi. Kendi aramızdaki adı Aristo idi. İçe kapanık ve filozofça duruşundan dolayı bu adı koymuştuk.' Bunca tanışıklığımız varken sana dair bana söz düşmüyor. Lise yıllarında arkadaşlarına cebir, geometri dersleri verirdi. Fakat bir yıl edebiyat ve cebir derslerinden, iki yıl da yalnız cebir dersinden sınıfta kaldı. İnat edip kitapların kapağını açmadı. Edebiyat sınavına girse de hiç bir soruya cevap vermedi. Tek güvencemiz Allah'tır. Başka hiçbir güvencemiz yoktur. Cahit Zarifoğlu, lise öğrencisiyken güreş sporuna karşı ilgi duyup, güreş kulübüne kaydoldu. Bir güreş esnasında çok güçlü ve kalıplı olan biriyle eşleşti. Tüm arkadaşları ilk hamlede Cahit'in kaybedeceğini düşünse de tam tersi oldu. İnce bir teknikle rakibinin sırtını yere getirdi. Alaeddin Özdenören arkadaşı Zarifoğlu'nun bu hikâyesi için 'Şiir gibi güreş tutardı.' der. Yine de biri çıksa, nasılsın dese alışkanlıkla iyiyim diyeceğim. Lise son sınıfta uçma tutkusuyla okuyan Zarifoğlu, 1958 yılında katılmaya hak kazandığı bir planör kursuna, gizlice katıldı. Yaz boyunca kurs görerek, 'Türk Hava Kurumu Türkkuşu / Milli Model Uçak (B) Sertifikası' aldı. Şair, jet pilotu olmak istediyse de kulağında çıkan rahatsızlık nedeniyle Hava Harp Okulu'na giremedi. Bu insanlar dev midir Yatak görmemiş gövde midir Bir yara açar boyunlarında Kolkola durup bağırdıklarında Liseyi arkadaşlarından üç yıl gecikmeli bitirdikten sonra 1961'de İstanbul'a gelir. O yıllar için 'Liseden sonra İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Alman Dili ve Edebiyatını bitirdim. Öğrenciliğim sırasında çalışmak zorundaydım. Muhtelif gazetelerde sayfa sekreteri olarak çalıştım. Bu yüzden tahsilim biraz ağır aksak ilerledi. Bütün bunlar zarfında vazgeçmediğim, değişmeyen, istikrarlı bir yönüm vardı, o da şairliğim ve yazarlığımdı.' der Zarifoğlu. Tahsilini yaklaşık on yıl gibi bir sürede bitirir. Şair, edebiyat çevrelerinde ilgiyle karşılanan ilk kitabını kendi parasıyla çıkardı ve kitabı yeterince dağıtamadığı için büyük bir kısmı elinde kaldı. Zarifoğlu'nun Eylül 1973'te çıkan ikinci kitabı 'Yedi Güzel Adam', en bilinen eserleri arasına girdi. Zarifoğlu, Sezai Karakoç, Nuri Pakdil, Mehmet Akif İnan, Rasim Özdenören, Erdem Bayazıt ve Alaeddin Özdenören'i 'Yedi Güzel Adam' şiirinde anlatmış ve bu grubun adı artık, 'Yedi Güzel Adam' olmuştu. Bize ağır gelen kendimizdir. Yolda, okulda, işte başkaları ile birlikte taşıdığımız kendimiz. Kısa bir süre tercümanlık da yapan Zarifoğlu, 1969-1970'te ise 'Hâkimiyet' gazetesinde teknik sekreterlik yaptı ve yoğun çalışması nedeniyle üniversiteyi 10 yılda tamamlayabildi. Bir süre kâğıt ve otomobil firmalarında da çalışan Zarifoğlu, 1972-1973'te, İstanbul'daki bir kolejde Almanca öğretmenliği yaptı. Kısa süreliğine iki kez Almanya'ya giderek dil eğitimi alan şair, Almanya seyahatlerinde otostop yaparak Avrupa'yı dolaştı. Yedek subay olarak 1973'te İstanbul Tuzla'da başlayan askerlik görevini Kars Sarıkamış'ta sürdürüp 1975'te Kıbrıs'ta tamamlayan Cahit Zarifoğlu, askerliğin ardından aynı yıl Makine Kimya Endüstrisinde memuriyete başladı. Burası dünya! Ne çok kıymetlendirdik... Oysa bir tarla idi; Ekip biçip gidecektik. Paris'te bulunan Cemal Süreya'ya bir mektup yazar ve mektubunda 'İstanbul'a döndüğünüzde sizinle ev tutup birlikte oturabilir miyiz?' diye sorar. Paris'te bunaltılı bir ruh haliyle yaşayan Cemal Süreya tanımadığı bu genç adamın mektubunun ölçüsüz olduğunu düşünerek cevap vermez. Ancak Zarifoğlu öldükten sonra kaleme aldığı günlüğünde onunla ve yolladığı mektupla ilgili şunları söylemektedir: 'Cahit Zarifoğlu ölmüş. Bugünün adı bu olacakmış. ... İyi şairdi. İlk şiirleri de iyiydi. (Sezai) Karakoç çevresinden. Daha yüz yüze gelmeden, 1962'de bana, Paris'e bir mektup yollamıştı. Adresimi Sezai (Karakoç)'tan almış. Saklamamışım o mektubu. Zarifoğlu, o sıra, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Alman Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde öğrenci. Yurtlardan sıkılmış herhal, İstanbul'a dönüşümde, birlikte ev tutup oturmayı öneriyordu mektubunda. Bende bir tuhafım o günler. Bir ölçüsüzlük görmüştüm bu öneride. O ara otuz yaşı dönmüşüm. İyi sayılan bir aylığım var. Ne yani, bu çocuk öğrenci hayat koşuluna mı indirmek istiyor beni? Dönüşte yeniden tanıştık. Zaman zaman vapurda, yolda, Sezo'nun (Sezai Karakoç) evinde bürosunda rastlaştıkça konuşurduk, (ama her şeyden)…' Ruhumuzun Batı'dan aldığı lekelerden ancak Allah bizi arındırabilir. Cahit, Necip Fazıl'ın evinde bir sohbet meclisindeydi. Herkes pür dikkat üstadı dinler ama yerinde duramayan Cahit ayağa kalkar ve evin içinde dolaşmaya başlar. Necip Fazıl'ın kitaplığına bakan, plaklarını karıştıran şair 'Aristo'dan sonra ikinci lakabını Necip Fazıl'ın nüktedan sözleriyle alacaktır. Cahit'in evin içinde dolaştığını ve kitapları karıştırdığını gören Necip Fazıl ona şunları söyler: 'Yahu burada muhteşem bir konser varken sen notalarla meşgulsün artist.' 'Artist' söylemi Nuri Pakdil tarafından da daha sonra tekrar dile getirilecek, Nuri Pakdil 'Yedi güzel adam içerisinde en artist mizaçlı kişi Cahit Zarifoğlu'ydu.' diyecektir. Şiirler yazmıştım. Ama şimdi, şiir uzak. Uçuşup duran, üst üste gelip birikmeyen şeyler var içim dolu bunlarla. Biliyorum ki şiir bunlar. Ve şiirin kendindeki huzursuzluk bu. Zarifoğlu arkadaşlarının hayretle tanık olduğu birçok olay yaşamıştı. Bunlardan birini Rasim Özdenören aktarıyor: 'Bir gece Marmara kahvesinde oturuyor, para yok, çay parası da yok. Allah'tan oradaki garson tanıyor kendisini. Cahit bir arkadaş bekliyor, bizleri bekliyor. 'Sezai gelmedi, Şuayb gelmedi, Rasim gelmedi…' diyor. Artık kahvenin kapanma zamanı gelmiş ve mecburen çıkmış. Bu kahve Beyazıt'ta, kendisi de o tarihte Suadiye'de oturuyor. Vapurla karşıya geçmesi gerekir. Ayakkabısının burnunu yere vura vura giderken Sultanahmet'e doğru yerde on kuruş buluyor. Biraz daha ilerleyince bir beş kuruş daha buluyor. Biraz daha ilerleyince tekrar bir on kuruş gibi bir şey daha buluyor. İşte o tarihte vapur parasını çıkartıyor, sokakta bulduğu parayla… Umudumuz, acımızdan daha büyük olmalı. Üniversite eğitiminin sonrasında doktora yapmasına maddi sıkıntıları engel oldu. Ardından askere giden Cahit Zarifoğlu, askerlik dönüşünde Erdem Beyazıt, Rasim Özdenören, Alaeddin Özdenören, Nazif Gürdoğan ve Akif İnan'la birlikte 1976'da kurucuları oldukları Mavera Dergisi'ni çıkardılar. Mavera dergisinde şiirleri bir iki hikâyesi, senaryo çalışmaları, günlükleri ve 'Okuyucularla' ismini verdiği sohbetleri yayımladı. Bu dergi Zarifoğlu'nun ustalaştığı yerdi. Ruhumuz dar bir şeridin içinde sızılarla geçiyor. Cahit Zarifoğlu Necip Fazıl'ın düşüncelerinden çok etkilenir. Bir zaman sonra Necip Fazıl onun içerisindeki yalnızlıktan kurtulması için ona münasip bir eş buldu. Bu kişi Aldülhakim Arvasi'nin soyundan Kasım Arvasi'nin kızı Berat Arvasi'ydi. Nikâhlarında Cahit Zarifoğlu'nun şahidi Necip Fazıl'dı. Zarifoğlu'nun Berat Hanım ile olan evliliğinden dört çocuğu oldu. Kara kara düşünüyorum. Ya artık bir kere daha duyamazsam kendimi? Çocukları olduktan sonra 'zarif şair' aile ortamında çocuklarına anlatacağı masallar konusunda sıkıntı çekince masal kitapları yazdı. Yazdığı kitaplardan Ağaçkakanlar'ı büyük kızı Betül için imzaladı. Sadece kendi çocukları tarafından değil tüm çocuklar tarafından çok sevilir Zarifoğlu ve bunu Erdem Beyazıt şu cümlesiyle ifade eder; 'Bizim çocuklarımız bizden çok ona yakındı.' Evlerinde bir de hep el altında olan bir 'aile defteri' vardı. Zarifoğlu'nun vefatıyla nihayete eren bu sıra dışı ve kıymetli aile defterinde ailenin fotoğrafları ve anıları mevcuttu. Anılar defterinde gül yaprağı gibi Unutuldum, kurudum. Cahit Zarifoğlu, sahip olduğu edebi yetenek ve estetik bakış ile olduğu kadar inanç özü ile yoğrulmuş fikir dünyası itibarıyla da edebiyatımızda dikkat odağı olmuş isimlerden biridir. Zarifoğlu, sadece şiirleriyle değil tüm edebi eserleriyle belli bir fikri duyarlığı ve değerler sistemini temsil etmiş, bu temsil gücünün ona verdiği icazet ile yaşadığı devirde ve hatta günümüzde edebiyat ortamlarında olduğu kadar toplum üzerinde de derin tesirler uyandırır. Zarifoğlu'nun kendini ifade ederken de dağ motifine sıklıkla başvurduğuna ve bunu bir 'yükseklik ve tekebbür' ifadesi değil 'bir tevazu ve içiyle hâlleniş' imkânı olarak kullandığına dikkat çekerek çalışmanın tesmiye serüveni hakkında bilgi veriyor. Başıma düşmüş sevda ağı Bir başıma tenhalarda kahroldum 'Ne çok acı var!' cümlesiyle başlayan Yaşamak adlı günlükleri Türk edebiyatında bu türde yazılmış en orijinal eserlerden biridir. Zarifoğlu, Savaş Ritimleri adlı romanında Afganistan'ın işgal günlerini on dört yaşındaki bir çocuğun ağzından anlatmaktadır. Ölümünden sonra yayımlanmış, bir savaş pilotunun romanı olan Anne'de derin psikolojilerle iç içe geçmiş bir uçma serüveni anlatılır. Ve gittin, Ve dağ çöktü. Şairin yakalandığı pankreas kanseri gittikçe ilerler. Bir gün acılar içinde uyumakta olduğu yatakta aniden uyanır, ona refakat eden Rasim Özdenören'dir. 'Rasim' der 'Bir rüya gördüm, Necip Fazıl bana yirmi beş yıl sonra burada buluşacağız dedi.'. Cahit yanlış duymuştur rüyasındaki zamanı, Rasim Özdenören'in anlattığına göre yirmi beş yıl sonra değil, yaklaşık yirmi beş gün sonra vefat eder şair. Cahit Zarifoğlu, ölümün yaklaşmasının verdiği hüzünle yanında olan Erdem Beyazıt'ın elinden tutar ve 'Erdem, kırlarda çiçekler artık bensiz açacak.' der. Yakalandığı pankreas kanserinden kurtulamayarak 7 Haziran 1987'de, 47 yaşında öldüğünde İstanbul Radyosu'nda denetçi idi. Ölümünün ardından şairler, yazarlar ve bilginlerin de katıldığı bir cenaze merasimiyle Beylerbeyi Küplüce Mezarlığı'nda toprağa verildi. Seçkin bir kimse değilim İsmimin baş harfleri acz tutuyor Bağışlamanı dilerim. Hastalığı çok çabuk ilerleyen Cahit Zarifoğlu'nun on gün hastanede yattıktan sonra vefat ettiğini söyleyen Berat Zarifoğlu, 'Cenazesi çok kalabalıktı ve çok farklı gruplar, cemaatler bu cenazede buluşmuştu. Öyle ki Cahit Bey'in cenazesinde karşılaşanlar şaşırıp, 'Sen nereden tanıyorsun?' diye birbirlerine soruyorlarmış. Cenaze namazını babam kıldırdı ve çok ağladı. Ben ise Cahit Bey'den sonra büyük bir boşluğa düştüm. Sâdece eşimi değil, her derdimize çözüm üreten, bizi saran sarmalayan koruyan birini kaybetmiştim. Cahit Bey'in çok iyi dostları vardı, sağ olsunlar bizi hiç yalnız bırakmadılar. Ali Haydar Haksal, Erdem Bayazıt, Rasim Özdenören, Mustafa Ruhi Şirin vefalı dostları olarak bize hep destek oldular. Şaban Abak her zaman arar bir isteğiniz var mı diye. Allah hepsinden razı olsun.' diyor. Dönelim kendimize ve aldığımız yaralara bakalım. Şiirini 'anlaşılmaz değil zor' olarak tanımlayan Zarifoğlu, şiirini 'kapalı' bulanlara, bir söyleşisinde şöyle cevap verdi: 'Şiirlerimi genellikle ifade ettiğiniz gibi 'örtülü manalı' bulanlar çoğunlukta. Bu şiirin diline aşina olmayanların kolay kolay anlamları mümkün değil. Biraz gayretle anlaşılabilirler. Tarzım böyle. Buna rağmen yine isabetle belirttiğiniz gibi, bu kapalı anlamın gerisinde İslami bir muhteva mevcuttur, hepsinde olmasa bile. Şiir anlayışım üzerinde uzun boylu düşünmedim.' Sevgisizliğin dayatıldığı coğrafyalarda aşk şiiri yazmak bile başlı başına baş kaldırmaktır. Zarifoğlu'nun dışarıya karşı müstağni bir hali olduğunu, hayatı boyunca maddi sıkıntılar çektiğini ifade eden Özdenören, 'Buna rağmen içten içe çocuklara, yaşlılara anlaşılmaz derecede bağlılığı vardı. Cahit Zarifoğlu, cebinde sürekli şeker taşır, sokakta çocuklara, yaşlı kimselere rastladığında cebinden şeker çıkarır onların gönlü almaya gayret ederdi.' dedi. Cebinde şeker taşımasının, kapalı görünüşüne karşın çevresiyle ilgilenen biri olduğunu gösterdiğini dile getiren Özdenören, şöyle devam etti: 'Dışarıdan ilgilenmez gibi görünürdü ama bu şeker taşıması onun ilgilendiğini gösteriyor. Neden şeker? Çünkü Cahit hiçbir zaman ferah bir hayat geçirmedi daima para sıkıntısı içinde oldu. Babası ona yardım etmezdi. Liseyi bitirip üniversiteye başladıklarında babasından para gönderip göndermeyeceğini sorduğunda babası rahmetli Niyazi bey, 'Ben hiç kimseden para istemeden tahsilimi tamamladım. Siz de başınızın çaresine bakınız' diyerek çocukları bırakmış. Onlar kendi ayakları üzerinde durmayı başardılar. Hevesleri olmasa o şartlar altında okumaları, tahsillerini devam ettirmeleri mümkün olmazdı. Gayret ve zekâlarıyla bu işin üstesinden gelmeyi başardılar.'