Abdülhak Hamit Tarhan’ın edebiyat mahfiline dönüşen evi

'Konuşulup görüşmek bir araya gelinen yer, toplantı yeri' anlamına gelen mahfil, bu anlamı içerse de mahfilin tarih içerisindeki ifade ettiği anlamı tam anlamıyla karşılamaz. Mahfil kelimesi genel anlamıyla 'edebiyatçıların buluştuğu yer' ile ilişkilendirilir. Mahfillerin oluşabilmesi için mutlaka birden fazla edebiyatçı veya sanatçıya ihtiyaç vardı. Edebiyatçı veya fikir adamları gündelik hayatın karmaşasından, rutininden uzaklaşarak belli bir konu eksenindeki görüşlerini beyan etmek amacıyla bu mekanlarda topladı. Teknolojiden uzak geçmiş zamanlar için bu yöntem oldukça işlevseldi. Edebiyat mahfilleri ekseriyetle dönemindeki önemli şahsiyetlerin önderliğinde gerçekleştirildi. Bu şahsiyetler edebiyat mahfillerinin sistemini oluştururdu. Cumhuriyet döneminden sonra 'üstatlık' kavramının da anlamı değişti. 'yönetici, toplayıcı' gibi sıfatlara sahip olan insanlar üstatların yerini aldı. Aynı zamanda sürekliliğin ve mahfil oluşumunun sağlanması adına belli zaman dilimlerinde toplanma esastı. Birçok ünlünün yaşadığı bir mekan olan Maçka Palas'ta eskiden Münire Sultan'ın sarayı bulunuyordu. Saray Vincenzo Caivano'ya satıldıktan sonra İtalyan asıllı mimar Guilio Mongeri'ye 1922'de Maçka Palas yaptırılır. Maçka Palas'ta farklı zamanlarda ikamet eden ünlü isimler Altmış dört geniş daireli apartmanda farklı zaman dilimlerinde Keçecizade İzzet Paşa, Celal Bayar, Kerime Nadir ve Turgay Şeren ikamet etti. Birçok ünlünün ikamet ettiği bu apartmanda, İstanbul Belediyesi Albülhak Hamit Tarhan'a da oturması için zemin kattaki 4 numaralı daireyi tahsis etti. Hamit'in eşi Lüsyen Hanım'ın misafirperverliğiyle edebiyat mahfiline dönüşen ev Abdülhak Hamit'in evi çok sevdiği eşi Lüsyen Hanımın misafirperverliği sayesinde pek çok ünlü simanın uğrak mekanıydı. Hamit'in evi Lüsyen Hanımla evliliğinden sonra Fransız soylularının edebi salonlarına benzemeye başladı. Hamit'in evinde edebiyat ve kültür- sanat sohbetleri genellikle Çarşamba günleri yapılırdı ve bu toplantılara Halit Ziya, Süleyman Nazif, İbnülemin Mahmut Kemal, İsmail Hami ve eşi Nazan Hanım, Samipaşazade Sezai, İsmail Habib, Fazıl Ahmet, Necip Fazıl, Abdülhak Şinasi, Mithat Cemal, Şükufe Nihal ve eşi, Haydar Rıfat Bey ve Yahya Kemal gibi isimler katılırdı. Herkesin belli bir yerinin olduğu toplantıda Halit Ziya ve Cenap Şahabettin'in yeri üstadın yanındaki koltuklardı. Mahfile yeni katılanlar salonun kapıya yakın koltuklarında otururdu. Mahfile devam edenlere göre Abdülhak Hamit, giyim kuşamı, hal ve hareketleri, kendine has edası ve konuşmasıyla herkesin beğenisini kazandı. Ev sahibi Hamit, edebiyat konularının merkez olduğu konuşmalarda kimsenin sözünü kesmez, konuşmacının sözünü bitirmesine müsaade ederdi, bu davranışıyla tam anlamıyla bir misafirperverlik örneği gösteriyordu. Sohbet konuları genellikle edebiyatla ilgiliydi. Sohbet esnasında Hamit'in şiirlerine de değinilir, bilhassa şairin ünlü şiiri 'Makber'den de konu açılırdı. Toplantıya katılan isimler şairin yeni bir şiir yazıp yazmadığını merak ederler, Hamit göstermek istemese de Lüsyen Hanım, şairin yeni yazdığı şiiri hemen bulup getirdi. Hamit , 'Gazup Bir Şair' isimli şiirini izleyicilerin gözüne içine bakıp okudu ve herkes tarafından oldukça beğenildi. Bu toplantılarla ilgili ilginç anekdotlar da vardır. Şiirlerini başkalarına anlatmaktan oldukça zevk alan Florinalı Nazım, bir gün Hamit tarafından öğle yemeğine davet edilir. Yemek yenip kahve içildikten sonra Hamit'e bir rehavet çöker ve bunun üzerine Florinalı Hamit'e, 'Üstadım, size son şiirimi takdim etmek istiyorum.' deyince üstat 'Hiç zahmet etmeyin. Ben, siz okumadan da uyuyabilirim' cümlelerini kurar. Hamit'in en sevdiği misafirlerden biri genç şair Necip Fazıl'dır. Genç şair, aralarındaki yaş farkına rağmen toplantılarda çok sevilen ve beğenilen bir isimdi. Turgay Anar, Yeni Türk Edebiyatında Edebiyat Mahfilleri isimli eserinde, Hamit'in Necip Fazıl ile ilgili anektodunu şu şekilde aktarır: 'Hamit, Necip Fazıl'ın gelmediği toplantılardan zevk almaz. Bir toplantıda henüz entelektüeller arasında tam anlamıyla kabul görmemiş halk inkılabı da konuşulmaktadır. Necip Fazıl, yapılan inkılabın bazı zararlı yönlerinin olduğunu söyleyerek 'Bu harflerle zeka terbiyesinin bile yapılamayacağını' iddia eder. Hamit de onun fikrini savunur ve alaycı bir şekilde sözünü şöyle tamamlar: 'Ömrümün sonunda, ismimin sonuna bir de 'it' ilave ettiler.' Abdülhak Hamit'in vefatından sonra edebiyat toplantıları devam etmez ve kısa bir sürede içinde mahfil dağılır.

Abdülhak Hamit Tarhan’ın edebiyat mahfiline dönüşen evi

Mahfil nedir?