30 yaşına gelmeden muhakkak okumanız gereken Doğu klasikleri

Lisanü't Tayr / Ali Şir Nevai Ali Şir Nevai'nin 1499 yılında yazdığı önemli eserlerinden biri de 'Lisanü't-Tayr'dır. Bu eser, Ali Şir Nevai'nin, manevi aşkın coşkusu ve keyfinden ilham alarak, tasavvufun inceliklerini sade ve akıcı bir üslupla anlattığı bir eseridir ve yaklaşık 3500 beyitten oluşur. 'Lisanü't-Tayr,' mürşid-i kamili temsil eden Hüdhüd kuşunun diğer kuşlara rehberlik ederek onları Allah'a ulaşmaya yönlendirmesini anlatır. Bu yolculuk, sembolik olarak Anka'ya (simurga) ulaşmayı simgeler. Amak-ı Hayal Filibeli Ahmed Hilmi'nin 1910'da yazdığı Osmanlıca eseri olan 'A'mak-ı Hayal,' edebiyatımızın önemli tasavvufi ve felsefi metinlerinden biridir. Bu eser, felsefe tarihine kısa bir özet sunar ve yüz yıl önce yazılmasına rağmen hala evrensel bir dile sahiptir. İçeriği, insanları güzelliklere, kendilerini sorgulamaya ve içsel bir yolculuğa teşvik etmeyi amaçlar. Ruh ve kainatın sırrı ile yaratılışın gayesi, eserin tümünde incelenir, maddeci bakış açısının yetersizliğine dikkat çekilir. Amak-ı Hayal, kainattaki olayları doğru bir şekilde anlamak ve değerlendirmek için vahdet-i vücud fikrinin iyi anlaşılması gerekliliğini öğütleyen bir eserdir.. Kabusname Kırk dört bölümden oluşan bu kitap, ahlaki gelişimi teşvik eden tasavvufi bir eserdir. İçeriği, iyi bir devlet adamının niteliklerinden yemek yeme adabına, hamamda temizlenmeye, yıldızların yorumlanmasından kılıç kullanımına, tıp bilimine ve hatta mükemmel bir atın özelliklerine kadar birçok konuda öğütler içermektedir. Bu eserin Türkçe çevirilerinden biri 15. yüzyılda Mercimek Ahmet tarafından yapılmış, daha sonra 1940'lı yıllarda Orhan Şaik Gökyay tarafından yeniden hazırlanıp yayınlanmıştır. Binbir Gece Masalları Binbir gece masalları, kökeni, yazarı ve yazılma tarihi hakkında kesin bir sonuca varılamayan bir eserdir. Bu masalların bir kısmının Arapça ve Farsça 'Bin masal' adlı bir koleksiyondan geldiği düşünülmektedir. Masalların kahramanlarının adları ve diğer özellikleri, İran kültürünün etkisini göstermektedir. Koleksiyonunda toplam 264 masal bulunur. 'Binbir gece' adı, masalların bin bir geceye bölünmüş birbirini takip eden hikayelerden oluşmasından kaynaklanır. Ancak, bazı hikayeler birkaç sayfa uzunluğunda iken bazıları birkaç satırda sona erer. Bu nedenle, 'bin masal' veya 'binbir gece' ifadelerinin başlangıçta bir çokluğu ifade etmek için kullanıldığı, daha sonra ise bu ifadelerin hikayelerin sayısını belirtmek için kullanıldığı anlaşılır. Bostan ve Gülistan İran edebiyatının en önemli eserlerinden biri olarak kabul edilen Bostan ve Gülistan, 1258 yılında yazılmıştır. İranlı şair Sa'di'nin büyük eserlerinden biri olan bu kitaplar, aynı zamanda en popüler kitaplar arasında yer alır ve Doğu'dan Batı'ya kadar geniş bir etki alanına sahiptir. Gülistan, rengarenk güllerden oluşan bir bahçeyi anımsatan, şiir ve öykülerden oluşan bir derlemedir. Bostan ve Gülistan, İslam bilgeliğinin Batı'ya açılan ilk kapılarından biri olarak kabul edilir. Avrupa dillerine ilk kez tercüme edilen kitaplar arasındadır. Batılı aydınlar, bu kitapları okuyarak İslam dininin yüceliği, Peygamberimiz'in büyüklüğü ve Doğu'nun derin bilgeliğini keşfetme fırsatını buldular. Güvercin Gerdanlığı Güvercin Gerdanlığı, büyük bir hukukçu, edebiyatçı, dilbilimci ve şair olarak tanınan İbn Hazm'ın yaşadığı Endülüs ve İslam dünyasının diğer bölgelerinde sevgi konusundaki zengin düşünceleri ve büyük aşkları ele alır. Bu eser, İslam sanatı ve edebiyatının önemli bir örneği olarak kabul edilir. Eserde, dönemin iç yüzünü aydınlatan, birçok yönetici, hukukçu, sanatçı ve bilginin özel hayatlarına dair geniş bilgiler verilir. Hayy bin Yakzan Hayy bin Yakzan, 12. yüzyılda Endülüs'te İbn-i Tufeyl tarafından yazılmış bir aydınlanma ve felsefi roman olarak kabul edilir. Bu eser, Batı'da 14. yüzyıldan itibaren büyük ilgi görmüş ve en çok okunan kitaplar arasında yer almıştır. Ayrıca, dünya edebiyatında felsefi roman türünün de öncüsü olarak kabul edilir. Avrupa'da Bildungsroman tarzına da ilham kaynağı olduğu düşünülmektedir. Roman, insanın kendi başına 'insan-ı kamil' seviyesine ulaşabileceğini ispatlamayı amaçlar. *Bildungsroman nedir? : Bireyin kendini gerçekleştirme dönemi ve sonunda ulaştığı ideal durumu ele alan roman türüdür. İlahi Aşk İbn Arabi, Kur'an'ın ilgili ayetleri, Hz. Peygamber'in sözleri, özel şiirler ve birçok erkek ve kadın velinin öyküleri ile zenginleştirilmiş, etkileyici bir eser olan bu kitabında, sevginin farklı yönlerini anlatır. Ayrıca, gerçek aşıkların çeşitli sıfatlarına ve sevginin kendisi tarafından yaşanmış deneyimlerine de yer verir. Kitap, aşkı en somut haliyle en soyut boyutlarına kadar incelemektedir. İbn Arabi'nin sevgiyi tüm yönleriyle ele aldığı bu eser, okuyucuları sevginin manevi ve ilahi boyutlarına götürmeyi amaçlar. Kelile ve Dimne Kelile ve Dimne, Hindistan'da M. 300 yılı civarında sözlü kültür ortamında dolaşan masalların derlenerek Pança-tantra adı altında toplandığı Sanskritçe bir eserdir. Eserin bilinen en eski adı, Tantrâkhyâyika olarak bilinir. Beş bölümden oluşan bu eser, zaman içinde Hint, Arap ve Fars kültürlerinden yeni bölümler eklenerek Kelile ve Dimne adını almıştır. Kelile ve Dimne'nin temel konusu ahlak ve siyasettir ve bu eser, Mevlana Celaleddin-i Rumi'den La Fontaine'e kadar birçok kişiye ve esere ilham kaynağı olmuştur. Hikayeleri ve öğretileriyle Kelile ve Dimne, dünya edebiyatında neredeyse 'Kelile ve Dimne edebiyatı' adını alacak kadar etkili bir eserdir. Ayrıca, el yazmalarındaki minyatürlerle İslam minyatür sanatının önemli bir geleneğini başlatmıştır. Kutadgu Bilig 11. yüzyıl Karahanlılar dönemine ait olan Kutadgu Bilig, Türk-İslam kültürünün ortak bir ürünüdür ve aynı zamanda İslam dönemi Türk kültürünün ilk manzum siyasetnamesidir. Bu önemli eser, hem felsefi içeriği hem de temsil biçimi açısından kendisinden önce veya sonra yazılmış siyasetnamelerden ayrılan özgün özelliklere sahiptir. Kutadgu Bilig, İslami Türk edebiyatının ilk ürünlerinden biri olmanın ötesinde, Türk edebiyatı tarihine ışık tutan bir kaynak olmanın da yanı sıra Türk sosyolojisi, Türk kültür tarihi ve Türk devlet felsefesi açısından da önemli bir temel kaynaktır. Bu eser, Türk-İslam kültürünün zengin mirasının bir parçasını temsil eder ve tarih, kültür ve düşünce açısından büyük bir değere sahiptir. Leyla ile Mecnun Leyla ile Mecnun, Doğu edebiyatının en sevilen mesnevi türlerinden biridir ve birçok şair tarafından kaleme alınmıştır. Ancak bu türün içinde öne çıkan bir başyapıt vardır: Fuzuli'nin Leyla ile Mecnun'u. Fuzuli'nin bu eseri yazma amacı, İstanbullu şairlerin isteği üzerine gerçekleştiğini ifade etmiştir. Taşlıcalı Yahya Bey, Hayali Bey, Celalzade Mustafa Çelebi ve Üsküdarlı Aşki gibi şair dostlarına göre, böyle bir eseri ancak Fuzuli gibi bir usta yazabilirdi. Fuzuli'nin Leyla ile Mecnun'u, yazıldığı dönemden itibaren aşk ve aşıklık sembolü haline gelmiş ve büyük bir ilgiyle okunmuştur. Eser, edebi güzelliklerin ve aşkın sembolü olarak kabul edilmiş, sevgiye dair en güzel alıntıları içermektedir. Mahzen-i Esrar Nizami, İslam edebiyatının büyük bir söz ustası olarak bilinir. Penc Genc adlı 'Hamse'sinin ilk mesnevisi olan Mahzen-i Esrâr (Sırlar Hazinesi), hakikatler aleminin gizli incilerini açığa çıkarmayı ve derin anlamların özünü sunmayı vaat eden bir eserdir. Nizami, sözlerinin her birini birer mücevher olarak tanımlar ve kitabının bir 'manevi nimet sofrası' olduğunu ifade eder. Bu kitap, okuyucuyu büyüleyici manevi sırların keşfine davet eder. Mantıku't-Tayr 'Mantıku't Tayr,' 12. yüzyılda yaşamış ünlü İranlı mutasavvıf ve şair Feridüddin Attar'ın yazdığı bir tasavvuf mesnevisidir. Bu eser, İslam klasikleri arasında önemli bir yere sahiptir ve 'mantık' kelimesi, Kur'an-ı Kerim'de de geçen bir kavramı temsil etmektedir. 'Mantık' kelimesi, eserde 'söylemek, konuşmak, lisân-ı hâl ile anlatmak' anlamında kullanılırken, 'tayr' kelimesi ise 'kuş' anlamında kullanılmıştır. 'Mantıku't Tayr,' otuz kuşun Simurg'a gerçekleştirdiği yolculuk üzerinden 'vahdet-i vücud' inancını anlatır. Feridüddin Attar, bu eseriyle vahdet-i vücud inancını açıklar, bu inanca göre yalnızca mutlak varlık olan Allah'ın varlığı vardır, O'nun kudreti her şeyi kapsar. Feridüddin Attar'ın 'Mantıku't Tayr' eseri, Mevlana'nın 'Mesnevi' dahil olmak üzere birçok esere ilham kaynağı olmuş ve vahdet-i vücud fikrini derinlemesine işleyen önemli bir tasavvuf metni olarak kabul edilir. Mesnevi Mesnevi, 25,700 beyitten oluşan bir Farsça eserdir ve adını nazım şeklinden almıştır. Mesnevi'deki tasavvufi düşünce, zahir (görünür) ve batin (gizli) ilkesine dayanmaktadır ve derin bir manevi öğretiyi yansıtmaktadır. Mevlana Celaleddin Rumi'nin eşsiz başyapıtı olan Mesnevi, Kur'an'ın özü de denilen bu eser, yüzyıllardır Anadolu'dan İran'a, Irak'tan Orta Asya'ya kadar geniş bir coğrafyada büyük bir ilgiyle okunan bir metindir. Mesnevi, Kur'an'da yer alan kıssaları hikayeleştirerek anlatır ve bu yolla insanlara derin anlamlar sunar. Rumi'nin eseri, zamanın ötesinde bir etki yaratmış ve birçok farklı kültürde okuyucuları etkileyen bir eser haline gelmiştir. Hüsn ü Aşk Şeyh Galib, 'Hüsn ü Aşk' adlı eserinde kitabın yazılışın sebebi olarak, Nabi'nin 'Hayrabad' adlı kitabınının yetersizliğini gösterir. Bir sohbet ortamında, meclisteki kişiler, Nabi'nin Hayrabad eserini büyük bir övgüyle anlatırken, benzer bir eserin yazılmasının imkansız olduğunu düşünerek fikir birliği yaparlar. Ancak, Şeyh Galib bu övgülere karşı çıkar. Ona göre, Hayrabad'ın konusu Attar'dan kopyalanmıştır ve eserinde orijinallik bulunmamaktadır. Ayrıca, Nabi'nin dil ve üslup açısından da o kadar da iyi olmadığını iddia eder. Şeyh Galib, Nabi'yi bir izdivaç tasviri yapmakla suçlar ve bu tür bir konunun iyi bir şaire yakışmadığını vurgular. Hüsn ü Aşk adlı eserde ise, Hüsn adlı bir kız ile Aşk adlı bir erkek arasındaki aşk hikayesi anlatılır. Bu hikaye, tasavvufi bir temaya sahiptir ve aşkın manevi boyutlarını incelemektedir. Eserde, aşk ile güzellik arasındaki derin ilişki üzerinde durulur ve bu temanın etrafında bir öykü gelişir. Mevlid Süleyman Çelebi tarafından yazılan eser, aslen 'Vesiletü'n-Necat' adını taşımaktadır. Ancak, halk arasında daha çok 'Mevlid' olarak bilinir. Süleyman Çelebi'nin derin bir Peygamber sevgisiyle kaleme aldığı bu eser, döneminde Batınilik gibi sapkın inançlara karşı çıkarak devlet ve toplum düzeninin korunmasına katkı sağlamıştır. Bu eser, milletin inanç birliğini koruma görevini başarıyla yerine getirmiştir. Mevlid terimi, doğum zamanı, doğum yeri ve doğum anlamlarını içermektedir. Aynı isimle anılan bir edebiyat türü de mevlid olarak bilinir. Bu edebi tür, genellikle Hz. Peygamber'in hayatını konu alır. Peygamberin doğumu, peygamberliği, mucizeleri ve vefatı gibi önemli olayları işler. Ayrıca, bazı mevlid metinleri Elh-i Beyt ve diğer özel hikayeleri içerebilir. Süleyman Çelebi'nin Mevlid'i, diğer mevlid metinleri arasında edebi değeri, etkisi ve yaygınlığı ile öne çıkar. Siyasetname Nizamülmülk, Selçuklu sultanları Alparslan ve Melikşah döneminde 29 yıl boyunca vezirlik yapmış bir devlet adamıdır. Sultan Melikşah'ın isteği üzerine 1086-1092 yılları arasında Farsça olarak kaleme aldığı Siyasetname, her bir bölümde farklı bir konuyu ele almaktadır ve bu konuları öğretici hikayelerle süslemektedir. Bu eser, zamanın ötesindeki öğütleri ve bilgileri içermesi nedeniyle hala büyük bir güncelliğe sahiptir. Nizamülmülk, sadece nasihat vermekle kalmamış, aynı zamanda somut tekliflerde bulunarak siyasetin uygulanabilir yönlerini de ortaya koymuştur. Siyasetname, tarih boyunca yönetimde etkili olmuş ve gelecek nesiller için bir rehber olmuştur. Bu nedenle, Nizamülmülk'ün eseri, sadece Selçuklu döneminin değil, insanlık tarihinin önemli bir eseri olarak kabul edilmektedir. Şahname Şahname, İran'ın destansı tarihini, ilk insanın yaratılışından başlayarak anlatır ve Arap egemenliği altındaki döneme kadar uzanan süreçteki gerçek bilgilere dayalı bir hikaye sunar. Bu epik eser, tarih, mitoloji, kahramanlık ve ahlaki öğretilerle dolu zengin bir içeriğe sahiptir. İran kültürünün kökenlerine, kimliğine ve milli gururuna dair derinlemesine bir bakış sunar. Şahname, İran'ın milli destanı ve Fars edebiyatının en büyük eserlerinden biri olarak kabul edilir. Aynı zamanda dünya klasikleri arasında benzersiz bir yere sahiptir. Bu büyük eser, Türkçe'ye II. Murad'ın emriyle çevrildi. Tercüme edilen bölüm, eserin ikinci kısmını oluşturur. Tezkiretü'l Evliya Feridüddin Attar, 617 (1220) yılında tamamladığı eserin önsözünde daha geniş bir kitleye hitap edebilmek için Farsça kaleme aldığı eserine 'Tezkiretü'l-evliyaʾ' adını verdiğini belirtir. Yazılış sebeplerini maddeler halinde sıralarken, velilerin Kur'an ve Sünnet'i en güzel şekilde açıklayan sözlerinden hem halkın hem alimlerin faydalanmasını sağlamak, insanların kalplerine Allah sevgisinin yerleşmesine vesile olmak amacını öne çıkarır. Attar ayrıca bu eserinden dolayı, 'Kişi sevdiğiyle beraber olur' hadisinin tecellisine mazhar olup evliyaların ruhaniyetinden istifade etmeyi ve şefaatlerine ermeyi ümit ettiğini ifade eder. Feridüddin Attar'ın yegane mensur eseri olup, vefatından bir sene önce yazılmıştır. 'Tezkire,' iyi şeyleri anmayı ve güzellikleri hatırlamayı teşvik eden bir kavramdır. Velilerin veciz ve irşad edici sözlerinin, örnek teşkil eden davranışlarının hatırlanıp önce Allah'ın, sonra peygamberlerin, velilerin ve ahiret ahvalinin anılmasını sağlayan bir araç olarak kullanılır. Mukaddime İbn Haldun, 'Mukaddime' eseriyle tarih yazıcılığında çığır açmıştır. Mukaddime'de medeniyetlerin yükselişi ve çöküşü hakkında önemli fikirlerini açıklar ve bu durumu açıklarken 'umran' kavramını vurgular. Aynı zamanda devletlerin bekasını ele alır ve insan ömrü ile devletlerin ömrü arasındaki ilişkiyi açıklar. İbn Haldun'un bu dünya tarihini incelediği eser, ön söz ve giriş mahiyetinde kaleme alınmış ve 'Mukaddime' adını taşır. Toplam yedi ciltten oluşan bu eser, tarih ilminin önemine, tarih yazımında kullanılan yöntemlere, tarihçilerin yaptığı hatalara ve sahip oldukları yanlış inançlara, bunların nedenlerine odaklanır. Ayrıca, İbn Haldun kendi tarih anlayışını detaylı bir şekilde açıklar.

AKADEMİK

İLAHİYAT

Kur'an

TARİH

EDEBİYAT

SİNEMA

MÜZİK

EĞİTİM

FELSEFE

SOSYOLOJİ

PSİKOLOJİ

GALERİ

LİSTELER

FİKRİYAT TV

ESMA-İ HÜSNA

İSLAM

MÜZİK

FİKRİYAT AKADEMİ

30 yaşına gelmeden muhakkak okumanız gereken Doğu klasikleri