Sa’d bin Ebu Vakkas kimdir?

Sa'd bin Ebu Vakkas, 592 yılında Mekke'de dünyaya geldi. Nesebi Benî Zühre'den olan babası aracılığıyla Kilâb bin Mürre'de, Benî Ümeyye'den olup İslamiyet'i kabul etmeden ölen annesi Hamne bint Süfyân bin Ümeyye aracılığıyla Abdümenâf bin Kusay'da Hz. Peygamber'in (sav) nesebiyle birleşir. Dedesi Vüheyb bin Abdümenâf bin Zühre, Resul-i Ekrem'in (sav) annesinin amcası olduğu için Resulullah (sav), Sa'd'a 'dayı' diye hitap ederdi. 17 veya 19 yaşında iken İslamiyet'i kabul etmesi üzerine annesi dininden dönmediği sürece onunla konuşmamaya ve yemek yememeye ant içti; fakat Sa'd dininden dönmeyeceğini söyledi. İslamiyet'in ilk yıllarında Müslümanlarla alay eden bir müşriki yaraladığı için İslam uğrunda ilk kan akıtan kişi olarak anıldı. Peygamberimizden (sav) önce Medine'ye hicret etti. Resul-i Ekrem (sav), onu Mus'ab bin Umeyr veya Sa'd bin Muâz ile kardeş ilan etti. Râbiğ Seriyyesi ile Batn-ı Nahle Seriyyesi'ne katıldı ve Kureyş kervanına ilk oku o attı. Harrâr Seriyyesi'nde kumandan olarak görev yaptı. Bedir Gazvesi'nde müşrik süvari birliğinin kumandanı Saîd b. Âs'ı öldürüp kılıcını Resûl-i Ekrem'e teslim etti. Daha sonra Hz. Peygamber (sav) ile bütün gazvelere katıldı. Uhud Gazvesi'nde attığı her oku hedefine isabet ettirdiği için Resulullah ona atacağı okları birer birer verirken, 'Anam babam sana fedâ olsun ey Sa'd, at!' diye iltifat ederdi. Birçok savaşta ve Medine'de düşman baskınından korkulduğu zamanlarda Resulullah'ın yanından ayrılmadı. Hz. Ömer döneminde aktif görevler üstlendi. Irak cephesi başkumandanlığına getirildi ve 636 yılında gerçekleştirilen Kâdisiye Savaşı'nda Sâsânîler'i ağır bir yenilgiye uğrattı. Sâsânîler'in başşehri Medâin'i fethettikten sonra Celûlâ Savaşı'nı kazandı; bölgede gerçekleştirdiği fetihlerle Sâsânî İmparatorluğu'ndan gelecek tehlikeleri ortadan kaldırdı. Ardından Hz. Ömer'in emriyle Kûfe şehrini kurdu ve 638-642 yılları arasında Kûfe valiliğini yürüttü. Ganimetleri paylaştırmada âdil olmadığı, gazâ işlerinde gevşek davrandığı ve namazları çok uzattığı gibi iddialarla halifeye şikâyet edildi. Hz. Ömer kendisini suçsuz bulmakla birlikte fitnenin önüne geçmek için onu geri çağırdı. Hz. Osman devrinde 645 yılında, Hz. Ömer'in vasiyeti üzerine tekrar Kûfe valiliğine getirildiyse de hazineden aldığı borcu zamanında ödeyemediğinden Abdullah b. Mes'ûd ile aralarında geçen tartışmanın Müslümanlar nezdinde ihtilâfa dönüşmesi sebebiyle bir yıl kadar sonra görevinden alındı. Onun bu son görevi sırasında 646'daki Rey isyanını bastırdığı kaydedilir. Daha sonra Medine yakınlarındaki Akīk vadisinde çorak bir araziyi satın alarak ihya etti ve oraya yerleşip çiftçilikle meşgul oldu. Hz. Osman'ın şehid edilmesi olayında, Cemel ve Sıffîn savaşlarında tarafsız kaldı. Hayatının son yıllarında gözlerini kaybeden Sa'd 675'te Akîk'te vefat etti. 54 veya 58 (678) yılında öldüğü de rivayet edilir. Cenazesi Medine'ye getirilerek vasiyeti üzerine Bedir Gazvesi'nde giydiği yıpranmış cübbesiyle kefenlendi ve Medine Valisi Mervân b. Hakem'in kıldırdığı cenaze namazının ardından Cennetü'l Baki'ye defnedildi. Sa'd'ın aşere-i mübeşşere ve muhâcirlerden en son vefat eden kişi olduğu belirtilir. Güçlü bir vücut yapısına sahip olduğu rivayet edilen Sa'd haksızlıklara sert bir şekilde karşı koyardı. Gözleri son derece keskindi ve Arapların usta binicilerinden biriydi. İlk Müslümanlardan olan kardeşlerinden Umeyr Bedir Gazvesi'nde, Âmir Yermük Savaşı'nda şehid düşmüştür. Bir diğer kardeşi Utbe ise Uhud Gazvesi'nde müşriklerin safında yer almış ve Resul-i Ekrem'in dişinin kırılmasına sebep olmuştur. İbn Hacer el-İṣâbe'de Utbe'nin hayatına yer vermişse de onun sahâbî olmadığını ifade etmiş, hatta kâfir olarak öldüğü belirtilmiştir. Ashap arasında seçkin bir yere sahip olan Sa'd b. Ebu Vakkas sağlığında Resul-i Ekrem (sav) tarafından cennetle müjdelenen on sahâbîden biridir. Hz. Ömer'in, vefatından önce aralarından birini halife tayin etmeleri için seçtiği altı kişilik heyette o da vardı. Ancak kendisi Abdurrahman bin Avf lehine bu görevden çekildi. Sa'd'ın da içinde yer aldığı birtakım olaylar vesilesiyle bazı ayetler nazil olmuştur. Bir kısım sahâbîlerin sarhoş oldukları bir sırada tartışmaları ve bu sırada Sa'd'ın burnundan yaralanması neticesinde durumu Resûl-i Ekrem'e bildirmesi üzerine içkinin yasaklanması hususunda Mâide 90 nazil olmuştur. Ayrıca Sa'd'ın ve İbn Mes'ud'un aralarında bulunduğu, sabah akşam Allah'ın rızasını isteyerek dua eden altı sahibinin müşriklerin isteğine rağmen Resulullah'ın etrafından uzaklaştırılmaması En'âm 52'de ve ganimet malından almak istediği bir kılıcı geri bırakması için Resul-i Ekrem'in kendisini uyarması Enfâl 1'de geçer. Vesilesiyle inen ayetlerle dinden dönmesi için annesinin tehditlerine boyun eğmediğinden, itaatsizliğe götüren konularda anne ve babaya itaat edilmemesi gerektiğine dair Lokmân 15 nazil olmuştur. Sa'd, hastalığı sırasında ziyaretine gelen Resulullah'a bir kızı dışında mirasçısının bulunmaması dolayısıyla bütün malını vasiyet etmeyi düşündüğünü söyleyince Hz. Peygamber malının en fazla üçte birini vasiyet edebileceğini bildirmiştir. Vefat ettiğinde 250 bin dirhemlik malı çıkmasına rağmen sade bir hayat yaşamıştır. Resul-i Ekrem'in duasını aldığı için onun yaptığı bütün duaların kabul edildiği belirtilir. Uyguladığı askerî taktikler ve gösterdiği kahramanlıklarla İslam tarihinin önde gelen kumandanları arasında yer almış ve 'fârisü'l-İslâm' lakabıyla anılmıştır. Hadis nakli konusunda titiz davranan Sa'd b. Ebû Vakkas emin olmadıkça ve gerekmedikçe hadis rivayet etmezdi. Kendisinden 271 hadis nakledilmiş, rivayetleri Kütüb-i Sitte ve diğer hadis kitaplarında yer almış, bu rivayetlerin önemli bir kısmı Ahmed b. Hanbel'in el-Müsned'inde toplanmıştır. Hadislerinden on beşi Ṣaḥîḥayn'da, beşi sadece Buhârî'nin, on sekizi Müslim'in el-Câmiʿu'ṣ-ṣaḥîḥ'inde yer almıştır.

Sa’d bin Ebu Vakkas kimdir?

SA’D BİN EBU VAKKAS KİMDİR?