Kazak Edebiyatı'nın zirvesi: Abay Kunanbayoğlu

💠 Abay Kunanbayoğlu, 1845 yılında Doğu Kazakistan bölgesinde Semey'e bağlı Şıngıstav yakınlarındaki Kaskabulak'ta dünyaya gelir. 💠 Kazakların Argun boyundan gelen Abay'ın babası, Kunanbay Öskenbayoğlu'dur. Abay'ın dedesi Öskenbay, zeki ve adil bir Kazak Beyidir. Adaletli yönetimi dolayısıyla, halk arasında 'haklıysan Öskenbay Bey'e, haksız isen Erali Bey'e git' şeklinde bir deyim dahi bulunur. 💠 Kunanbayev'in dedeleri ve babası, yaşadıkları dönemde söz sahibi kimselerdir ve Tobıktı ahalisini yönetirler. Babası, dedelerinden daha uzun süre idarecilik yapar. Kunanbayev'in babası Öskenbay'dan itibaren başlayan yöneticilik onun nesli tarafından 150 yıl boyunca devam etmiştir. Abay kelimesinin anlamı: 💠 Abay, yazılarıyla halkını devamlı iyiye, güzele, gelişmeye, kalkınmaya teşvik eder. Bunu yaparken de söz sanatının inceliklerini büyük bir maharetle kullanır. Böylece Kazak edebiyatının yazılı türünün oluşmasına büyük bir katkı sağlar. 💠 Abay'ın şiirleri; ölen ve manzum hikâye türünde yazdığı metinlerden oluşur. Ölen kelimesi anlamı: 💠 Abay'ın önemli bir eseri olan 'Kara Sözler', Rus sömürge politikalarını eleştiren, eğitim ve okuryazarlığı benimsemesi için diğer Kazakları teşvik eden felsefi bir kaynaktır. 💠 Kazak bağımsızlığı için çalışmış 'Alaş Orda' hareketi liderleri Abay'ı esin kaynağı ve ruhani liderleri olarak görürler. Abay'ın çağdaş Kazak figürü genellikle, tamamıyla geleneksel kıyafetler içinde ve elinde Kazak milli çalgısı olan tamburu tutarken tasvir edilir. Bugün, Kazaklar Abay'a, halkı milli bilince bürüyen ilk halk kahramanlarından biri olarak son derece saygı gösterirler. Kara Sözler: 💠 Kunanbay önce Şağın köyünü sonra Tobıktı halkını yönetir. Yöneticilikte daha da yükselen Kunanbay, bölge yöneticisi seviyesine gelip bölgenin en önemli ve tanınmış yöneticilerinden olur. 💠 Sadık, dürüst ve vefakâr yöneticiler olan büyüklerinin ve kendisinin varlığı, Kazak halkı için neden bu kadar önemli olduğu ve bu kadar insanın neden Abay'ın öğütlerine kulak verdiğinin de bir cevabıdır. 💠 Abay'ın aile içinde almış olduğu terbiyenin kaynağı, yumuşak huylu ve merhametli annesi Uljan ile ninesi Zere'dir. Gençliğinden beri şiir ve hikâyeye merak salan Abay, ninesi ve annesinin anlattığı hikâye ve masalları büyük bir hevesle dinler. Kazan Türklerinin kadın kahramanı: Süyüm Bike 💠 Okuma-yazma çağına gelen Abay, köyün hocasından (mollasından) eğitim alır. Ayrıca halk arasındaki hatiplerin maharetli dilleri, kinayeli hikâyeleri, akınların, destancıların ve hikâye anlatıcılarının sözleri Abay'ın çocukluk döneminde sanatsal hislerinin ve bu geleneklere olan merakının temelini atar. 💠 Sekiz yaşına gelen Abay, zekâsı ve mahareti babasının gözünden kaçmaz. Babası oğlu Abay'ın kendi yolunu, geleneğini devam ettirebilecek yeteneğe sahip olduğuna kanaat getirerek onu Semey'e götürerek Molla Gabduljappar'a teslim eder. Semey: 💠 İki yıl kadar bu mollanın yanında okuyan Abay, İslam'ın kurallarını öğrenir, eğitim hayatına yeni atılmış olan Abay 10 yaşına geldiğinde, cami yanındaki medresenin hocası Ahmetriza'dan eğitimler alır. 💠 Mollaların eğitiminden geçen Abay, kendi gayretiyle Orta Asya, Tacik ve Fars halklarının büyük şairleri Nevaî, Nizamî, Firdevsî'nin eserleriyle tanışır. Bu eserler insanlık düşüncesinin gerçekçi motifleriyle Abay düşünce yapısının şekillenmesinde etkili olur. Ali Şir Nevai kimdir? 💠 İlerde çok önemli yerlere gelecek olan Abay, kendini dini alanda geliştirmenin yanı sıra, dönemin önemli dillerini de öğrenmeyi ihmal etmez. Arapça'ya ve Farsça'ya ağırlık verir, Türki dilleri de öğrenir. Hiçbir şeyden geri kalmaz ve dünya klasiklerini de okur. 💠 Kunanbayev, aldığı bu eğitimlerden farklı olarak Rusçayı öğrenmek ister. Bunun için de Semey'de bulunan Manastır Mektebi'nde eğitim alır. Üç ayda Rusçayı öğrenen Abay, Rusça eserleri okuyacak duruma gelir. Abay eğitimlerini 13 yaşında tamamlar. Edebiyata mal olan bir sanatçı olduğu zaman Kazak halkına hizmet eder. Milletinin kültür ögelerine değer veren usta şair, gelenek ve göreneklerini her alanda zirveye taşıma gayreti içinde olur. Uygurların dünyaya armağan ettiği 12 makam 💠 Yaşadığı dönemin koşullarına göre kütüphaneye gitmek ve kitap okuyan insan bulmak neredeyse imkânsızdır. Tek bir kişi haricinde, o da Kazakların pusulası, dillerden düşmeyen bilgesi Abay Kunanbayoğlu'dur. 💠 Şairin Rusça öğrenmesindeki en büyük etken, Rusların Kazak halkına uyguladığı politikaları öğrenmek, büyük Rus yazar ve şairlerinden eserler okumaktır. Bakıldığında her ne kadar Ruslara karşı bir mücadele içinde olsa da edebiyata dair olan her şeyi siyasetten ayrı tutar. Tarihin izinde: Kırım yapıları 💠 Rus klasiklerini okuyan ve dersler çıkaran Abay, Tolstoy'dan, Puşkin'den, Lermontov'dan, Saltıkov'dan okumalar yapar. Rusların yanı sıra Goethe, Byron ve Spencer okumaları da yapar. 💠 Rus klasiklerini okuyan Abay, bunların birçoğunu da Kazak diline çevirir. 💠 1845 yılan yılında doğan Abay, 1904 Tavşan yılında 59 yaşında, edebi hayatını Kazak halkına miras olarak bırakır. Tolstoy kimdir? 💠 Kunanbayoğlu, edebi hayata, şiirleriyle dâhil olur. Şair, İbrahim mahlasını kullanır. 14 yaşında hiciv şiirleri yazmaya başlasa da bu alanda yazdığı şiirlere devam etmez. Her türde kaleme aldığı şiirlerle Kazak Türklerinin gönlünü fetheder. 💠 Ruslara karşı halkı uyarmak, her daim doğruluğu, iyiliği ve cömertliği öğütlemek Abay'ın kendi milletine karşı hissettiği bir sorumluluğun sonucudur. Bu duygularla kaleme aldığı 'Kara Sözler' ise Türkistan coğrafyasında büyük ses getirir. 💠 Abay yaşadığı dönemde uygun bir ortam olmadığı için kendi eserlerini yayınlamaz. Abay'ın ne kadar büyük bir şair ve öncü biri olduğunun farkında olan bazı Mollalar, şairin eserlerini derlemeye başlar. Abay'ın günümüze ulaşan eserlerinin çoğunu 'Mürseyit' adında bir molla derlemiştir. Hiciv nedir? 💠 Abay gençliğinde Arap, Fars ve Türk şairlerin şiirlerini taklit ederek kendisi de şiir yazmaya başlar ve 'Fuzuli, Şemsi, Sayhali', 'Jüzi Ravşan' adlı şiirlerini bu yolla kaleme alır. Abay'ın gençlik döneminde yazdığı şiirler sayıca azdır. 1864 yılında 19 yaşında 'Elif Biy' (Elif Be) şiirini yazar. 💠 Abay'ın şiirlerini el yazmalarıyla yazan ve çoğaltan Mürseyit'te ve diğer kaynaklarda, 1870 yılı ile 1876 yılları arasında yazdığı şiirler hakkında malumata rastlanmaz. 💠 1884 yılından itibaren yazdığı şiirlerinde eksiklik yoktur. Özellikle en çok şiir yazdığı yıllar 1886, 1889 ve 1895 yıllarıdır. 1886'da 117 şiir, 1889'da 27 şiir (bunlardan 8 tanesi Rusçadan çevrilmiştir), 1895'te 13 şiir yazar. 💠 Kazak halkının rehberi olan Abay; düşünce, halk edebiyatı ve yöneticilikle sınırlı kalmaz. Her alandan insanın; hayatı, eserleri ve eserlerindeki yansımaları üzerine çalışmak isteyeceği bir kişi olur. Bir şaheser: Fuzuli Divanı 💠 Kazak edebiyatı araştırmacıları Abay'ın eserlerini üç gruba ayırırlar: 1. Kazak Türkçesi ile yazılmış şiirler

Kazak Edebiyatı'nın zirvesi: Abay Kunanbayoğlu

Abay Kunanbayoğlu'nun hayatı