Ebu Bekir Er-Razi kimdir?

İslam tarihinin en başarılı hekim-filozoflarından biri olan Razi, 865 yılında Rey'de doğdu. Hayatıyla ilgili fazla bilgi bulunmayan Razi'yi Batılılar Rhazes olarak adlandırdı. Ünlü hekim gençlik döneminde felsefe ve edebiyatla ilgilenen, şiir yazan, ud çalıp şarkı söyleyen, sakalı bıyığı çıktıktan sonra, 'Artık musiki ile uğraşmak yakışık almaz' diyerek bundan vazgeçen ilginç bir şahsiyettir. Hipokrat ve Calinus'tan (Galeni) sonra tıp ilmine yaptığı önemli katkılardan dolayı 'Arapların Galeni' unvanıyla anıldı. Er- Razi kuyumculuk yaparken bu meslek onda kimyaya karşı merak uyandırdı ve kurduğu laboratuvarda kimya deneyleri yaptı. Bu deneyler sırasında ortaya çıkan gaz ve buharlar sebebiyle gözleri rahatsızlanan Razi'nin rahatsızlığı ise hayatı boyunca sürdü. Bîrûnî'ye göre Râzî'nin kimyadan sonra tıbba yönelmesinin asıl sebebi gözlerindeki rahatsızlıktı. Er- Razi, İslâm medeniyetinin altın çağında yaşamış müstesna zekalardan biriydi. Tahsil için çıktığı uzun seyahati esnasında Horasan'daki ilim ve kültür merkezlerinde bulundu; hekimlikte şöhrete kavuştuktan sonra da Halife Müktefî-Billâh'ın daveti üzerine otuz küsur yaşlarındayken Bağdat'a gitti. Razi kendinden şöyle söz eder: 'Beni tanıyanlar bilir ki ilme karşı olan sevgim, tutkum ve bu yoldaki çalışmalarım gençliğimden beri aralıksız devam etmektedir. Okumadığım bir kitap, karşılaşmadığım bir ilim adamı bulunsa büyük bir zarara uğramam söz konusu olsa bile her şeyi bir kenara bırakıp mutlaka o kitabı okurum ve o âlimi tanırım. Bu alandaki sabırlı çalışmalarım neticesinde bir yıl zarfında müsvedde olarak 20.000 varaktan fazla yazı yazdım.' Onu anlatan kişiler ya bir kitabı istinsah ederken ya müsvedde yaparken ya da bunları temize çekerken gördüklerini söylerler. Başta tıp ve felsefe olmak üzere çağının geometri dışındaki bütün ilimlerinde eser veren Razi, birçok bilgin, düşünürü eleştirmiş üretken bir filozoftu. 'Hayatın Sokrat'ınkine benzemediği için sen filozof olamazsın' diyenlere karşı ülkesinde hiç kimsenin tıp alanında kendisini geçemediğini ve filozof adına yakışmayacak hiçbir davranışta bulunmadığını, fizik ve metafizik disiplinleriyle ilgili 200'e yakın eser yazdığını belirttikten sonra: 'Ulaştığım bu bilgi düzeyi filozof adını almama yetmiyorsa keşke bilseydim, çağımızda bu isme layık olan kim var?' diyerek kendisini savunmuştu. Râzî tahsilini tamamlamak için çıktığı seyahatte Horasan bölgesindeki çeşitli merkezlerde Yunan, Hint, İran ve İslâm tıbbı üzerinde araştırmalar yaptı ve çağın en ünlü hekimi Câlînûs'tan beri hiçbir tabibin ulaşamadığı tıp bilgisine sahip oldu. Daha sonra Rey'e döndüğünde oradaki bîmâristanın başhekimliğine getirildi. Hem saray hekimi hem devlet işlerinde danışman olarak önemli görevler üstlendi. Hizmeti muntazam bir şekilde nöbetleşe yürütebilmek için hastaneye dahiliye, hariciye, nöroloji, ortopedi ve göz hekimlerinden oluşan yirmi dört kişilik bir uzman kadrosu daha ilave etti. Razi hastaları önce asistanlara, sonra başasistanlara muayene ettirir, onların teşhiste güçlük çektikleri bir vaka olursa o zaman kendisi müdahale ederdi. Hastanelerde muayene, teşhis, ilâçların etkileri ve vakanın bütün seyri defterlere geçirilirdi. Tıp tarihinde kimyayı tıbbın hizmetinde kullanan ilk hekim olarak bilinir. Muayene sırasında hastanın yaşını, beslenmesini, geçirdiği hastalıkları, şikâyetinin ne olduğunu ve ne zaman başladığını sormakta, koyduğu teşhisleriyle birlikte bütün bulguları kayda geçirmekteydi. Kızamık ve çiçek hastalıklarının teşhisini doğru koyan ilk hekim olan Razi, 'Tıpta kehanet olmaz, hekim her şeyi bilemez, hasta denek olarak kullanılamaz. Gerekmedikçe tedavide basit ilâçlarla yetinilmeli. Hekim hastasının sırdaşı olmalı. Hekim hasta ile doğrudan diyalog kurmalı' şeklinde tavsiyelerde bulunur. Er-Razi, et-Tıbbu'r-rûhânî adlı eseriyle hastalarını müzik ile tedavi eden ilk tabip olma şöhretini kazandı. Bu eserinde özellikle melankolik hastaların meşgul edilerek ve oyalanarak tedavi edilmelerinin faydalarından söz eder. Bu gibi melankolik hastaların balık tutma, avlanma, sevdikleri insanlarla sohbet etmelerini sağlama, onlarla dostluk kurma, hatta çeşitli oyunlara alıştırma ve müzik dinlemelerini sağlama konusunda önemli uyarı ve tespitlerde bulunur. Hastaların ancak bu gibi tedavi yöntemleriyle sıkıntı ve dertlerinden kurtulmalarının mümkün olduğunu belirtir. Razi, Ahlâku't-tabîb adlı eserinde hekimde bulunması gereken özelliklerle ve ekimin edinmesi icap eden ahlâk ve huy hakkında tavsiyelerde bulundu. Er-Razi'ye göre hekimin yapacağı ilk şey kendisini oyun ve eğlenceden uzak tutup kitapları ve araştırmalarıyla uğraşmasıdır. Hekimler hükümdarlar gibidir, onların buyruğu zengin-fakir, amir-memur herkes için geçerlidir. Onlar emir verir ama emir almazlar. Hekim her şeyi bilmez. Ama genellikle cahil olan devlet adamları tabibin her şeyi bildiğini zannederler. Bu konuda hassas olmak gerekir. Razi'ye göre hastalıklar tedavi açısından üç türlüdür. Tedavi ile iyileşmesi kesin olarak yapılabilenler, iyileşmesi mümkün olanlar ve tedavinin fayda vermediği iyileşmesi mümkün olmayan hastalıklar. Razi'ye göre hekim hastasının sırdaşı olmalıdır. Hastanın kimseye söylemediği sırları söylediği tabipler bunları mutlaka saklamalıdır. Razi'ye göre hekim, hükümdarı çevresinde bulunan diğer görevli ve bürokratlardan çok hükümdara bağlı olmalı ona daha çok merhamet duymalıdır. Onun sağlığı ile ilgilenip tedavisini tam yapmalıdır. Tabip, hastaları arasında zengin fakir ayırımı yapmadan tedavi etmeli, onlara karşı asla böbürlenip azarlayıcı tavırlar takınmamalıdır. Tabip; Allah'a güvenip şifayı ondan istemeli, kendi becerisine ve gücüne dayanmamalıdır. Hastasını her gün ziyaret etmeli, her gün diyetini tarif etmeli, ona yiyecek ve içecekleri hususunda bilgi vermelidir. Tabip, muayene ve tahlil yaptıktan sonra hastadan kan almalı, bunun için de önce hastanın nabzını tutup durumunu öğrenmelidir. Tedaviden iyi netice almak için hasta ile sürekli diyalog halinde olup onunla mülakat yapmak gerekir.

Ebu Bekir Er-Razi kimdir?

EBU BEKİR ER-RAZİ KİMDİR?