Su hakkında 40 ilginç bilgi 📌

İslam âleminin çoğunu çöller kaplıyordu. Bu kurak ve sıcak topraklarda yaşayanlar için su kullanımı ve kontrolü hayatta kalmaları için çok önemliydi. Mısır'ın kurak bölgelerinde yaşayanlar, mihverli sırığın ucuna bağlanan kovayla nehirden su çekmeye yarayan basit su kaldırıcı olan şaduf düzeneğini veya noria gibi büyük su dolapları kullanarak, onları daha büyük ve daha iyi hale getirmenin yollarını arıyorlardı. 16'ncı yüzyılda Osmanlı mühendisi olan Takiyüddin Râşid, Avrupa'nın buhar gücünü keşfinden yüz yıl önce buharın makinelere güç verebileceğini söylemiştir. 11'inci yüzyılda, Pers'de (günümüzde İran) yaşamış bir matematikçi ve mühendis olan Muhammed Kereci, suyu buharlaşmadan uzun mesafeler taşıyabilecek yeraltı tünel ağlarından oluşan bir kanal sistemini tarif etmiştir. Takiyüddin Râşid'in, altı silindirli su pompası, günümüzdeki altı silindirli araba motorlarının tüm özelliklerine sahipti. Günümüzde hala İran'ın bazı bölgeleri ile Orta Doğu'daki bazı ülkelerde su taşımak için kanallar kullanılmaktadır. Kanallarda, hava ve tünel boyunca su akışını sağlamak için rögar kapakları bulunurdu. Her mahsulün ne zaman sulanacağına, depolanan suyun çiftlik ve şehirlerde nasıl kullanılacağına dair yasalar vardı. Kanalların kazılması, temizlenmesi ve barajların bakımından büyük toprak sahipleri ile devlet liderleri sorumluydular. Kasaba ve çiftliklerde su taşımak için yapılmış olan sistemler, hayat kalitesini yükseltmiştir. El-Cezeri krankı* ve bağlantı çubuğu olan dairesel hareketi doğrusal harekete dönüştüren ilk makineyi yapmıştır. *Krank, pistonlu hareketin mile verildiği veya alındığı döner bir şafta dik açılı olarak tutturulmuş bir koldur. Dairesel hareketi karşılıklı harekete dönüştürmek için kullanılır, ya da tam tersi. Kol, şaftın bükülmüş bir kısmı veya buna bağlı ayrı bir kol veya disk olabilir. Günümüzde krank-çubuğu sistemleri, araba motorlarından oyuncaklara kadar her yerde kullanılmaktadır. Su yasasını çiğneyenler ve çiftçilerin aralarında çıkan anlaşmazlıkları, bir grup yetkiliden oluşan su divanı çözerdi. Suyun kıt olmasından dolayı, barajlar ve kanalların bakım ve kullanımı ile ilgili sıkı kurallar vardır. Yedinci ve sekizinci yüzyıllarda, İslam Uygarlığında inşa edilen barajların üçte biri, günümüzde hala ayaktadır. Kanalların ve su çarklarının İspanya'ya ulaşması, Müslümanların ülkenin güney kısmı olan Endülüs'ü yönetimleri altına almalarıyla gerçekleşmiştir. İslam Uygarlığının İspanya'daki sulama sistemi üzerindeki etkisi, belli İspanyolca ve Arapça kelimelerde görülebilir. Örneğin İspanyolca'da sulama kanalı anlamına gelen cequia, Arapça'da sâqiya'dır. 13'üncü yüzyılda Türkiye'nin güneyinde yaşayan mühendis El-Cezerî, parmağınızı bile oynatmadan büyük miktardaki suyu kaldırmanızı sağlayacak parlak bir yöntem geliştirmiştir. El- Cezerî beş adet su kaldırma makinesi tasarlamış, bunların arasında suyla çalışan ve sulama ile temizlik ihtiyacını karşılamak için kullanılan sistemin içinde 12 metreye kadar su çekebilen bir pompası da dahildir. El-Cezerî'nin pompalarının temelleri, günümüzde kullanılan yapay kalpler ve bisiklet pompaları gibi daha sofistike olan, modern gelişmelere de yol açmıştır. El-Cezerî'nin pompaları, hayvan gücünü, su gücü ve dişliler ile değiştirmiştir. Genellikle, Leonardo da Vinci'nin hidrolik ve dişlileri geliştirerek kullandığına inanılır, fakat çalışmalarında büyük olasılıkla daha önceki mekanik dâhilerin verilerinden yararlanmıştır. Bir zamanlar Müslüman İspanya'sının Valencia bölgesinde, pirinç tarlalarını sulama için kullanılan 8 bin Noriayı (su çarkı) hala görebilirsiniz. İslam Uygarlığındaki mühendisler, trigonometri, geometri ve fizik bilgilerini kullanarak, sel baskınlarını kontrol altına alma ve sulama işlemi için çok büyük barajlar inşa etmişlerdir. 1 milyar insan evinde temiz, güvenilir içme suyu olmadan yaşamını sürdürüyor. Dünya üzerinde her dört ilköğretim okulundan birinde, çocuklara temiz içme suyu sunulamıyor. Çocuklar ya temiz olmayan su içiyor ya da okullarında su içmiyorlar. Küresel olarak, güvenli olmayan ve korunmasız su kaynaklarını kullanmak zorunda kalanların %80'i kırsal alanlarda yaşıyor. Küresel ölçekte, güvenli olmayan kaynaklardan su içenlerin yarısı Afrika'da yaşıyor. Sahraaltı Afrika'da nüfusun sadece %24'ünün güvenli içme suyuna erişimi var. İçme suyu olmayan her 10 haneden sekizinde su temininden kadınlar ve kızlar sorumlu. Yaklaşık 159 milyon insan içme suyunu, havuzlar ve akarsular gibi her türlü çevresel kirliliği açık yüzey sularından temin ediyor. Dünya nüfusunun yaklaşık üçte ikisine denk gelen yaklaşık 4 milyar insan, yılın en az bir ayında şiddetli su kıtlığı çekiyor. Dünya çapında 700 milyon insan 2030 yılına kadar şiddetli su kıtlığı ile yaşadıkları yerlerden olabilecek. Dünya'daki suyun sadece % 1'i içilebilir. Kemiklerimizin % 31'i sudan oluşuyor. Soğuk su sıcak sudan daha ağırdır. Dünya'daki tatlı suların % 90'ı Antarktika'dadır. Aşırı miktarda su içmek su zehirlenmesine neden olabilir. Su şişelerinin üzerindeki son kullanma tarihi şişe içindir, su için değil. Yeryüzündeki suyun sadece % 3'ü insanlar tarafından kullanılabilir. Kahve tanelerini yetiştirip bir fincan kahve yapmak için yaklaşık olarak 140 litre su gerekir.

Su hakkında 40 ilginç bilgi 📌

Kurak ve sıcak topraklar