İlk kara delik fotoğrafı ve kara delikler hakkında 16 sıra dışı bilgi

Bilim insanları geçtiğimiz gün ilk kez uzaydaki bir kara deliği görüntülemeyi başardıklarını açıkladılar. M87 Galaksisi'nin merkezindeki süper masif kara deliğin fotoğrafı, beş kentteki eş zamanlı toplantıyla açıklandı. Kara delik, dünya tarihinde ilk defa bu kadar yakından görüntülendi. Bizler de bu olaydan yola çıkarak kara delik hakkındaki ilginç bilgileri sizler için derledik. Yayımlanan fotoğrafta kara deliğin 'olay ufku' olarak adlandırılan, kütle çekiminin en güçlü olduğu eşik bölgesi görülebiliyor. Bilim insanları dünyanın farklı yerlerindeki radyo teleskoplarla elde edilen X-ışını verilerini birleştirerek oluşturdukları görüntüyü dünya kamuoyuna duyurdu. Buna göre, 20'nci yüzyılın başında Albert Einstein'ın öne sürdüğü Genel Görelilik Kuramı hakkındaki ilk gözlem de ortaya konmuş oldu. Kara delik, astrofizikte, çekim alanı her türlü maddesel oluşumun ve ışınımın kendisinden kaçmasına izin vermeyecek derecede güçlü olan, kütlesi büyük bir kozmik cisimdir. Kara delik, uzayda belirli nicelikteki maddenin bir noktaya toplanması ile meydana gelen bir nesne olarak da adlandırılabilir. Dünya tarihinin fotoğrafı çekilen ilk kara deliğinin Güneş'in kütlesinden 6,5 milyar kat daha büyük. Başak (Virgo) Takımyıldızındaki M87 Galaksisi'nin merkezinde tespit edilen bu kara delik, Dünya'dan 520 kentilyon kilometre (520,000,000,000,000,000,000 kilometre) uzaklıkta bulunuyor. Teoriye göre Güneş Sistemi'nin yıldızı olan Güneş, ömrü ve yakıtı bittiğinde bir 'Beyaz Cüce' haline gelecek. Güneş'ten kat kat büyük yıldızlar ise ömürlerinin sonuna geldiklerinde sahip oldukları devasa çekim güçleri ile kendi içlerine çökerler ve böylece kara delikler ortaya çıkar. İsminden de anlaşılacağı gibi, bir kara delik görmeyeceğiniz kadar siyahtır. Bunun sebebi, kara deliklerin yoğun bir şekilde çekim gücüne sahip olması. Işık bile bir kara delikten kaçamaz. Günümüz şartlarında bir kara deliği saptamanın tek yolu, çevresinde oluşan cisimleri incelemekten geçer. Örneğin bir yıldız, kara deliğe doğru çekilmeye başlarsa, devasa miktarda x ışını yayar ve bilim insanları da aslında bunu görür. Aslında içinde bulunduğumuz Samanyolu Galaksisi'nde birden fazla kara delik saptanmış durumda ve geçtiğimiz gün bir tanesinin fotoğrafı çekildi. Bu kara deliklerin çoğu galaksimizin ortasına daha yakın. Güneş Sistemi ise galaksinin dış kısmında bulunuyor. Kısaca Dünya için henüz bir tehlike arz etmiyor. Birçok astronomik keşfin yakın takipçisi NASA en az üç boyda kara delik olduğunu söylüyor. En küçükleri bir atom büyüklüğünden bir dağ boyuna erişebiliyor. İkinci kategoridekiler Güneş'in 20 katı büyüklükte yıldızların oluşturduğu kara delikler. Bunlardan galaksimizde birkaç tane var. En büyük boy ise 'süperyoğun kara delik' olarak adlandırılıyor ve bu ancak galaksinin merkezinde oluşuyor. Einstein'ın Görecelik Teorisi'ne bakılırsa, kara deliğe düşmekte olan bir kişinin zamanı, ona dışarıdan bakan bir kişiye göre gittikçe yavaşlar ve hatta duruyormuş gibi görünebilir. Bu da ışık hızına yaklaşıldıkça zamanın etkilendiği teorisinden yola çıkar. Buna bakarak kara deliklerin zamanın ve uzayın işleyişini bozduğu söylenebilir. İlk kara delik 1960'larda bulundu ancak bu keşfin bir kara delik olduğu anlaşılamadı. Astronomi teknolojilerinde X ışınının da geliştirilmesi ile kara delik saptanmış ve Cygnus X-1 adı verilmişti. Bu keşif galaksiye X ışını tarayıcı uydularla bakmaya başladığımız 1970'lerin başında gerçekleşti. Dünya'ya en yakın kara deliğin adı V4641 Sagitarii ve ilk bulgulara göre 1.600 ışık yılı uzaklıkta olduğu tahmin ediliyor. Bu rakam, bizler için çok uzak gibi gelse de galaksinin büyüklüğü açısından bakıldığında oldukça yakın sayılıyor. Yeni araştırmalarsa V4641 Sagitarii'nin aslında 20 bin ışık yılı uzakta olduğuna işaret ediyor. Bilimkurgu filmleri ve edebiyatında sıkça kullanılan bir konu, kara deliklerin evrenin başka noktalarına bağlanan birer 'solucan deliği' oluşturmasıdır. Henüz kara delikler hakkında bu teoriyi kanıtlayacak bir şey bulunmuyor. Yani kara deliklerin evrende bir ulaşım aracı olarak kullanılıp kullanılamayacağı henüz belli değil. Bu sorunun cevabını İngiliz astrofizikçi Sir Martin Rees veriyor. Bu konuyu açıklamak içinse 'Spagettileşme' adını verdiği bir terim kullanıyor. Rees'e göre kara deliğe yakın olan tarafınız daha çok çekim kuvvetine maruz kalıyor, dolayısıyla vücudunuz o bölgenizden başlayarak uzadıkça uzuyor ve parçalanıyor. Ta ki en küçük yapıtaşlarınıza, yani atom altı parçacıklarınıza kadar ayrılıp uzun ince bir çizgi haline gelene dek. Kara deliklerle ilgili belki de en ilginç fikirlerden biri olan bu teorinin henüz doğruluğu da yanlışlığı da kanıtlanabilmiş değil. Oldukça uçuk bir ihtimal olarak görülen bu teoriye göre, kara delikler evrenimizde başka bir noktaya açılan kapılar olabilir. Hatta kara deliğin bağlandığı diğer noktadaki bölgeye ak delik bile deniyor ancak bu konuda kanıtlanmış bir bilgi söz konusu değil. Stephen Hawking'in teorisine göre bu sorunun cevabı evet. Hawking Radyasyonu/Işıması olarak da bilinen ve isminden de anlaşıldığı üzere Stephen Hawking tarafından ortaya atılan bu kurama göre kara delikler zaman içerisinde yok olabilirler. Tüm evrende her saniyede sonsuz tane madde-anti madde parçacıkları oluşuyor ve saliseler içerisinde tekrar birleşerek birbirlerini yok ediyorlar. Kara deliğin çevresinde bu durum gerçekleştiğinde, çekim gücü nedeniyle negatif yüklü parçacığın, yani anti madde parçacıkları kara deliğin içine çekiliyor; pozitif yüklü parçacıklar ise o bölgeden hemen uzaklaşıyor. Böylece negatif parçacıkları içine çeken kara delik zamanla kütlesini kaybediyor ve yok oluyor. Bu konuda iki teori bulunuyor. İlki, kara deliklerin birleşeceği yönünde. Böylece daha devasa, daha büyük kütleli ve daha güçlü bir kara delik ortaya çıkar. İkinci teori ise iki kara deliğin birbirini savuracağını öne sürüyor. Bu durumda savurma olayı söz konusu olursa savrulan kara delik inanılmaz yüksek bir hızda evrenin derinliklerine doğru yol alırken, geride kalan kara delik müthiş güçlü ve parlak bir ışıma yaymaya başlar. Bu ışıma ise binlerce, hatta on binlerce yıl boyunca devam edebilir.

İlk kara delik fotoğrafı ve kara delikler hakkında 16 sıra dışı bilgi

DÜNYA TARİHİNİN İLK ‘KARA DELİK’ FOTOĞRAFI