Geçmişin temaşası: Kaybolan Osmanlı meslekleri

Çeşnicibaşı, saraylarda yemekler padişaha ve sofraya gitmeden evvel tadına bakan kişiydi. Böyle bir meslek grubunun olma sebebi, devlet büyüklerinin yemeklerine zehir katılma ihtimale karşı devlet büyüklerini korumaktı. Ayrıca yemeğin tuzunu, şekerini, baharatını kısacası tadını daha önceden deneyimlerdi. Ona göre de padişahın damak tadına göre yemek yaptırırdı. Harem ağası, padişahın huzuruna gerektiği zaman çekinmeden çıkabilme yetkisine sahipti. Padişahın huzurunda samur bir kürk giyerdi. Sarayın güvenliğini sağlayan baltacıların kumandanlığını yapardı. Padişahla sadrazam arasında ve padişahla valide sultan arasındaki haberleşmeyi sağlardı. Hareme yeni cariyelerin alınması, haremdeki nikah, sünnet düğünü ve doğum törenlerinin düzenlenmesi hep harem ağasının sorumluluğu altındaydı. Önceleri harem ağasının konumu kapı ağasından daha düşüktü. Ancak özellikle 17'nci yüzyılda nüfuzları çok arttı. Padişaha olan yakınlığı nedeniyle protokoldeki yerleri zamanla kapı ağasının da üzerine çıktı. 19'uncu yüzyılda Osmanlı ekonomisinin dışa açılması, ticaret hacminin önemli ölçüde artmasına neden oldu. Tüccar, doğmakta olan orta katmanların belkemiğiydi. Özellikle liman kentleri, tüccar kesiminin yoğunlaştığı mekanlardı. Zamanla esnaf olmaktan çıktı, Dersaadet Ticaret Odası bünyesinde toplandı. Sefer sırasında padişahın yüklerini taşırlardı. 1876'ya kadar, çarşı-pazarları, selâtin cami avlularını ve zaman zaman mahalle aralarını gezen berberlerin ayaklarının çıplak ve kollarının sıvalı olması gerekirdi. Bu şekilde müşteri, berberin ellerinin ve ayaklarının temiz olduğunu görebilirdi. Berberler ayrıca diş çekerler, sünnetçilik ve hacamatçılık yaparlardı. Herhangi bir şey üzerine ilgi toplamak, müşteri çekmek için yüksek sesle bağırtılan adamlardı. İstanbul'da çarşı Pazar boylarında kendilerine mahsus edebiyatı olan bir tabakaydı. Sokaklarda seyyar dolaşan satıcıların her birinde bir çığırtan çalışması zorunlu gibiydi. Bunların başında da Mahmutpaşa çarşısı ve Büyük Kapalıçarşı dükkânlarının çığırtkanları geliyordu. Bugünkü manifaturacıların karşılığı olarak, bez ve kumaş satan esnafa bezzaz, çarşılarına Bezzazistan denirdi. Halk ağzında zamanla 'bedestan' ya da 'bedesten'e dönüşmüştü. Kıymetli kumaş satanlara 'üstüfeci', 'dibacı', 'kadifeci', 'atlasçı' denirdi. Bez ticareti, 19'uncu yüzyılda büyük ölçüde İngiliz üreticilerin eline geçti. Seyyar bileyici, esnafın veya ev kadınlarının ayağına kadar giderek körlenmiş bıçak ve makasları, bazı âletlerin kesici ağızlarını bilemek için sokak sokak dolaşırdı. Kentlere koyun ve sığır getirip satan esnafa celep denirdi. Celeplik büyük sermaye işiydi. Sürüler çobanlar tarafından uzak mesafelerden kente yaya getirilir, sürü yolda kısmen telef olurdu. İstanbul'un et ihtiyacı önceleri Balkanlardan, sonraları Erzurum yaylasından karşılanmıştı. Sürüler İstanbul'a büyük ölçüde Trabzon üzerinden sevk edilirdi. Esnafın henüz yerleşik hayata geçmediği eski dönemlerde cezzarlar, ciğerciler gibi omuzlarında üzerine etler dizilmiş bir sırık, ellerinde etleri kesecek büyük bir bıçak ve bellerine bağlı bir peştemalla sokaklarda dolaşırlardı. Mallarını satabilmek için de semiz ya da 'semiz etlerim var' diye bağırırlardı. En çok satışı pazarlarda yaparlardı. Şehirlere yerleşimin artmasıyla birlikte pek çok esnaf gibi cezzarlar da yerleşik düzene geçti. İnsanlık tarihinin en eski mesleklerinden biri olan çerçilik mesleği, gezgin satıcıların eşek, at üstünde veya araçlarında taşıdıkları iğneden ipliğe ürünleri, köy köy dolaşıp köylünün malı karşılığında takas etmesi ya da para karşılığında satması usulüne dayanıyor. Ulaşımın güçlükle yapıldığı dönemlerde kırsal kesimde yaşayanların temel ihtiyaçlarının karşılanmasında büyük öneme sahip olan çerçilik, ulaşımın rahatlaması ve marketlerin köylere kadar yerleşmesiyle önemini kaybetti. Eski İstanbul evlerinde su ihtiyacı çeşitli şekillerde karşılanırdı. En basit çözüm tabiî ki her evin yakınındaki çeşmelerdi. Fakat onlarda çok kalabalık olurdu. Böylece saka loncası, evlere para karşılığında su taşıyan kişileri bir araya getirdi. Bu 19. yüzyılın sonuna kadar devam etti. Saka, her gün bıraktığı kırba sayısı kadar evin kapısının kenarına tebeşirle işaret koyardı. Ay sonunda da paralarını toplardı. Osmanlı Devleti, kömürden önce ısınmak için odun kullanıyordu. Çıracı da çabucak tutuşacak odunları deste şeklinde sırtında taşıyarak özellikle kış aylarında iyi iş yapan kişiydi. Topraktan yapılmış çanak, çömlek, testi, sürahi, bardak, kase, küp ve saksı gibi eşyalar satan esnafa çömlekçi denirdi. Orta ve üst gelir grupları, kalaylanmış bakır kap kullanırdı. Eskiden Beyazıt Meydanı'nda bir sıra çömlekçi dükkanı vardı. Toprak kapların yerini zamanla bakır ve benzeri maden kaplar aldı. Ama çömlek özellikle kırsal yörelerde günümüzde de hâlâ kullanılıyor. Yangın ve afetlerden sonra kenti onaran esnaf takımıydı. Aynı zamanda dülgerler, Osmanlı'nın izlerini taşıyan ahşap evlerin mimarıydı. Betonlaşmanın artmasıyla dülgerler de önemini kaybetti. Esansçılık, iki kapaklı dört tarafı cam bir kutu içine yerleştirilmiş küçük şişelerde esans satma isidir. Esansçılar genellikle köy, kasaba ve şehirlerin pazar yerlerinde, kahvehane, lokanta gibi toplu yaşama mekânlarında dolaşır; belli ücret karşılığında bir miktar esansı bir enjektör aracılıyla müşterilerin üzerine püskürtürlerdi. Esansçılığın dev bir sektöre dönüştüğü günümüzde, eski tip esanslara ve esansçılara çok çok az rastlanmaktadır. Osmanlı'nın resmî şapkası kabul edilen fesler Feshane'de fesçiler tarafından üretilirdi. Fes, İkinci Mahmud devrinde resmi serpuş olarak kabul edilmiş, Cumhuriyet'in ilk yıllarına kadar Osmanlı erkeğinin kimliğini oluşturmuştu. Her ne kadar Feshane'de yerli fes üretilmişse de çoğu Avusturya'dan ithal ediliyordu. Osmanlı'nın son döneminde Avusturya mallarına karşı yapılan fes boykotu ünlüdür. Hallaç bugünkü döşemecilerin bir anlamda dününü simgeliyordu. Osmanlı hanesinde kullanılan yatak, yorgan, döşek gibi ev eşyasında dolgu malzemesi olarak pamuk ya da yün kullanılırdı. Zamanla sertleşen bu dolguyu hallaç, kiriş ve tokmağıyla kabartırdı. Kereste büyük bir emek, bilgi ve beceriyle işlenerek fırın küreği, ekmek tahtası, oklava, tuzluk, tepsi, havan gibi birçok ev aracına dönüştürülürdü. El emeği, sabır ve maharetle ahşap mutfak ürünleri yapan haratlar, ev hanımlarının metal ürünleri tercih etmeleri nedeniyle kepenk kapatmaya başladı ve bu meslek de hızlıca sona yaklaştı. Hasır, kurumuş bitki sapları ve saz gövdelerinin birbirine geçirilmesiyle örülen, genellikle taban döşemesi bazen duvar ve tavan kaplaması olarak kullanılan bir cins yaygıdır. Hasırlar, yapıldığı sazın incelik, kalınlık ve türüne göre Trablus hasırı, Mısır hasırı, Kaba hasır vb. adlar alırdı. Boyanmış sazlarla hasırlara desenler yapılırdı. Osmanlılarda hasırcılık, 17'nci yüzyıldan başlayarak önemli zanaat kollarından biri durumuna geldi. İstanbul'da Hasırcılar Çarşısı adıyla çarşısı bile vardı. Günümüzde hasırcılık sadece kırsal kesimde belli oranda devam etmektedir. Hasırdan ya da sazdan örülerek yapılmış kulplu torbaya zembil denir. Selçuklular'ın ve Osmanlılar'ın günlük hayatında zembil eşyalarının büyük önemi vardı. Sanayileşmenin gelişmesiyle birlikte zembil eşyaların günlük hayat içindeki önemi büyük ölçüde kaybolmuştur. Bugün zembil eşyaları, daha çok şehirlerin varoşlarında ve kırsal kesimde üretilmekte ve kullanılmaktadır. Hamut, atın boynuna geçirilen koşum takımına verilen isimdi. Kedene ise çift süren hayvanların boyunlarına takılan meşin halkaydı. Hamutçuluk ve kedenecilik, hayvancılığın ön planda olduğu dönemde revaçta olan mesleklerdendi. Ok, Türklerin savaşta en büyük silâhları, okçuluk da barışta en büyük sporlarıydı. Türk boyları dünyanın dört bir yanına dağılırken ok ve yayı da beraberlerinde götürürdü. Osmanoğulları da fethettikleri her diyarda bir okmeydanı inşa ederlerdi. Fetihten sonra İstanbul'da da bir okmeydanı kuruldu. II. Bayezid döneminde buraya bir de okçular tekkesi yapıldı. Tekkede toplantı ve idman salonlarının yanı sıra hocalar için özel daireler, kemankeş denilen okçulara ücretsiz yemek dağıtan bir aşevi vardı. Ancak okmeydanında ok savurmak için okçu lisansı sayılan kabze alınması şarttı. Bunun için 900 gez (596 m) mesafeye ok düşürmek gerekiyordu. Hayvanın semerini ya da eyerini bağlamak için kullanılan örme ya da kayış bağa kolan deniyordu. Osmanlı taşımacılıkta büyük ölçüde hayvan kullanıyordu ve kolancılık ulaşım sektörünün 'yan sanayi'lerinden biriydi. Özellikle yol güzergahlarında dükkan açarlardı. Koşum, bir hayvanın araba, kağnı gibi araçlara ya da saban, pulluk gibi aletlere koşulmasını sağlayan kayış takımıdır. Koşumcu, çeşitli koşum parçalarını yapan kimsedir. İlk koşum takımlarına M.Ö. 4 yüzyılda Mezopotamya'da rastlanır. Günlük hayatında ve meydana getirdiği uygarlıklarda atın büyük yeri olan Türkler koşum takımlarını Orta Asya'dan beri kullanmaktaydılar. Bugün koşumculuk, koşum hayvanlarının önemini kaybetmesiyle birlikte kaybolmaya yüz tutan bir meslek haline gelmiştir. İpekli kumaş üst gelir gruplarınca tüketilirdi. Osmanlı ipeklisi yurtdışında da büyük beğeni kazanmıştı. İpekli üretiminin ham maddesi ipek böceği kozası, dokuma sektörünün temel girdilerinden biriydi. Bursa ve çevresinde yaygındı. Kozacı, koza ticaretiyle uğraşırdı. Koza üreticisiyle ipek imalathaneleri arasındaki ticareti yürütürdü. Ahşaptan yapılmış bir tezgâhta işlenen kutnu, ana maddesi floş olan suni ipek ve pamuk ipliğinden dokunmuş, çeşitli motif ve renklerde bir kumaştır. Türkiye'de yalnızca Gaziantep'te dokunmaktadır ve kamçılı çekme tezgâhta, mekikle dokuma tekniği kullanılarak dokunur. Kutnu Arapça'da pamuk anlamına gelir. Kutnular parlak ve mat çizgilerin yan yana gelmesiyle süslendiği gibi birçok renkli çizginin yan yana gelmesiyle de dokunur. Osmanlı döneminde bu kumaşların daha çok Şam, Bağdat gibi Ortadoğu şehirlerinde dokunduğu ve oralardan getirildiği söylenirse de, Osmanlı döneminde ve Cumhuriyetin ilk yıllarında tüccarların kutnuyu Gaziantep'ten aldıkları bilinmektedir. Kutnu dokuması bir bakıma Gaziantep'in adıyla birlikte anılır diyebiliriz; öyle ki Gaziantep o yıllarda kutnu dokumacılığının merkezi durumundadır. 1900'lü yılların başında Gaziantep'te 5000'e yakın tezgah olduğu ve bu dokumacıların yanında tarakçılar, boyacılar, masuracılar, çözgücüler, apreciler (cendere), mengeneciler gibi yan işlerle beraber 20 bin kişinin çalıştığı söylenir. Yoğurt, süt, pekmez gibi yiyeceklerin konulduğu tahta saplı kaplara külek adı verilirdi. Külekçilik ahşap malzemeden kap, kacak yapma zanaatıydı. Anadolu'da bitki örtüsünün ormanla kaplı olduğu birçok bölgede, özellikle Karadeniz Bölgesi'nde külekçilik zanaatının farklı uygulamalarına rastlamak mümkündü. Osmanlı İmparatorluğu döneminde, İtalya'dan Türk kültürüne giren, büyük kentlerde bir dönem sık uğranılan, genellikle hoş sohbetlerin yapıldığı lostracılar, bir zamanlar vatandaşın gazetesini okuduğu, soluklandığı, ayaküstü sohbet duraklarıydı. Geçmiş dönemlerde vatandaşların, her sokağın köşe başında görmeye alışık olduğu ayakkabı boyacıları zamana karşı mücadelelerine devam ediyor. Kurulmadan önce kareli bir kâğıt üzerine kalıbı hazırlanıp kandillerin yeri belirlenirdi. Ramazan ve bayram gecelerinde çift minareli camilerde iki minare arasında gerili iplere kandiller asarak yazı yazma ya da şekil yapma geleneği, İslâm dünyasında sadece Türklere özel olup özellikle İstanbul'da gelişmiş bir sanattı. Mahyacılar, çifte minareli camilerin minarelerinin arasında dış mahya; Ayasofya, Sultanahmed, Süleymaniye ve Nuruosmaniye camilerine de iç mahya kurarlardı. Bir mahya için yaklaşık 8 kg yağ harcanırdı. Kurulmadan önce kareli bir kâğıt üzerine kalıbı hazırlanıp kandillerin yeri belirlenirdi. Eskiden ayakkabıların içine abdest almayı kolaylaştıran mestler giyilirdi. Ayakkabı çıkardıktan sonra evde bu mestlerle gezilirdi. O dönem bu mestleri üretip tamir etmek ayrı bir meslekti ve bu mesleği üstlenenlere mestçi denirdi. Hani eski filmlerde gazete satan şapkalı çocuklar var ya… İşte Osmanlı Devleti'nde bu iş bir meslek olarak yapılırdı. Müvezzilerin çoğu zaman lakapları bile olurdu. Ulaşımda ve taşımacılıkta kullanılan hayvanların tırnakları altına nal ismi verilen demir parçasını çakan kişilerdi. Nalın, düz zeminlerde, taş, ıslak veya çamurlu yerlerde, genelde abdesthane, hamam ve banyolarda, eski ocak başlarında(mutfak) giyilen, üstten tasmalı vücudun statik elektriğini alan bir çift tahtadan ayakkabıydı. Türk işleme sanatıyla birleşmiş süslü, altın, gümüş işlemeli, sedef kakmalı, incili boncuklu, çeşit çeşit desenleriyle ustasının elinde süslenen, eskiden her gelinin çeyizinde mutlaka bulunan(yöresel) tahta ayakkabıdır. Nalın, Selçuklu ve Osmanlı devirlerinde, günlük hayatta geniş ölçüde kullanılırdı. On dokuzuncu yüzyılın sonlarına kadar nalın yapımı, Özellikle İstanbul'da bir meslek ve sanat dalı haline gelmişti. Osmanlı'nın temel enerji kaynağı odundu. Isınmak ve ocakta yakmak için kullanılırdı. Odun, civar ormanlardan katır ya da eşek sırtında getirilirdi. Genellikle yaz aylarında mahzene odun istif edilir, kışa tedarikli girilirdi. Çoğu oduncu orman köylerinde yaşar, kasabaya ya da şehre malını pazarlamak için inerdi. Acil duyuruları gece vakti sokaklarda duyuran kimselerdi. Basma en yaygın kullanılan kumaştı; dar gelirli, hatta orta halli ailelerin kadın ve kızları basma giyerlerdi. Ayrıca amele, ırgat, yanaşma ve uşak boyundan erkeklerin mintanları da basmadandı. Seyyar basmacılar yelken bezinden büyükçe bir bohça, elde demir arşın sokak sokak dolaşırlardı. Basma satan bohçacı kadınlar günümüze kadar ulaştı. Rençber, ilk evrelerde çiftçi anlamına geliyordu. Ancak kentleşmeyle birlikte bugün ırgat diye nitelenebilecek birçok işi üstlendi. Tarla, bahçe, yapı vb. yerlerde kazma, taş ve toprak taşıma gibi işleri yapan gündelikçi, amele ve ırgat, o günlerin rençberleriydi. Arapça kara anlamına gelen sevad sözcüğünden gelen savar, gümüş üzerine kara nakışlar yapılan bir san'at dalıydı. Savat yapılmadan önce önce bu işin tatbik edileceği eşyaların; tokaların, kemerlerin, hançer kabzalarının, tütün tabakalarının, muskaların ve dua taslarının yüzeylerine kalemkârlar tarafından çeşitli şekillerin işlenmesi gerekirdi. Bundan sonra savatçılar belirli oranlarda gümüş, bakır, kurşun ve kükürt karışımından elde ettikleri bir alaşımı dövüp tülbentten geçirerek ince siyah bir toz hazırlarlardı. Bunu söz konusu motif, yazı ve resimlerin üzerine kuru olarak sıvayarak ekme savat, toza boraksla karıştırıp macun haline getirdikten sonra sürmek suretiyle de sürme savat yaparlardı. I. Dünya savaşı öncesinde Van'da 120 dükkânda 400 dolayında savatçı ustası ve kalfası vardı. Ayrıca Sivas, Erzincan, Trabzon ve Samsun'da da bu sanat çok gelişmişti. Öyle ki savatlı Türk tabakaları, Avrupa'da özellikle de Paris kuyumcularında kendine yer edinmişti. Anayurdu Dağıstan olan savatçılık, Osmanlı'da 150 yıl kadar altın devrini yaşadı. Ayakkabının üst yüzüne saya, bu yüzü yapanlara da sayacı denirdi. Saya, ayakkabının yumuşak olan üst bölümü yani yüzüydü. Eskiden halk dilinde, evlerin giriş kısmında ayakkabıların çıkarıldığı veya konduğu ufak bölüme de saya denirdi. Zamanla ayakkabı anlamında kullanılmaya başlandı. Sayacı, dünün ayakkabıcısıydı. Yaygın bir zanaattı. Geniş bir müşteri kitlesine hitap ederdi. Sedefkârlik, sedef üzerinde çalışma, sedef kakma eşya yapımıdır. Bu isi yapan ustalara da sedefkâr denirdi. Sedefkârlık Osmanlılar' da önemli bir meslekti. Özellikle 16.yy' da kendine özgü bir üslûp kazanmıştı. Osmanlı Sarayında sedefkârların çalıştığı özel atölyeler vardı. Bunlar, tahtlardan saltanat kayıklarına kadar, padişahların pek çok eşyası üzerinde bu ince san'atı uygulama imkânı buluyorlardı. Bugün önemini büyük ölçüde kaybeden sedefkârlık konusunda Topkapı Sarayı'nda sedef kakmalı eşyaların restorasyonuyla ilgilenen bir bölüm bulunmaktadır. Yünden hırkaları, ellerinde âlemleri, başlarında hasırdan destarları olan dilenciler 16. ve 17'nci yüzyıl Osmanlısında yedi bin taneydi. İstanbul'da yangınların büyük çoğunluğu, temizlenmesi ihmal edilmiş bacalardaki kurumların tutuşmasıyla çıkıyordu. Özellikle ahşap binaların yoğun olduğu kent dokularında, baca temizliği büyük önem taşıyordu. Kış öncesi bacacılara büyük iş düşüyordu. Fırın bacalarının da her ay temizlenmesi öngörülmüştü. Semer, at, katır, eşek, deve gibi yük taşıyan hayvanların sırtına konulur. Yük bağlamak için hayvanların sırtına yerleştirilen ağaçtan yapılmış araç veya yastık diye tanımlanabilen bir araçtır. Semercilik çok eskiden beridir süregelen bir meslekti. Motorlu araçların çıkması hayvanların yük veya binek olarak artık kullanılmaması semerciliği bitme noktasına getirdi. Semercilik de tıpkı tarakçılık, kaşıkçılık gibi unutulmaya yüz tutmuş, artık çırak alamayan meslekler halini aldı. Motorlu araçlar öncesi kent içi yükleme, boşaltma ve taşıma işleri hamal esnafının gediğiydi. Mevsimlik olarak İstanbul gibi büyük kentlere gelen hamalların güçlü loncaları vardı. Meslek çoğu kez babadan oğula geçerdi. Pazarlarda sebze-mevye taşıyanlarına küfeci denirdi. Her iş kolunun ayrı bir hamal kolu olurdu. Bunların en ünlüleri, iç ve dış bedesten hamallarıydı. Yiyecek veya eşya taşımak için saz, kamış, buğday sapı gibi esnek dal veya liflerden örülerek yapılan kulplu kalıplara sepet, bunları yapanlara da sepetçi denirdi. Ambalaj ve paket sanayisinin gelişmediği, Sanayi Devrimi öncesi dönemlerde sepetler balıkçılıkta, tarlada, bağda, bahçede, çiçekçilikte, zeytincilikte, meyve ve sebzelerin taşınmasında ve daha aklımıza gelmeyen pek çok alanda önemli bir yer işgal ediyordu. Ülkemizde sepetçikil daha çok, Kastamonu, Konya, Trabzon, Rize ve Edirne illerinde yaygın olarak icra edilen bir iş koluydu. Fıçı gibi hacimli, yekpare ve ağır yükler, sırık hamallarınca taşınırdı. Bunlar genellikle dört kişi olur, dişbudak ağacından yapılmış uzun sırıkları omuzlarına alarak, iki önde, iki arkada yükü paylaşırlardı. Taşıma büyük bir uyum gerektirirdi. Aksi takdirde yük diğer hamallara kayar ve kazalara neden olurdu. Beyoğlu'nda tahtırevanları taşıyanlara da hamal denirdi. Süt, Osmanlı mutfağının olmazsa olmazıydı. Hemen her evde süt kaynar, yoğurt, tereyağı ve peynir yapılırdı. Pastörize şişe sütünün olmadığı bir evrede ağılı ya da damı olan ve küçük ya da büyükbaş hayvan besleyen sütçü, aynı zamanda kapı kapı dolaşarak hayvanından elde ettiği sütü pazarlardı. Meşrubat sektörünün gözdesi şerbetti. Meyve özü, su ve şeker karışımı bu içecek ya da şurup, yaz aylarında kent insanının serinlemesine vesile olurdu. Ayrıca misafirlere şerbet ikram etmek de adettendi. Şerbetçi dükkanları olduğu gibi, seyyar şerbetçiler de müşteriye hizmet götürürlerdi. Özellikle seyyar demirhindiciler, İstanbul'a İzmir'den gelirlerdi. Dellâl ya da ses değişimine uğramış haliyle tellal; bir haberi, bildiriyi bağırarak meydanlara duyuran ve halka eriştiren kişiydi. Genellikle Saray'ın kararlarını ve emirlerini halka duyururlardı. O dönemde evlerde ve ticarette urgan kullanılırdı. Keten ve kenevirden urgan yapan kişiler urgancılardı. Yemenicilik, üstü deri, altı kösele veya gön olan hafif ve topuksuz bir ayak giysisinin usta ellerde yapımcılığıdır. Yemeniciliğe 'köşgercilik', yemeni dikenlere 'köşger' de denilmektedir. Yemeni ilk defa Yemen'de Yemen-i Ekber isimli biri tarafından yapıldığı için bu adı almış, buradan Halep'e oradan Türkiye'nin Gaziantep, Kahramanmaraş ve Kilis illerine yayılmıştır. Yemeninin yaklaşık altı-yedi yüzyıllık bir tarihi olduğu tahmin edilmektedir. Yemeni yapımında alt tabanda manda ve sığır, yüzde keçi, iç astarda koyun, iç tabanda sığır veya keçi, kenarında ise oğlak derisi kullanılır. Geçmişte Anadolu'nun hemen her bölgesinde üretilen ve ortak yapım özellikleri gösteren geleneksel ayakkabı yapımcılığında olduğu gibi yemenicilik de makineleşmenin etkisiyle günümüzde ancak bir kaç ilde az sayıda yapımcı sayesinde sürdürülmektedir. Zerzevat sebze anlamına geliyordu. Zerzevatçı ise bugünün maydanoz, dereotu, salata, turp ve marul gibi sebzelerde uzmanlaşmış manavıydı. Kent dokularının bir parçası olan bostanlar, Osmanlı insanının sebze ihtiyacını karşılardı. Zamanla halden, civar ve semt bahçe ya da bostanlarından, pazar yerlerinden tedarik edilir oldu. (Derlenmiştir.)

Geçmişin temaşası: Kaybolan Osmanlı meslekleri

ÇEŞNİCİBAŞI