Çocuklara söylenmemesi gereken cümleler

Büyüme evresinde kullanılan tembel, inatçı, şımarık gibi olumsuz sıfatlar, çocukların davranışlarının o yöne doğru eğilim göstermesine sebep olabilir. Bu olumsuz sıfatlar zamanla çocuğun kabul alanına girer ve çocukta bu özelliklerin gelişmesine sebep olabilir. Çocukları disipline etmeye çalışırken kullanılan 'Baban eve gelsin bütün yaptıklarını anlatacağım' gibi tehdit içeren cümleler çocukların psikolojilerini olumsuz etkiler. Çocukları disipline etmeye çalışırken çocukları anne, baba ile korkutmamak gerekir. Çocukları suçluluk duygusuna sevk edecek cümleler kurmak psikolojilerini oldukça kötü etkiler. Hatta biraz daha ileri gidildiğinde ancak psikoterapi ile çalışıp düzeltilen bir soruna dönüşebilir. Bu şekilde konuşmak çocukta anksiyete bozukluğuna sebep olabilir. Ayrılık kaygısı yaşayan çocuk, ebeveyne bağımlı hale gelir, kendi yatağında uyumak istemez, okula gitmemek için değişik fiziksel yakınmalara başvurduğu gözlenir. Çocuğu ebeveynden ayrı, kendi kişilik özellikleri, kendi düşünceleri, kendi dünyaya bakış açışı olan bir kişilik olarak kabul etmek ve bu yönde desteklemek, yetiştirmek gerekir. Buna karşılık 'saygı karşılıklı olmalıdır' düşüncesini aşılamak daha doğru bir davranış olmalıdır. Çocuklara, sevilmediğini ya da değersiz olduğunu hissettirebilecek cümleler kurmamak gerekir. Onun yerine, 'Ben de seninle ilgilenmek istiyorum fakat şu anda biraz işim var, biter bitmez hemen yanına gelip seninle ilgileneceğim.' demek daha doğru bir ifade biçimidir. Çocuklara özgüvenlerini kıracak şeyler söylemek yerine teşvik edecek, çaba göstermeyi, sabrı ve azmi öğretecek şeyler söylemek daha faydalı olacaktır. Çocuğa haddinden fazla sorumluluk yükleyecek bu tarz söylemlerde bulunmak yerine hiç kimsenin kusursuz olmadığı, herkesin hata yapabileceği anlatılmalı. 'Eğer şimdi bu davranışını bitirmezsen! …' diye başlayan başka bir cümle de annenin tehdit mesajı verdiği fakat mahrum bırakacağı şey üzerinde düşünmediği ve sadece korkutma amaçlı, altında yaptırım olmayan kelimeler topluluğudur. Genelde altı boş bırakılan tehdit cümleleri, başta çocukta çekince oluştursa da sonrasında etkisini kaybeder. Bu yüzden ebeveynlerin 'eğer'li başlayan cümleleri bir temele oturtulmazsa, ileride kulak ardı edilir. Aynı zamanda çok sık kullanılan eğer cümleleri de buna dahildir. 'Eğer şunu yaparsan bunu veririm' gibi cümleler rüşvet içeren ödül kılığındaki zararlılardır. Çocuklara her şeyde ödül koymak, kendi sorumluluğu olduğu için değil, ucunda ödül olduğu için yapması gerektiğinin mesajını verir. Bu durumu sıkça yaşayan çocuk büyüdüğünde, iş hayatında yalnızca maaş odaklı çalışmayı öğrenir. Bunun yerine 'geçen odanı toplarken gördüm seni ve gurur duydum' demek, çocuğun görevini yapması gerektiğini bilmesini ve hevesli olmasını sağlar. Bu cümle size göre masumane bir 'tehdit' ya da 'teşvik' cümlesi olabilir. Ancak çocuğunuzun bakış açısından aynı şekilde görülmediğini bilmelisiniz. Çünkü bu çocuğunuz için onu sevmeyebileceğiniz gibi bir olasılık olduğu anlamına geliyor. Ve emin olun sizin sevginiz çocuğunuzun doğru gelişimi için öncelikli koşul. Yani asla ama asla çocuğunuz üzerinde 'yemeğini bitirmezsen, dersini yapmazsan, uslu durmazsan seni sevmem' diyerek baskı kurmaya çalışmamalısınız. Anne-babaların çocuklarına söylediği tehlikeli cümlelerden bir tanesi de bu. Yani çocuğun yapmış olduğu bir hataya cevap olarak karşısına dikilip suçlayıcı bakışlarla 'ben sana demedim mi, söylemiştim değil mi' gibi sözler sarf etmek. Bunun yerine yapmanız gereken yapmış olduğu hatadan kendi çabasıyla kurtulmasını beklemek. Bunu tek başına yapamıyorsa o zaman çocuğunuza doğru yolu bulması için yardım etmek. Ama asla 'sana söylemiştim' demek değil. 'Hep böyle yapıyorsun, zaten hiç yapamadın ki' gibi sözleri çocuklarınıza söylememelisiniz. Çünkü bu cümleler çocuğunuzun kendini belirli kalıplar içerisine koymasına, sınırlarını daraltmasına ya da kendisiyle 'ben zaten böyleyim' gibi yersiz sonuçlara varmasına yol açacaktır. Ve eminim onun daha küçük yaştayken kalıplaşmış düşüncelere sahip olmasını istemezsiniz. 'Meyveni yemezsen hasta olursun, sonra doktora gideriz o da sana iğne yapar, çoraplarını çıkartırsan karnın ağrır doktora gitmek zorunda kalırız, bak düşersin sonra seni hastaneye götürürüz' gibi cümlelerle çocuğun kendine zarar verecek şeyler yapmaması için uğraşıyor olabilirsiniz. Burada kötü niyet olmayabilir ama uyarma şekli tamamen yanlış. Çünkü çocuk hastaneyle, doktorla korkutulduğu için belki de hayatı boyunca hastanelerden nefret edecek. Bu ihtimali göz ardı etmemelisiniz. Çocuğunuza 'bir şeyin yok, gayet iyisin' derken o sizin hakkınızda 'beni anlamıyor, acıyor işte' gibi şeyler düşünüyor. Bu tıpkı sizin canınız sıkkınken, bir yakınınızın yanınıza gelip 'hadi ama abartıyorsun, bu kadar üzülecek bir şey yok' gibi sinir bozucu laflar etmesine benziyor. Yani çocuk bu noktada en yakınının onu anlamadığını düşünüyor. Çocuğunuzun bu şekilde yanlış düşüncelere girmemesi için yapmanız gereken şey; 'eminim acıyordur ama biraz sabırlı olursan geçecek' gibi cümleler kullanıp, ona şefkat göstermektir. Çocukların, üzerinde fazla uğraşmadığı ya da yaşının gereği bir faaliyeti yerine getirebildiğinde süper, harika, mükemmel gibi sözler söylemek çocukta devamlı olarak beğenilme duygusunu kamçılar ve yaptığı her işte bu pekiştirmeyi bekler. Bu sözleri; nadir yaptığı veya kazandırmak istediğiniz bir sorumluluğu yerine getirdiğinde kullanabilirsiniz. Bu sözlerin sık kullanılması, onu olumsuz eleştirilere kapatabilir. Bunun yerine gerçekten de 'çaba sarf etmişsin, tebrikler' denebilir. Başka biri ile kıyaslamak çocuğa kendini yetersiz hissettirecek ve özgüvenini kıracaktır. Yani çocuğunuza 'onun çocuğu senin gibi yapıyor mu, bak başkaları ne kadar uslu-akıllı-çalışkan…' gibi kıyaslama sözleri söylememelisiniz. Çocuğunuzu başka çocuklarla kıyaslamayın. Çünkü bu hatalı yaklaşım, çocuğunuzda öz güven eksikliğinden tutun da yetersiz hissetmeye içe kapanmaya ve saldırganlığa varana kadar pek çok olumsuz etki yaratmaya neden olur. Her çocuğun farklı olduğunun bilincine varmalısınız. Çocuğunuzun yeteneklerini keşfetmesi için ona yol göstericilik yapmalısınız. Akşama kadar çalışıyor olabilirsiniz. Akşam eve gittiğinizde dinlenmek, şöyle huzur içinde televizyon karşısına geçmek ya da rahat rahat yemeğinizi yemek istiyor olabilirsiniz. Ama çocuğunuzun da akşama kadar sizden ayrı kaldığını düşünmelisiniz. Bütün gün sizi özlediğinin farkına varmalısınız. Yorgunluğunuzu çocuğunuzla ilgilenerek çıkarmaya çalışmalısınız. Eve vardığınızda çocuğunuza sarılıp onu öpün. Biraz yalnız kalmaya ihtiyacınız varsa, anlayabileceği dille 'biraz izin vermesini' rica edebilirsiniz. Ya da çocuğunuzla ilgilenebilecek yakınlarınızdan yardım istemelisiniz ama asla çocuğunuza 'git başımdan, şimdi olmaz, görmüyor musun işim var' gibi tehlikeli sözler söylemeyin. Çünkü bu hareket bir süre sonra çocuğunuzla aranızda iletişim kopukluğu yaşamanıza, görünmez duvarların örülmesine sebep olacaktır. Her defasında çocuğun yardımına koşmak, onun da her defasında başkalarına ihtiyaç duymasına ve kendi becerilerini geliştirmemesine yol açabilir. 'Dur yardım edeyim.' diyerek aslında ona 'sen kendi başına yapamazsın' demiş oluyorsunuz. Yani hareketiniz çocuğunuz tarafından bu şekilde anlaşılabilir. İşte bu nedenle; çocuğunuzun tek başına bir şeyler yapmasına izin vermelisiniz. Üzerini kendi mi giyinmek istiyor? Bırakın giyinsin. Yemeğini tek başına mı yemek istiyor? Döke saça da olsa bırakın kendisi yapsın. Uzun lafın kısası; her çabalayışında 'dur yardım edeyim' diyerek onun kendini yetersiz hissetmesine neden olmayın. Çocuğunuzun istediği şeyi yapmasını beklediğinizde belki biraz fazla zaman kaybedeceksiniz ama emin olun harcadığınız dakikalar çocuğunuzun gelişimini olumlu yönde etkileyecek. 'Sen hep böylesin, akıllanmayacaksın sen!' gibi sözler çocukta özsaygı zedelemesine sebep olur ve çocuk kendini o sözlerle nitelendirir. Kendini ebeveynin sözüne göre tanımlayan çocuk, yaramaz davranışlarında arsızlaşır ve olumsuz sözlere tepki vermez. Bunun yerine olumsuz davranışlarını görmezden gelip olumlu davranışı sergilerken beklemediği bir anda 'aferin sana, işte sen böyle ( sorumlu, yardımsever, düzenli, vs) bir çocuksun' denilebilir yahut istemediğiniz davranışı sergilerken müdahale etme ihtiyacı duyduğunuzda 'Bu davranışın hoşuma gitmedi.' denilebilir. Çocuklarda davranış değişimi için uyarı yapılırken karakterine olumsuz söz söylenmemeli, 'sen, düzensiz, sorumsuz, kıskanç, akılsız, bencil bir çocuksun' demek yerine 'sen iyi bir çocuksun fakat filan davranışın sana yakışmıyor' denilebilir. Çocukların etkilenmemeleri ve etiketlenmemeleri için karakterine değil davranışlarına değinmek lazım. Unutmayın ki davranış değişebilir; ama karakter için bunu söylemesi oldukça zordur. Çocuğunuza karşı tehditkâr bir tavırla kullanmamanız gereken cümlelerden bir diğeri de olumsuz ve şartlı cümleler… Tıpkı 'ödevini bitirmezsen dışarı çıkamazsın, dersini çalışmazsan televizyon izleyemezsin, yemeğini yemezsen oyun oynayamazsın' gibi… Çünkü bu yaklaşımınızla onu hem tehdide alıştırıyor hem de yaptığı her şeyden sonra bir ödül beklemesine neden oluyorsunuz. Teşvik edici cümleler kullanarak bunu başarabilirsiniz. Mesela; 'ödevini bitir de birlikte dışarı çıkmak için vaktimiz kalsın, önce yemek yiyelim daha sonra da oyun oynarız' gibi. Böylelikle onu motive edecek ve görevlerini çok daha heves duyarak yerine getirmesini sağlayacaksınız. Karşınızdaki küçük bir çocuk olunca ona laf anlatmak çok zor hale gelebilir. Ya da ona laf anlatmak için gerçekten hiç gücünüz olmadığı anlar da olabilir. Ancak bu noktada anne- baba olduğunuzu hatırlayarak, kendinizi zorlamayı öğrenmelisiniz. Örneğin; çocuğunuza bir şey yapmasını ya da yapmamasını söylüyorsunuz. Ve o da doğal olarak size 'neden' diye soruyor. Sonuçta karşınızdaki küçük insan bitmek bilmez merakıyla her şeyi sorgulamak istiyor. Ama siz hiçbir açıklama yapmadan 'çünkü ben öyle istiyorum' deme hatası yapıyor, çocuğunuzu hem merak içinde bırakıyor hem de onun kalbini kırıyorsunuz. Ayrıca istediğiniz şeyi yapsa bile bunun nedenini bilmeden yapmasına yol açıyorsunuz. (Derlenmiştir.)

Çocuklara söylenmemesi gereken cümleler

'TEMBEL', 'İNATÇI', 'SAKAR', 'ŞIMARIK'