Bipolar nedir? Bipolar kimlerde görülür? Bipolar bozukluğu nasıl anlaşılır? Bipolar genetik midir?

Bipolar bozukluk, manik-depresif adıyla da bilinit. İki uçlu duygudurum bozukluğudur. Kişinin duygu hallerinde, enerjisinde ve sosyal yaşantısındaki aktiviteleri tamamlama yetisinde bozulmalara sebep olan psikolojik rahatsızlıktır. Günlük hayatta gerçekleşen iniş-çıkışlardan farklı olarak bipolar bozukluğu olan kişiler, keskin iniş-çıkışlarla aile, okul, iş, arkadaş ilişkilerinde sorunlarla karşılaşabilir. Uyku problemleri (uyku ihtiyacında azalma) Oldukça yükselmiş (öforik) duygudurum Artmış enerji, etkinlikler ve yerinde duramama hali Konsantrasyonda azalma Çok para harcama Kişinin kendi kabiliyeti konusunda gerçek olmayan inanışlara sahip olması Yargılama kapasitesinde azalma Düşünme ve konuşma içeriğinde artış Alkol ve madde kullanımında artış Bipolar tanısı için belirtilerden üç veya daha fazlasının her gün görülmesi gerekir. Ayrıca bir hafta veya bir haftadan uzun sürmelidir. Mani dönemi aniden başlar ve tedavi edilmediği için haftalarca sürebilir. Kişi manik olduğunda hasta olduğunu fark etmeyebilir. Ayrıca tedaviyi de reddeder. Depresif ve manik atakların ağır yaşandığı durumlarda da halüsinasyon ve hezeyan gibi psikotik belirtiler de görülebilmektedir. Umutsuz ve karamsar olma Üzgün endişeli ve mutsuz hissetme Yaşamdan zevk alamama Enerji azlığı Unutkanlık Konsantrasyon güçlüğü Değersizlik hissi İştah değişikliği; kilo kaybı ya da kilo alımı Fazla uyuma, uykuya dalmakta güçlük çekme, geceleri sık uyanma Çaresizlik ve değersizlik hisleri Ölüm ya da intihar düşünceleri Yapılan araştırmalarla bipolar bozukluk nedenleri arasında genetik faktörlerin yer aldığı biliniyor. Genetik olarak bipolar bozukluğa yatkın olan kişilerin stresli hayatı hastalığı tetikler. Genetik yatkınlığın yanı sıra beyin gelişimi ve beyin hücreleri arasındaki iletişimi sağlayan nörotransmitterların da bipolar bozukluk hastalığına sebebiyet verdiği düşünülmektedir. Aile bireylerinde bipolar hastalığı olan kişilerde bipolar bozukluğun ortaya çıkma ihtimali olduğu belirtilmektedir. Sigara kullanımı Yeterli bedensel aktiviteler yapmama Kötü beslenme alışkanlıkları İlaçların yan etkileri İş sorunları Stresli yaşam Adrenalin, insülin, stres hormonu ve kortizol sisteminde değişiklikler olması Suç oranı yüksek bölgede yaşama Mali sorunlar Bipolar hastalığı olan birçok kişide aşağıdaki bazı rahatsızlıklar görülebilmektedir: Yemek yeme bozukluğu Endişe (anksiyete) bozukluğu Maddeleri kötüye kullanma Obeziteye ve diyabete yakalanma riski Migren tipi baş ağrıları Tiroit ile ilişkili hastalıklar Kalp hastalıkları Düzenli ve yeterli uyunmalıdır. Yaşa ve vücut tipine uygun sağlıklı ve dengeli beslenme alışkanlığı kazanmak çok önemlidir. Doktor kontrolünde doğru bir beslenme planı oluşturulmalıdır. Mümkün olduğu kadar egzersiz yapılmalıdır. Stresli ortamlardan mümkün olduğu kadar uzak durulmalıdır. Alkol mümkün olduğu kadar azaltılmalı veya hiç tüketilmemelidir. Nefes egzersizleri yapılmalıdır. Öfke kontrolü yapılmalıdır. Bipolar tanısı alan kişiler, çoğu zaman hastalıklarını kabullenmez ve durumlarına sebep olarak da çevrelerinde olup bitenleri gösterme eğilimindedirler. Bu nedenle, tedaviye başlamak ve sürdürmek için aile ve çevre desteği çok önemlidir. Hastanın güvenliğinin temin edilmesi ve tedavinin sağlıklı sürdürülebilmesi için aile bireylerinin hastalık döneminde etkin davranması gerekebilmektedir. Aile bireyleri hastalık dönemine ait davranış problemleri (depresif dönemde çökkünlük ve ağlama atakları ya da manik dönemde kontrolsüz para harcama, alkol ve madde kullanımı gibi ) ve sonuçlarıyla baş etmekte zorluklar yaşayabilmektedirler. Aile bireyleri ve yakın çevrenin de yaşadıkları zorluklarla baş etmek için destekleyici grup terapisi çalışmalarına katılmaları yararlı olabilmektedir. Bipolar hastalığı, herkeste farklı tipte, yoğunlukta, şiddette ve sıklıkta görülür. Hastalığın tedavisine başlanmadan önce hekim tarafından bipolar testi yapılmalı ve psikiyatrik tanı konduktan sonra uygun tedavi biçimi seçilmelidir.Bipolar tedavisinde, akut alevlenme dönemlerinin tedavisi ve koruma tedavisi olmak üzere iki aşamalı tedavi şekli söz konusudur. Bipolar bozuklukta atak tedavisi, modern tıbbın başarıyla tedavi edebildiği, hastanın zaman zaman geçirdiği manik veya depresif atakların tedavisidir. Atakların tekrarlama riskine karşı planlanan koruyucu tedaviyle de atak sıklığının azalması, hasta tekrar mani veya depresyon geçirse bile bunların hafif olması ve kısa sürmesi sağlanmaktadır. Uzun dönemde koruyucu tedavinin sürdürülmesi gerekmektedir. Bipolar tedavisinde hekim tarafından planlanan duygudurumu dengeleyen ilaçlar (bipolar bozukluk ilaçları) ile birlikte destekleyici psikoterapi ve psikososyal terapilerin uygulanması bipolar hastalığının kontrolü açısından önemlidir. Bipolar her ne kadar genç ve genç yetişkinlerin yaygın hastalığı olsa da 6 yaşındaki çocuklarda ve daha büyüklerde zaman zaman görülür. Bu konuda dikkat edilmesi gereken husus, tek bir sonuca göre tavır almamak ve başka uzmanların da görüşlerine başvurmaktır. Semptomların çoğu dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ile veya davranış bozukluklarıyla, hatta normal, çocukça davranışlarla benzer olduğundan, küçük çocuklarda bipolar teşhisi çok zordur. Problemlerden biri, DEHB için kullanılan ilaçların maniyi DEHB olan çocuklarda tetiklemesidir. Küçük çocuklarda bipolar bozuklukta mani dönemi daha şiddetli olabilir; psikotik semptomlara, olmayan şeyleri görmeye ve duymaya daha yatkındırlar. Depresif dönemde ağrı, acı gibi fiziksel semptomlardan yakınmaları olasıdır. Bipolar bozukluğu olan çocuklar ve yetişkinler arasındaki en kayda değer farklardan biri, bipolar bozukluğun çocuklarda çok daha hızlı devre değiştirmesidir. Yetişkinlerde manik ve depresif dönemler haftalar, aylar hatta yıllar sürerken, çocuklarda bir gün içinde gerçekleşebilir. Gebelik döneminde birçok faktör duygudurumunda değişikliğe sebep olabilmektedir. Gebelik döneminde bireyin kaygı düzeyinin takip edilmesi, dinlenmek için yeterli zaman ayrılması, gevşeme tekniklerinin kullanılması önemlidir. Gebelikte, varsa ilaç kullanımı özellikle ilk üç aylık dönemde doktor kontrolünde yeniden planlanmaktadır. Bipolar bozukluk hastası gebelerde doğum sonrası dönemde; Doğumla ilgili endişelerin doğru yönetilmesi Uyku düzeninin sağlanması Çevresel uyaranların azaltılması Eş, aile ve arkadaşlardan destek alınması Duygudurum değişikliklerin takip edilmesi hastalığın doğum sonrası dönemde kontrol altında tutulabilmesi için önemlidir. Emzirme döneminde, bipolar bozukluğa yönelik kullanılmakta olan ilaçların birçoğu anne sütüne geçmektedir. Emzirme döneminde ilaç kullanımının düzenlenmesine yönelik mutlaka doktorunuza danışarak gerekli düzenlemelere tam bir uyum içerisinde olmak anne ve bebek sağlığı açısından çok önemlidir. Mani/Hipomani döneminde ise taşkınlık, özgüvende abartılı artış, sinirlilik, konuşmada artış, fikir uçuşmaları, dikkatin çabuk dağılması, aşırı hareketlilik, çok para harcama, uygunsuz davranışlar ortaya çıkar. Kolay risk alma, uyuyamama, yemek yeme ihtiyacında azalma, kavgacılık gibi işlevselliği belirgin bozan atak dönemleridir. Depresyon ve mani belirtilerinin bazılarının bir arada olmasına da karma dönem denilir. Hastalık ataklarla seyreder, atakların süresi ve şiddeti kişiden kişiye ya da yıllar içinde değişebilir. Ataklar özellikle bahar aylarında tetiklenir. Ataklar çoğunlukla tamamen iyileşir fakat bazı kişilerde kalıntı belirtiler denilen bazı semptomlar devam edebilir. Bipolar Bozukluk olduğu bilinen çok sanatçı olmasına rağmen hastalığın yaratıcılığı artırdığı konusunun tartışmalı fikirler bulunuyor. Ağır depresyon ve mani dönemleri kişilerin işlevselliği belirgin bozan, üretkenliği azaltan, odaklanmayı bozan, fikir uçuşmalarının olabildiği dönemler olması nedeniyle yaratıcı olduğu düşünülmeyen ancak hipomani denilen kısa süren daha hafif atakların enerji artışı, düşüncelerde hızlanma ile seyretmesi nedeniyle geçici artırabilmektedir. Bu ilişkinin depresif ataklar sonrası sanatın iyileştiriciliği ile de kurulmuş olabileceği düşünülebilir. (Derlenmiştir.)