Tarihin sıfır noktasında bir seyyah ve onun gözünden İstanbul

Eskiçağ'ın en ünlü coğrafyacısı olarak bilinen Strabon, yaşamı boyunca Roma İmparatorluğu'nun büyük bir kısmını dolaşmış bir isim. Roma ve İskenderiye'de uzun süre yaşayan Strabon, en önemli eseri olarak bilinen Geographika'da bize Eskiçağ'daki Anadolu'nun sadece coğrafyası hakkında değil, o bölgenin tarihiyle ilgili de bilgi verir. Coğrafyacı olduğu kadar tarihçi de olan Strabon'un bu alanda günümüze ulaşan 47 kitaplık bir külliyatı bulunur. Strabon, Geographika adlı eserinin çeşitli yerlerinde ataları ve kendisi hakkında bilgiler verir. Ataları, Pontus kralları yanında önemli görevler almış kimselerdir. Bunlardan bir tanesi olan Mithridates Eupor, kraldan sonra gelen kişi olur ve Pontus Komana'sındaki 'Ma' rahipliğine kadar yükselir. Özellikle anne tarafından soylu bir aileye mensup olan Strabon, MÖ 64 yılında Pontus'un Amaseia (Amasya) şehrinde doğar. Varlıklı bir aileye mensup olduğu için iyi bir öğrenim görür ve istediği kadar seyahat edebilme imkânına sahip olur. Strabon'un öğrenimine oldukça önem verilir ve daha genç yaştayken Karia'da Tralles (Aydın) yakınındaki Nysa (Sultanhisar) şehrinde Aristodemos'un yanında öğrenime başlar. Strabon, MÖ 44 yılında Korinthos (Korint) üzerinden Roma'ya, İsauricus unvanı alan Publius Servillius'un yanına gider fakat bu şahıs aynı yıl vefat eder. Bunun üzerine Strabon'un Roma'da Seleukeialı filozof Xenarkhos'un derslerine devam eder. Strabon'un Amisos (Samsun) hakkında bilgi verirken, seçkin bir coğrafyacı olan Tyrannion'u okuduğunu öğreniyoruz. Bu bakımdan Strabon'un bu alana yönelmesi muhtemeldir. Hocaları arasında filozof, tarihçi ve büyük bilgin Poseidonios da vardır. Siyasi görüş açısından Roma siyasetini benimseyen Strabon'un eserlerinde, devrin Romalı büyüklerine, özellikle Augustus ile Tiberius'a ve Roma'ya duyduğu hayranlık ve saygı açıkça görülür. Strabon'un Augustus'a tahtını teslim edecek kadar Roma dostu olan Pontus Kraliçesi Pythodoris'in etkisi altında oluşunun da, bu görüşü benimsemesinde etkisi olduğu düşünülebilir. MÖ 44 yılında ilk olmak üzere Roma'yı birçok kez ziyaret eden, bunun dışında Mısır, Habeşistan ve daha birçok ülkeye de giden Strabon, hayatının son 26-27 yılını doğum yeri olan Amaseia'da geçirir ve MS 21 yılında burada öldüğü tahmin edilir. Eskiçağ'ın en ünlü coğrafyacısı haline gelen Strabon, Byzantium'un tarifini Geographika adlı eserinin yedinci kitabında, üçüncü ve dördüncü bölümde şu şekilde yapar: Propontis'ten (Marmara) Eukseinos'a (Karadeniz) denize doğru açılırsa, sol tarafında Byzantion'a komşu kısımlar (buralar Trakyalılara aittir), sağ tarafında Khalkedon'a komşu kısımlar kalır. İkincisinde ilk bölge Bthynlere, sonraki Mariandynlere (bazıları bunlara Kaukonlar da derler), daha sonraki Halys Irmağı'na (Kızılırmak) kadar olan Paphlagonialılara ve ondan sonraki Pontos Kappadokialılarına ve Kolkhis'e kadar da onlardan sonra sırayla gelen halklara aittir. Bütün bunlara Pontos'un 'sağ tarafındaki kısımlar' denir. Eupator (Pontos Kralı VI. Mithridates) Kolkhis'ten başlayarak Heraklia'ya kadar uzanan bütün kıyı bölgesini egemenliği altına almıştı. Fakat daha öteki kısımlar, Pontos ve Khalkedon'un ağzına kadar uzanan bölgeler, Bithynia kralının idaresi altında kaldı. Krallar devrilince, Romalılar aynı sınırları korudular, şöyle ki; Heraklia Pontos'a katıldı ve öteki kısımlar Bhytinlere geçti. Pontos'un ağzında Megaralılar tarafından kurulmuş olan Khalkedon (Kadıköy) ve bir köy olan Khrysopolis (Üsküdar) ve Khalkedonlar Tapınağı bulunur ve denizden biraz içeride küçük timsahların beslendiği bir pınar vardır. Khalkedon kıyısını izleyerek Propontis'in bir parçası olan Astakenos (İzmit) Körfezi'ne gelinir. Byzantionluların kent surlarına yakın olan Haliç, Batıya doğru 60 stadion (yaklaşık 185 metre) kadar uzayan bir koydur. Sanki dala benzer birçok koya ayrıldığı için bir erkek geyiğin boynuzunu andırır. Palamut balıkları bu koyların içlerine başıboş dalar, sonra sayılarının çokluğundan, akıntının şiddetinden ve koyların darlığından ötürü kolayca yakalanırlar; ne denli sıkışık bir durumdadır ki elle bile tutulurlar.

Tarihin sıfır noktasında bir seyyah ve onun gözünden İstanbul

ANADOLU’NUN TARİHİNİ DE KALEME ALMIŞTI