Sultan V. Reşat'ın dönemine damgasını vuran Selanik ziyareti

1911 yılında 'Barbaros' zırhlısı ile Rumeli gezisine başlayan Sultan V. Mehmet Reşad'ın Selanik, Üsküp, Priştina ve Manastır ziyareti. Kosova'da bulunan ceddi I. Murad'ın türbesi olan Meşhed-i Hüdevandigar'da 100.000 kişinin katıldığı bir cemaatle cuma namazı kılan Mehmet Reşad, 21 günlük seyahatinin ardından 26 Haziran'da İstanbul'a dönmüştü. Rumeli toprakları, Osmanlı'nın Batı'ya açılan kapısı olduğundan imparatorluğun önemli bir parçasıydı. Hemen her padişah Balkan topraklarıyla yakından ilgilenmiş, bölgeye olan duyarlılıklarını her fırsatta göstermişlerdi. Öyle ki sultanlar, Balkanlarda ortaya çıkabilecek 'sancılı durum'ların bütün imparatorluğu yakından ilgilendireceğinin farkındaydı. Batılı devletler 'Şark meselesi' kapsamında Osmanlı aleyhinde ürettikleri projelerin hayata geçirilmesi için düzenlenen isyan hareketleri bölgeye olan ilgiyi daha da artırmıştı. Olası Dünya Savaşı öncesinde Balkan buhranın önlemek Osmanlı açısından önemliydi. Bu yüzden de Sultan Reşad'ın olası çatışmayı önlemek ve bölgede huzuru sağlamak amacıyla gerçekleştirdiği Rumeli seyahati oldukça önem arz ediyordu. Sultan, halkına verdiği değeri memleket gezileriyle göstermişti. Padişah Bursa, İzmit ve Edirne vilayetlerine düzenlediği kısa ziyaretlerden sonra, 1911 yılında Rumeli seyahatine çıkmıştı. Selanik, Manastır ve Kosova vilayetlerini kapsayan bu seyahat üç hafta sürdü. Padişah gittiği yerlerde coşkuyla karşılandı. Padişah buralarda yaşayan Sırp, Bulgar, Rum, Arnavut vs. topluluklarla yüz yüze temasta bulundu. Fakirlere, mabetlere, eğitim kurumlarına ve sivil toplum kuruluşlarına bolca bağış yaptı. Seyahatin özellikle Priştine bölümü görkemli ve heyecanlı geçti. Burada, bölgeyi fetheden I. Murad'ın türbesinin etrafında on binlerce kişinin katılımıyla Cuma namazı kılınıp dua edildi. Bu seyahatle, bir yandan Balkan ulusları arasındaki çatışmaların önlenip barış sağlanması, diğer yandan bu ulusları bağımsızlık için tahrik eden emperyalist devletlere siyasi mesaj verilmesi hesap edilmişti. Seyahat kısmen amacına ulaşmıştı ve barış sağlandı. Ancak bu çok kısa sürdü. Bir yıl sonra başlayan Balkan Savaşları neticesinde Edirne dışındaki bütün şehirler imparatorluktan ayrıldı. İstanbul-Selanik arası deniz yolculuğu, Barbaros ve Mesudiye zırhlısı ile Gülcemal vapuruyla yapılacak, bir miktar harp ve yolcu gemisi de bunlara refakat edecekti. Maiyet yardımcılarıyla bunların araba, hayvan ve eşyalarını taşıması için Seyr-i Sefâin İdaresi yeteri kadar vapur tahsis etmişti. Yolcuların hangi araçlara binecekleri belirlenip Donanma-yı Hümâyun komodoru Miralay Tahir Bey'e teslim edildi. Zırhlılarla ve Gülcemal vapuruyla gidecek olanlar için özel olarak bastırılıp Başmâbeynci Lütfi Bey tarafından mühürlenen biletler dağıtıldı. Öte yandan, işlerin sekteye uğramaması amacıyla Sadrazam ve nazırlara vekiller atandı. Seyahat programı titizlikle oluşturulmuştu. Her ayrıntıya dikkat edilen seyahatte Meclis-i Vükelâ'nın 2 Mayıs 1911 tarihinde hazırladığı ve aynı tarihte padişahın onayını alan 'Bimennihî Teâlâ Rumeli'de İcrâ Edilecek Seyahat-i Hümâyûn Hakkında Programdır' başlıklı 71 maddelik program gazetelerde yayımlanmıştı. Program dışı taleplerin geri çevrildiği seyahatte Dâhiliye Nezareti'nin emriyle seyahatin günlük gelişimi ayrıntılı olarak İstanbul'a telgrafla bildirilip gazeteler de her gün 'Seyahat-i Hümâyûn Tafsilatı' başlığı altında düzenli biçimde yayımlamışlardı. İlk durağı Çanakkale olan kafile 7 Haziran günü Selanik'e ulaştı. Karaburun istihkâmlarından atılan 21 pâre topla selamlandı. Üç hafta boyunca Cuma selamlığının ilki Selanik'te Ayastefanos Camii'nde, ikincisi Meşhed'de, üçüncüsü ise Manastır'da İshakiye Camii'nde gerçekleştirilmiş, bu vesileyle de sultan halkla yüz yüze gelmişti. Sultan V. Reşad, Müslüman ve gayrimüslim ayrımı yapmadan okullara, camilere, hayır kurumlarına, derneklere, sivil toplum kuruluşlarına, fukaraya, girişimci esnafa, kanaat önderlerine ve bazı borçlu şahıslara ihsan ve yardımlarda bulunmuştu. Seyahatin hatırası olarak ve teşekkür mahiyetinde padişaha hediyeler takdim edilmişti. Selanik'teki Osmanlı Kadınları Şefkat Cemiyeti Hayriyesi padişaha el dokuması bir seccade hediye etmiştir. Hediyeler arasında, öğrencilerin yaptığı el işi Osmanlı armaları, tuğralar, atlas üzerine ipek işlemeli sancak, köşe yastığı; Kâbe resmi işlenmiş levha, oyalı ve inci ile süslü kese, gümüş yazı takımı, resimlikler; şekerden yapılmış İshakiye Camii maketi, Osman Gazi'nin meşhur rüyasını tasvir eden bir tablo, kılıç, ney, karaca, tavuk, patlıcan, kabak, bamya sayılabilir. Seyahatin Selanik bölümündeki önemli hadiselerinden birisi de ailesiyle birlikte Alâtini Köşkü'nde kalmakta olan II. Abdülhamid'e yapılan ziyaretti. Sultan Reşad ağabeyine kendisi gitmeyip, Başkâtibi Halid Ziya Bey ile II. Ordu Müfettişi Hadi Paşa'yı göndermişti. Halid Ziya'nın anlattığına bakılırsa, Sultan Reşad, ağabeyinin seyahati farklı yorumlamaması ve ona karşı bir teşebbüs olarak düşünmemesi için bu ziyareti istemişti. Sultan Reşad'ın halkla temaslarında 'millet' kavramına vurgu yapması, diyaloglarında 'evlatlarım' hitabını kullanması göze çarpar. Muhatapları da ona en ziyade 'Baba!' hitabıyla karşılık vermişlerdi. Vodina istasyonunda kendisine yaklaşan bir kızın 'Padişahım milletinle, askerinle bin yaşa' diye bağırması üzerine 'Evet yavrum, çünkü onlarsız yaşayamam' karşılığını vermişti. Sultan Reşad geçtiği yerlerde yolun iki tarafını kuşatarak 'Padişahım çok yaşa!' diye haykıran insanlarla yakınlık kurduğu gibi, ikamet ettiği mekânlarda ya balkondan görüşmek veya bahçeye davet etmek suretiyle toplumla sürekli temas halinde olmuştu. Daha sonra Selanik'ten Üsküp'e hareket eden Sultan V. Reşad'ın heyeti için muhtelif istasyonlarda kurbanlar kesilip yoksullara yardımlarda bulunuldu. Üsküp'te tezahüratlarla, alaylarla, çocukların okudukları şiirlerle karşılanan Sultan, bölge erkânını, mebusları, kumandanları ve İttihat ve Terakki yöneticilerini huzura kabul etti. Sadrazam Hakkı Paşa, Padişah'ın emriyle halka yaptığı konuşmada birlik ve beraberlik yolunda atılacak adımların hayırlı sonuçlar vereceğine dair mesajlar verdi. Konuşmanın ardından Padişah, balkona çıkarak toplanan halkı selamlayarak iltifat etti. Bölgenin ileri gelen Arnavut liderleriyle görüşüldü ve aynı gün Harbiye Nazırı Mahmut Şevket Paşa da İstanbul'dan gelerek heyete dâhil oldu. Sultan, Üsküp'ten ayrılmadan evvel mutat üzere yine fakir fukaraya yardımlarda bulunmayı da ihmal etmedi. Seyahat münasebetiyle Selanik, Kosova ve Manastır vilayetleri sultan adına hatıra paralar bastırılmış, paraların birer örneği müzeye gönderilmişti. Müze-i Hümâyunlar Müdür-i Umûmîsi Halil Edhem Bey, üç kutu içerisinde teslim aldığı sikkelerden dolayı teşekkür ettiği yazısında, bunların nümizmatik değerlerine dikkat çekmişti. Sultan Reşad da, seyahatin hatırası olarak Askerî Müze'ye iki obje hediye etmişti. Bunlardan birisi Kanuni Sultan Süleyman'ın, namlusu üzerinde 'Sultan'ül-beşer' unvanının işlenmiş olduğu müzehhep kılıç, diğeri ise Kosova meydan savaşlarından birisinde Osmanlı askerinin kullandığı sancaktı. İşte Sultan V. Mehmed Reşad'ın Selanik ziyaretine ait fotoğraflar... Hafızasının kuvvetli olduğu bilinen V. Mehmed Reşad hakkında bilinmeyenlerle ilgili haberimizi okumak için tıklayın... Sultan 5. Mehmet Reşad Han- Selanik ziyareti hazırlanışıyla ilgili ortaya çıkan görüntüleri izlemek için tıklayın... Sultan Mehmed Reşad döneminin bilinmeyenleriyle ilgili haberimizi okumak için tıklayın.

AKADEMİK

İLAHİYAT

Kur'an

TARİH

EDEBİYAT

SİNEMA

MÜZİK

EĞİTİM

FELSEFE

SOSYOLOJİ

PSİKOLOJİ

GALERİ

LİSTELER

FİKRİYAT TV

ESMA-İ HÜSNA

İSLAM

MÜZİK

FİKRİYAT AKADEMİ

Sultan V. Reşat'ın dönemine damgasını vuran Selanik ziyareti

DÖNEMİNE DAMGASINA VURAN ZİYARET