Osmanlı'nın hastalıklara geçit vermeyen karantina adası; Urla Tahaffuzhanesi

Salgın hastalıkların geçmişi, insanlık tarihi kadar eskidir. Salgınlar yüzünden bugüne kadar milyonlarca insan hayatını kaybetti. Savaşlar da ve tabiî afetlerde ölenlerden çok daha fazla insan, salgın hastalıkların pençesinden kurtulamadı. İmparatorlukları çökerten, sınırları yeniden çizen, orduları kıran salgın hastalıklar; ekonomik, siyasal ve demografik sonuçlarıyla yeryüzü haritasının yeniden çizilmesinde önemli roller üstlendi. TARİH BOYUNCA UYGULANAN KARANTİNALAR 1800'lü yılların başında dünyanın hemen her tarafına kolera, veba, tifo, çiçek, sarıhumma gibi hastalıklar musallat oldu. Bu salgınlardan yüzlerce insan hayatını kaybetti. Osmanlı'da dünyadaki bu bulaşıcı hastalıkların korunmak için çeşitli önlemler aldı. Bu önemlerde biri de karantina idi. Bulaşıcı hastalıklar sebebiyle çeşitli tedbirlerin alınması ve hastalığa yakalanmış olanların tecrit edilmesi eskiden beri görülen bir uygulamaydı. Bu amaçla Osmanlı İzmir'de Urla Tahaffuzhanesini inşa ettirdi. Arapça kökenli olan tahaffuz kelimesi, 'korunma' manasına gelir. Türk Dil Kurumunda ise 'sefer sırasında, yolcu ve çalışanların arasında bulaşıcı hastalık görülen gemilerin karantina sürelerini geçirmeleri, gerekli sağlık önlemlerinin alınması ve hastaların iyileştirilmeleri için büyük limanlara yakın kıyılara kurulmuş sağlık kuruluşu' anlamına gelir. Osmanlı, tüm dünyayı esir eden bulaşıcı hastalıkların önüne geçmek için tahaffuzhane yani karantina adası kurdu. Bu ada, günümüzde dünyanın en iyi korunmuş ada tahaffuzhanesi olarak gösteriliyor. 1823 yılında ise ilk karantina bölgeleri kuruldu. Yolcuları ve personeli arasında bulaşıcı hastalık görülen gemilerin karantina sürelerini geçirmeleri, gerekli sağlık önlemlerinin alınması ve hastaların tedavi edilmeleri için 1865'de Urla ilçesi açıklarına inşa edilen tahaffuzhane, hem Anadolu'yu hem de Balkanlardan hacca gideceklerin durağı olması nedeniyle kutsal toprakları da hastalıklardan korudu. Urla Tahaffuzhanesi, Osmanlı'nın veba, tifo, tifüs gibi ölümcül hastalıkların yayılmasını önlemek için inşa ettiği ve dünyadaki 3 ada tahaffuzhanesinden biriydi. 1880 yıllarda ortaya çıkan salgından korunmak için inşa edilen karantina adasında şüpheli görülen gemiler buralarda demirletilir ve kontrolleri yapılırdı. Osmanlı topraklarına başka ülkelerden deniz yoluyla gelenlerin adanın 1 mil açığında demirlerdi. Adadan filikayla giden görevli de gemide hasta olup olmadığını kontrol ederdi. Hasta varsa bunlar filikalarla hastaneye taşınırdı. Diğer yolcular da yine filikalarla iskeleye getirilir buradaki banyolarda temizlenip kıyafetleri ve eşyalarının da buharlı kazanlarda sterilize ederdi. Tahaffuzhaneye gelen yolcular, önce kıyafetlerini çıkartıp numaralı filelere koyardı. Sonrasında bu eşyalar 360 derece dönebilen dolaplara yerleştirilirdi. Görevliler bu dolapları çevirerek gelen kişileri görmeden kıyafetlerini alabilirlerdi. Yolculara sabun havlu takunya gibi eşyalar verilir ve sterilize edilmiş su ile yıkanmaları sağlanırdı. Duştan çıkan insanlara dezenfekte edilmiş kıyafetleri geri verilir ve doktor muayenesine giderdi. Bu muayenede hastalığı olmayanlar yolculuğuna devam ederken hastalık belirtisi olanlar ise adada misafir edilirdi. Tahaffuzhanede yolcuların ipekli eşyaları için ayrı bir kazan bulunurdu. İpeğin korunması için bitki özünden yapılmış bir solüsyonun kullanılırdı. Bu solüsyonun yumuşatıcı bir etkisi vardı. Bu ayrıntı, Osmanlı'nın sadece kişiyi değil, onun malzemelerini arındırırken bile ince düşündüğünü insana verdiği değeri gösteren örneklerden biriydi. Urla Tahaffuzhanesi ticaret gemileri, yolcu gemileri ve hac yolu için ülkenin dört bir yanında gelen hacılar için düşünüldü. 1950 yılına kadar da aktif bir şekilde çalışmaya devam eden karantina adasının başlangıçta karayla bağlantı olmadığı için buraya Fransızlara köprü yol da yaptırıldı. Hasta olan kişiler, yoğun çabalar sonucunda iyileştirildikten sonra seyahatlerine diledikleri gibi devam edebilirdi. Fakat hastalığı ağır olup da vefat eden misafirler için ise adanın arkasında mezarlık bulunuyordu. Burada birçok farklı milletten 350'ye yakın kişi yatmaktadır. İzmir valisinin iznini almadan hiçbir gemi yol alamazdı, kurallar katıydı. Adanın limanına yerleştirilen raylı sitem makinelerine kadar uzanıyordu. Bu sayede eşyaların taşınmasında sorun çıkmadığı gibi mikrop bulaşma riski azaltılıyordu. Raylı sistemle taşınan eşyalar temizlenirdi. Kıyafetler de 120 derecelik buharla sterilize ediliyordu. 1894 yılında Yemen'den gelen askerler Urla'daki tahaffuzhaneye gönderilerek muayene edildi ve karantina altına alındı. Bingazi'den Girit'e uğrayan Kayseri vapurunda karahumma hastalığı görüldüğü için yolcular karantinaya alındı. 1903 yılında İzmir'de veba hastalığı yüzünden bir kişinin ölmesi üzerine tüm gemiler karantinaya alındı. Gemideki tüm eşyalar dezenfekte edildi. Karantina altına alınan kişiler arasında Mısır Valisi Abbas Paşa'nın kardeşi Mehmet Ali Paşa da yer alıyordu.

Osmanlı'nın hastalıklara geçit vermeyen karantina adası; Urla Tahaffuzhanesi

İNSANLIK TARİHİ KADAR ESKİ OLAN SALGINLAR