Osmanlı tarihindeki en garip vakalar

Kanuni Sultan Süleyman'ın cenaze namazı üç defa kılınmıştır. İlk namazı, Macaristan'da Sigetvar kalesi önündeki Türk ordugâhında otağı hümayunda, büyük padişahın ölümü askerden saklandığı için gizli olarak kılınmıştı; ikinci namaz, babasının cenazesini Belgrat'ta karşılayan yeni padişah İkinci Selim'in de iştiraki ile Belgrat sahrasında kılınmıştı; bu namaza 25. 000 kişi iştirak etmişti. Üçüncü namaz da İstanbul'da, Süleymaniye Cami'nin musalla taşı önünde kılındı. Bu namaza bütün İstanbul halkı iştirak etti. Gerilere doğru bütün sokaklar, Süleymaniye'den Fatih'e kadar cemaatle dolmuştu. Bu namazın 500 imamla kılındığı rivayet, olunur. Asrın büyük şairi Baki'nin de meşhur Sultan Süleyman Mersiyesi'ni, ilk defa bu cenaze töreninde okuduğu, şairi dinleyenlerin hıçkırıkları gökyüzünü tuttuğu söylenir. Türkiye'de ilk defa Latin harfleriyle Türkçe yazıyı, 3. Selim'in kız kardeşi Hatice Sultan yazmştır. Reşat Ekrem Bey, İstanbul'da Maarif Nezâreti tercüme kaleminde çalışmış, Tarîk, Ma'lûmat ve Cerîde-i Havâdis gazetelerinde yazı yazmış, daha sonra Konya'da Sanayi Mektebi müdürlüğüne tayin edilmiş ve burada Babalık gazetesinde de başyazarlık yapmıştır. 1925'te İstanbul'a döndüğünde 1933'te ölümüne kadar Cumhuriyet gazetesinin memleket haberleri servisinin başında bulunmuştur. Lale Devri'nin Tabak Ata isminde ünlü bir çiçekçisi vardı. Tam 80 çeşit farklı lale türü yetiştirdi. Saray bahçelerine de lale soğanlarını o satardı. Tabak Ata fakir bir adamken lale sayesinde İstanbul'un sayılı zenginlerinden oldu. İlkokulu Konya'da okuyan Reşat Ekrem, savaş sebebiyle ortaokul ve lise kapandığından annesiyle birlikte İstanbul'a döndü. Liseyi yatılı olarak Bursa Erkek Lisesi'nde okudu. 1931'de İstanbul Darülfünunu Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü'nden mezun olunca kürsü başkanı Ahmed Refik'in (Altınay) asistanı oldu. Burada 'Osmanlı Muâhedeleri ve Kapitülasyonlar 1300-1920 ve Lozan Muâhedesi' adlı çalışmasını hazırladı. Çok takdir ettiği hocası Ahmed Refik, 1933'te yapılan üniversite reformunda görevinden uzaklaştırılınca Reşat Ekrem de yeni kurulan üniversiteden istifa etti. İstanbul'daki meşhur Kız Kulesi Osmanlı tarihinde yalnız bir defa ve bir kişi için hapishane olarak kullanılmıştır. Burada, on sekizinci asrın namlı vezirlerinden Hekimoğlu Ali Paşa hapsedilmiş ve oradan sürgüne gönderilmiştir. Kuleli Askerî Lisesi, Vefa Lisesi ve Pertevniyal Lisesi tarih öğretmenliği yanında Cumhuriyet, Yeni Sabah, Milliyet, Hergün, Yeni Tanin ve Tercüman gibi gazetelerle Hayat Tarih Mecmuası, Resimli Tarih Mecmuası, Tarih Dünyası, Hayat, Yeşilay, Büyük Doğu, Hafta, Türk Folklor Araştırmaları, İstanbul Enstitüsü Mecmuası vb. dergilerde makaleler yazarak geçimini sağladı. On yedinci asır ortalarında İstanbul'da bir 'Elekçi Delisi' vardı. Adı bilinmeyen bu deli, her gün üç dört tane eleğin tellerini koparıp bükerek, kâğıt helvası, peynirli pide gibi yerdi. Reşat Ekrem, Kadıköy Göztepe Kayışdağı caddesinde aileden kalma köşk satıldıktan sonra hayatının son yıllarını Ankara Caddesi ve Sirkeci'deki bürolarında bulunan arşivini de naklettiği civardaki bir apartman dairesinde geçirdi. 6 Temmuz 1975 tarihinde burada vefat etti ve Sahrayıcedid Mezarlığı'na defnedildi. Sümbül çiçeğinin mor renklisinin katmerlisi, ilk defa olarak XVII. asırda büyük Türk âlimi Kâtip Çelebi tarafından elde edilmişti. Bu şehre olan hayranlığını ve onu ölümsüzlüğe kavuşturmak isteğini 1944'te İstanbul Ansiklopedisi'ni fasiküller halinde yayımlamak suretiyle gösterdi. Dünya yayın hayatında ilk olarak denenen bu teşebbüsüyle bir şehri her şeyi ile ansiklopedi sayfalarına sığdırmayı tasarladı ancak bu önemli proje tamamlanmadan yarım kaldı. En eski aşçı dükkânlarında keyif ve insafa kalmış porsiyon usulü yerine uzunluk, ağırlık, sayı, lokma hesabıyla yemek verilirdi. İstanbul'da doğmuş, yaşamış ve ölmüş olan on yedinci asrın namlı şairlerinden Cevri Çelebi, ömrü boyunca deniz nakil vasıtalarına binmemişti. İstanbul tarafından Galata'ya, Tophaneye gidecek olsa, Kâğıthane'den atla dolaşır ve Alibey deresi ile Kâğıthane deresini köprülerden geçerdi. Anadolu yakasına ise hiç gitmemişti. Reşat Ekrem, 'İstanbul'un bir kütüğünü' meydana getirmeye 1940 yılında karar verdi. Ancak II. Dünya Savaşı'nın zor günlerinde gerekli parayı bulamaması nedeniyle bu kararın gerçekleşmesini geciktirdi. Nihayet Cemal Çaltı adlı bir tüccarın maddî desteğiyle 1944 yılının Kasım ayında İstanbul Ansiklopedisi ismiyle hazırlanan yayının ilk fasikülü çıktı. Ansiklopedi otuz iki büyük boy sayfalık fasiküller halinde basıldı. En şişman olan sadrazam Kanuni Sultan Süleyman'ın sadrazamlarından Semiz Ali Paşa'ydı. Kendisi iki atla taşınabiliyordu. Reşad Ekrem Koçu'nun kişisel gayretleri sonucu ortaya çıkan İstanbul Ansiklopedisi, şehre adanmış abidevî bir eserdir. Yazarın şehre karşı duyduğu sevginin bir nişânesi olan ansiklopedi, İstanbul tarihi, kültürü, mekânları ve hayatı, pek çok farklı yönüyle ansiklopedide yer alır. Ünlü 'Kâtibim' türküsünü; 'Üsküdar'a gider iken aldı da bir yağmur, kâtibimin setresi uzun eteği çamur'u genç bir kızın bir kâtibe söylediği halk türkümüz olarak biliriz. Oysa bu türkü, İngiliz ordusuyla İstanbul'a gelen bir İskoç alayının çaldığı marş. Ansiklopedinin içerdiği konular cami, mescid, tekke, türbe, kilise, ayazma, çeşme, sebil, saray, yalı, konak, köşk, han, hamam, tiyatro, kahvehane, meyhane gibi yapılar; devlet adamı, âlim, şair, sanatkâr, iş adamı, hekim, muallim, hoca, derviş, papaz, keşiş, meczup, hânende, sâzende, çengi, köçek, ayyaş, derbeder, pehlivan, tulumbacı, kabadayı, kumarbaz, hırsız, serseri, dilenci gibi şöhretler; şehrin dağı, bayırı, suyu, havası, mesire yerleri, bahçeleri, bostanları vb. tabiat güzellikleri ve coğrafyası... On beşinci asırda Bursa'da Molla Rüstem ölürken 14 yaşındaki oğluna yüz yıl ömür düşünmüş ve her gününe 100 florin (altın) hesap ederek 3.600.000 altın gibi muazzam bir miras bırakmıştı. Sokakları, mahalleleri ve semtleri; yangınları, salgınları, zelzeleleri, ihtilâlleri, cinayetleri ve dillere destan olan aşk maceraları; halkının âdet, an'ane, giyim ve kuşamı; İstanbul argosu; İstanbul'a ait resimler, şiirler, kitaplar, romanlar, seyahatnâmeler; İstanbul'a gelmiş yabancı şöhretler şeklinde sıralanmıştı. Bu uzun liste eserdeki maddelerin ne kadar geniş bir alana yayılacağını gösteriyordu. Van Gölü'nde yüzen ilk Türk gemisi 16. yüzyılda Mimar Sinan tarafından yapıldı. O zaman, bu ünlü mimar Yeniçeri Ocağı'nda bir askerdi. Koçu, '900.000 nüfuslu İstanbul'da ve 20 milyon nüfuslu Türkiye'de 3000 nüsha olarak basılan İstanbul Ansiklopedisi'ni 'bir yudum su' olarak niteler. Ona göre İstanbul Ansiklopedisi her şeyden evvel bu büyük beldenin üzerindeki Türk damgasını belirtir. 1949 yılındaki İstanbul sergisinde dağıtılan küçük bir el ilânında da eserin yirmi dört ciltte tamamlanacağı bildiriliyor, 'İstanbul Ansiklopedisi her şeyden evvel bu büyük beldenin üzerindeki Türk damgasını belirtir' cümlesiyle yayın amacı açıklanıyordu. Tarihimizin en ünlü oburlarından biri 'Aygır İmam' lakabıyla bilinen Derviş Efendi isimli biriydi. Bu adam, bir defasında iki okka pastırmanın üzerine 40 yumurta kırdırarak pastırmalı yumurta yer. Lengerin dibini sıyırdıktan sonra, ne yazık ki bu dünyaya veda eder. Ağır ilmî yayınlara pek heves etmeyen Reşat Ekrem, İslâm Ansiklopedisi'nin Türkçe baskısında 'Ali Paşa Hekimoğlu' ve 'Ali Paşa Sürmeli' maddelerini yazdı. Tarihimizin en ünlü oburlarından biri 'Aygır İmam' lakabıyla bilinen Derviş Efendi isimli biriydi. Bu adam, bir defasında iki okka pastırmanın üzerine 40 yumurta kırdırarak pastırmalı yumurta yer. Lengerin dibini sıyırdıktan sonra, ne yazık ki bu dünyaya veda eder. Reşat Ekrem aynı zamanda iyi resim yapan, fakat genellikle nahif üslûbu tercih eden bir ressam ve 'Acı Su: Şiirler' adlı şiir kitabında da görüldüğü gibi serbest nazmı başarıyla kullanan bir şairdi. Çocuklar başlıklı romantik küçük kitabının ise belki bazı kısımları gerçek hikâyelerden oluşur. 700 yıl boyunca Osmanlı sadrazamları içinde en uzun boylu olan Sokullu Mehmet Paşa'ydı. İki metreyi geçiyordu boyu. Reşat Ekrem Koçu'nun diğer belli başlı çalışmaları da şunlardır: Sümer Türkleri, Selçuk İmparatorluğu, Bizans Tarihi, Tarihten Evvelki Zamanlar, Ahmed Râsim: Hayatı, Seçme Şiir ve Yazıları, Taçlı Fahişeler, Tarihimizde Garip Vakalar, Tarihimizde Kahramanlar, Haşmetli Yosmalar, Dârülaceze, İstanbul Tulumbacıları, İstanbul Camileri.